Stap 2: Toerisme en cultuur

Toerisme kan vanuit verschillende dimensies bekeken worden. Je kan het onderzoeken vanuit de economische dimensie, wat levert het op en wat kost het? Je kan kijken vanuit de fysische dimensie, is er sprake van bescherming van natuur, of levert het juist milieuschade op? In stap 1 heb je gezien dat culturen kunnen veranderen. In deze stap kijk je naar de invloed van toerisme op cultuur.

Meer aandacht voor de eigen cultuur
Toerisme kan leiden tot het besef van de waarde van de eigen cultuur. Lokale gemeenschappen in toeristische gebieden kunnen hun ambachten, dans en muziek behouden als deze worden gewaardeerd door toeristen. Toerisme kan de lokale bevolking de kans bieden om hun eigen cultuur en geschiedenis beter te begrijpen en waarderen, waardoor tradities behouden blijven. Dit leidt tot grotere waardering voor de eigen lokale cultuur.
In Jamaica bijvoorbeeld heeft het toerisme bijgedragen aan het besef van de waarde van de eigen cultuur door middel van muziek, met name reggae. Reggae, met zijn wortels diep geworteld in Jamaicaanse tradities en geschiedenis, heeft wereldwijde bekendheid gekregen dankzij toeristen die naar het eiland komen om te genieten van de muziekscène. Het toerisme heeft zo in Jamaica geleid tot een grotere waardering voor de eigen lokale cultuur.


Bron 4: Bob Marley, the king of reggae

Behoud van cultureel erfgoed
Toerisme zorgt voor inkomsten en dankzij die inkomsten kan cultureel erfgoed behouden en beschermd worden. Denk hierbij aan culturele bezienswaardigheden en historische locaties die met het geld van bijvoorbeeld de entree, gerestaureerd en onderhouden kunnen worden. Op deze manier blijven deze plekken ook voor toekomstige generaties behouden.
Een concreet voorbeeld van hoe toerisme bijdraagt aan het behoud van cultureel erfgoed is te vinden in Curaçao, met name bij de historische wijk Willemstad. Willemstad staat bekend om zijn kleurrijke Nederlandse koloniale architectuur, die op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Dankzij het toerisme genereren de historische gebouwen in Willemstad inkomsten uit entreegelden van toeristische attracties zoals musea, historische huizen en rondleidingen. Deze inkomsten worden vervolgens gebruikt voor het onderhoud, de restauratie en de bescherming van de historische gebouwen en culturele bezienswaardigheden in de stad.

Culturele commercialisering
Toeristen leren van de geschiedenis, tradities en lokale gewoonten wanneer zij op vakantie in een ander land zijn. Maar het kan soms ook leiden tot culturele commercialisering waarbij lokale bewoners ‘gedwongen’ worden hun culturele erfgoed aan te passen aan wat de toerist verwacht. Dit kan leiden tot een verlies van authenticiteit (originele echtheid).
Bijvoorbeeld in populaire toeristische gebieden zoals Montego Bay in Jamaica hebben de toeristenindustrie en de vraag naar traditionele Jamaicaanse cultuur geleid tot culturele commercialisering. De lokale bewoners is min of meer gedwongen om hun culturele erfgoed aan te passen aan de verwachtingen van toeristen. Dit kan resulteren in activiteiten zoals "fake" Jamaicaanse dans- en muziekvoorstellingen die zijn ontworpen om te voldoen aan stereotypen en verwachtingen van toeristen, maar weinig te maken hebben met de authentieke lokale cultuur. Bovendien kunnen sommige lokale ambachtslieden en verkopers hun traditionele ambachten en producten aanpassen om beter te passen bij de smaak en voorkeuren van toeristen, ten koste van de authenticiteit van hun ambachtelijke tradities.


Bron 5: Montego Bay – shopping tour

Culturele uitwisseling
Toerisme leidt tot culturele uitwisseling. Het brengt mensen uit verschillende culturen bij elkaar. Dit kan leiden tot begrip van elkaars cultuur; toeristen leren over de cultuur van lokale bewoners en andersom leren lokale bewoners over de cultuur van toeristen. Echter deze culturele uitwisseling kan ook leiden tot onbegrip, zoals gewoonten van toeristen die niet passend zijn binnen de cultuur van de bewoners van dat gebied of land. Toerisme kan ook leiden tot culturele toe-eigening waarbij toeristen bijvoorbeeld symbolen of kleding op ongepast wijze overnemen zonder respect en kennis van deze culturele kenmerken. En door toerisme kan er sprake zijn van afgunst; armere bewoners zien de rijke toeristen met al hun dure spullen, wat tot spanningen kan leiden.

Toerisme levert veel landen in het Caribisch gebied werkgelegenheid en dus inkomsten op. Een gevolg hiervan is dat er in toeristische gebieden ontwikkeling van infrastructuur, wegen, internet en openbare voorzieningen plaatsvindt. Dit kan leiden tot algehele verbetering in welzijn en levenskwaliteit voor de lokale inwoners. Maar toerisme kan ook leiden tot stijgende kosten in het levensonderhoud. Lokale bewoners moeten bijvoorbeeld opeens meer betalen voor producten in de supermarkt en ook huurprijzen kunnen stijgen als gevolg van vastgoedprijzen die omhoog gaan. En toerisme leidt soms ook tot drukte, vervuiling en degradatie van het landschap.

Opdracht: Impact toerisme op eigen cultuur en omgeving

​​​​​​​

Doel: Onderzoeken welke gevolgen toerisme heeft op jouw cultuur en gemeenschap.
Denk na over het behoud van cultureel erfgoed door te profiteren van toerisme.

In dit onderzoek werk je samen en volg je de volgende stappen:

1 Kies een lokaal toeristisch gebied, dat kan bijvoorbeeld een wijk zijn of het strand, of een populaire culturele attractie, museum of evenement en beschrijf deze kort.

2 Onderzoek de impact van toerisme in dit gebied/plek/attractie. Verzamel gegevens over: 

  • de economische voor- en nadelen;
  • invloed op de ruimtelijke omgeving, denk hierbij aan wegen of (slopen van) bebouwing, afval;
  • verandering in cultuur op de lokale leefstijl (door de vele toeristen).

Om aan informatie te komen kan je o.a.

  • een interview houden met iemand die werkzaam is bij het door jullie gekozen toeristisch gebied/plek/attractie;
  • internet, gebruik bijvoorbeeld de website van het door jullie gekozen toeristische gebied/plek/attractie;
  • langsgaan en foto’s maken, van het gebied/de plek/de attractie;
  • lokale bewoners interviewen of enquêtes afnemen en vragen naar de verandering en impact van toeristen. Vraag hierbij naar positief en negatieve gevolgen.

3 Kies een manier waarop jullie de bevindingen van jullie onderzoek kunnen presenteren; een poster, een digitale presentatie, een verslag.

4 Presenteer jullie bevindingen aan de klas door middel van een mondelinge presentatie. Ondersteun je presentatie met verhalen die je hebt gehoord of foto’s die jullie gemaakt hebben.