3.1 Aandachtspuntenlijst begeleidend schrijven

Bij een les of lessenserie wordt vaak een begeleidend schrijven of handleiding gemaakt om de gebruiker op de hoogte te stellen van de kenmerken van het (open) leermateriaal. Hieronder volgen aandachtspunten voor het begeleidend schrijven of de handleiding.

Doelgroep en benodigdheden

A1. Doelgroep
  • Voor welk niveau is het materiaal bedoeld: basisonderwijs, gespecialiseerd onderwijs, voortgezet onderwijs, vmbo, havo, vwo, mbo, hbo, wo?
  • Is het voor één of meerdere leerjaren bedoeld?
  • Met welk leergebied, sector of profiel kan het opleidingsniveau verder gespecificeerd worden?
  • Voor welke leeftijd / ervaringsniveau is het materiaal bedoeld?
  • Is het voor een specifieke doelgroep, zoals begaafden, zorgleerlingen, of leerlingen met een visuele beperking?
  • Wie is de beoogde gebruiker van het materiaal: leraar, leerling, ouders?
A2. Beginsituatie leerlingen Wat is de benodigde voorkennis en vaardigheden van de leerlingen voor de leeractiviteit/les?
A3. Benodigde materialen en software(licenties) Wat is ervoor nodig om de leeractiviteit/les te kunnen geven? Denk hierbij aan bronnen, hulpmiddelen en materialen: sites, werkbladen, methoden, computers, programma’s woordenboeken, papier, scharen, lijm, etc.
A4. Benodigde vaardigheden leraar Vraagt het geven van deze leeractiviteit/les specifieke vaardigheden van een leraar? Bijvoorbeeld werken met een digitale tool of programma.

 

Doel en inhoud materiaal

B1. Leerdoelen Welke leerdoelen staan centraal in het materiaal? Geef hierbij zo concreet mogelijk aan om welke kennis, vaardigheden en houdingsaspecten het hier gaat.
B2. Kerndoelen, inhoudslijnen, leerlijnen Aan welke kerndoelen, eindtermen, aanbodsdoelen uit inhoudslijnen, doelen uit leerlijnen wordt gewerkt in dit materiaal?
B3. Leergebied / vakgebied Welke leergebieden of vakgebieden komen in het materiaal aan de orde?
B4. Inhouden (kennis, vaardigheden, attitude) Welke begrippen/inhouden komen in het materiaal aan de orde?
B5. Koppeling met een methode Aan welke methode kan dit materiaal eventueel gekoppeld worden, bijvoorbeeld ter verdieping of ter vervanging?
B6. Titel van de les Welke titel zou passend zijn?
C1. Inleiding les
  • Hoe laat je de leerlingen leren?
  • Hoe leid je de les in?
  • Gaan leerlingen zelf ontdekkend leren?
  • Geef je leerlingen vooraf de doelen?
  • Hoe prikkel je de nieuwsgierigheid?
  • Hoe motiveer je leerlingen?
  • Hoe activeer je de voorkennis?
  • Welke leeractiviteiten ga je hierbij inzetten?
C2. Kern les
  • Welke instructie en voorbeelden geef je?
  • Uit welke stappen of (deel)activiteiten bestaat de les?
  • Welke werkvormen wil je gebruiken?
C3. Afsluiting les
  • Hoe wil je de les afsluiten en ga je na of de leerlingen de lesdoelen bereikt hebben? Bijvoorbeeld een samenvatting van de leerdoelen, checkvragen, een portfolio door de leerlingen of presentatie verslag, toets.
  • Is er ruimte voor vragen van de leerlingen en een vooruitblik?
C4. Groeperingsvorm
  • Met wie leren de leerlingen: individueel, in duo’s, groepen?
  • Hoe doe je dit in de inleiding, kern en afsluiting?
C5. Tijd
  • Hoeveel tijd beslaat de leeractiviteit, de complete les of lessenserie?
  • Hoe verdeel je de tijd bij het leren van de leerlingen?
  • Heb je een tijdspad voor de te nemen stappen of leeractiviteiten?
C6. Speel- en leeromgeving
  • Hoe ziet de locatie/omgeving eruit: schoollokaal, plein, eigen wijk, natuurgebied, cultuur- of sportlocatie?
  • Welke kenmerken heeft de omgeving: is er bijvoorbeeld een digibord of podium?
C7. Observeren en evalueren
  • Hoe volg je de ontwikkeling van leerlingen en hoe tonen de leerlingen aan dat zij de leerdoelen hebben behaald?
  • Aan welke criteria moeten het resultaat en werkproces voldoen?
  • Welke feedback over het proces en product kun je geven: tips, voorbeelden, mogelijke terugkoppelingen over proces en product, antwoorden?
  • Wie beoordeelt het eindresultaat, bijvoorbeeld leraar, leerling, of groepsgenoten?
C8. Rol leraar Welke rol vervult de leraar (instructeur, coach, medespeler)?
C9. Type leermateriaal
  • Wat voor type materiaal is het: informatiebron, handleiding, doeactiviteit, video, les, lessenserie, hulpmiddel, excursie?
  • Gaat het materiaal over één element, een les of een lessenserie?

 

Visie, differentiatie, contactpersoon en gebruikerservaringen

D1. Visie Welke visie op leren/leergebied/doelgroep staat aan de basis van het materiaal? Denk aan ontwikkelingen in jouw vakgebied en pedagogischdidactische visie.
D2. Differentiatie Hoe geef je aanwijzingen om met het leermateriaal te differentiëren: aanpassen van begeleiding of opdrachten, weglaten van opdrachten, dat opdrachten verschillen in moeilijkheid, werken met verschillende materialen?
D3. Contactpersoon Wie is de contactpersoon bij vragen?
D4. Gebruikerservaringen Welke ervaringen met de les/lessenserie zijn bekend? Bied je de mogelijkheid om ervaringen met het materiaal achter te laten? Bijvoorbeeld een feedbackknop.

 

Handige informatie als je je materiaal gaat delen

Je les is af, je hebt hem uitgeprobeerd in je klas en eventuele feedback van je leerlingen en/of collega’s verwerkt . Dan is het moment gekomen om je les te gaan delen. Zorg dat anderen je leermateriaal gemakkelijk kunnen vinden. Dat bereik je door je les goed en op een gestructureerde manier te beschrijven (metadateren). Om je materiaal te beschrijven en te delen kun je gebruik maken van Wikiwijs Delen. Via een ‘invulformulier’ kun je je les dan op een gestructureerde manier van metadata voorzien en vervolgens publiceren. Hieronder vind je een overzicht van de voornaamste metadata om je les goed vindbaar te maken. Deze lijst is gebaseerd op het curriculaire spinnenweb (zie afbeelding 1)4 en de informatie uit de video ‘jouw bestanden en links vindbaar maken’.

E1. Titel Geef je les een duidelijke titel zodat leraren die je lesmateriaal zien direct begrijpen waar het over gaat (dus geen aanduiding zoals ‘les 8’)
E2. Korte omschrijving van de les Welke informatie geef je over doelgroep, doel, inhoud, bronnen, materialen en tijd en/of andere aspecten van de les die je belangrijk vindt.
E3. Leerniveau Voor welk leerniveau(s) is jouw les bestemd?
E4. Vak Binnen welk vak of vakken past je les?
E5. Kerndoelen Welke kerndoelen komen in je les aan bod?
E6. Orde van grootte Deel je één les voor een lesuur, of is het een hele serie?
E7. Organisatie Welke organisatie stelt het materiaal beschikbaar?
E8. Auteur Wie is de auteur van het materiaal?
E9. Jaar van uitgave Wat is het jaar van uitgave? Wat is de datum van de laatste update?
E10. Taal In welke taal is het materiaal gemaakt?
E11. Licentie Welke licentie is van toepassing op het materiaal? Bij open leermateriaal kun je kiezen uit een CC-BY of een CC-BY-SA licentie
E12. Inloggen Is het nodig een account aan te maken om toegang te hebben tot bepaalde informatie?
E13. Kosten Zijn aan het gebruiken van het materiaal kosten verbonden?

 

Opdracht: aandachtspunten open leermateriaal

Wat zijn voor jou de belangrijkste aandachtspunten? Ben je nog aandachtspunten tegengekomen die je niet kende en handig vindt om te gebruiken?