Toerisme kan vanuit verschillende dimensies bekeken worden. Je kan het onderzoeken vanuit de economische dimensie, wat levert het op en wat kost het? Je kan kijken vanuit de fysische dimensie, is er sprake van bescherming van natuur, of levert het juist milieuschade op? In stap 1 heb je gezien dat culturen kunnen veranderen. In deze stap kijk je naar de invloed van toerisme op cultuur.
Meer aandacht voor de eigen cultuur
Toerisme kan leiden tot het besef van de waarde van de eigen cultuur. Lokale gemeenschappen in toeristische gebieden kunnen hun ambachten, dans en muziek behouden als deze worden gewaardeerd door toeristen. Toerisme kan de lokale bevolking de kans bieden om hun eigen cultuur en geschiedenis beter te begrijpen en waarderen, waardoor tradities behouden blijven. Dit leidt tot grotere waardering voor de eigen lokale cultuur.
In Jamaica bijvoorbeeld heeft het toerisme bijgedragen aan het besef van de waarde van de eigen cultuur door middel van muziek, met name reggae. Reggae (bron 10), met zijn wortels diep geworteld in Jamaicaanse tradities en geschiedenis, heeft wereldwijde bekendheid gekregen dankzij toeristen die naar het eiland komen om te genieten van de muziekscène. Het toerisme heeft zo in Jamaica geleid tot een grotere waardering voor de eigen lokale cultuur.

Bron 10: Bob Marley, the king of reggae
Behoud van cultureel erfgoed
Toerisme zorgt voor inkomsten en dankzij die inkomsten kan cultureel erfgoed behouden en beschermd worden. Denk hierbij aan culturele bezienswaardigheden en historische locaties die met het geld van bijvoorbeeld de entree, gerestaureerd (herstellen en opknappen) en onderhouden kunnen worden. Op deze manier blijven deze plekken ook voor toekomstige generaties behouden.Een duidelijk voorbeeld van hoe toerisme bijdraagt aan het behoud van cultureel erfgoed is te vinden in Curaçao, met name bij de historische wijk Willemstad. Willemstad staat bekend om zijn kleurrijke Nederlandse koloniale architectuur, die op de werelderfgoedlijst van UNESCO staat. UNESCO stelt eisen aan de positie op de Werelderfgoedlijst, zo moet er aandacht blijven voor de binnenstad en de monumenten. Dit is op Curaçao vastgelegd in een monumentenbeleid en de binnenstad is in het Eilandelijk Ontwikkelingsplan als beschermd gebied aangemerkt. Het toerisme levert ook geld op door entreegelden van toeristische attracties zoals musea, historische huizen en rondleidingen. Deze inkomsten worden vervolgens gebruikt voor het onderhoud, de restauratie en de bescherming van de historische gebouwen en culturele bezienswaardigheden in de stad. Het behoud en herstel van cultureel erfgoed helpt ook bij het vergroten bewustzijn over het slavernijverleden. Het onderhoud aan Fort Oranje (bron 11) is daar een voorbeeld van.
|
Bron 11
Het Caribische eiland Sint-Eustatius was één van de plekken waar de Europese slavenschepen uit Afrika aan land kwamen. Midden in Fort Amsterdam stond een gebouw van 2 verdiepingen met lange galerijen. Onder werden de tot slaaf gemaakte mannen gevangengezet en boven de vrouwen. Hier was ook de markt voor de doorverkoop, naar plantages in de rest van het Caribisch gebied en Amerika. Een erfgoedadviseur van Sint-Eustatius zegt: ‘Na de afschaffing werd slavernij een taboe en is dit fort met opzet verwaarloosd om de geschiedenis weg te stoppen. Het enige wat overgebleven is, is een ruïne’. Het fort is toe aan een opknapbeurt. Op Sint-Eustatius wordt ook onderhoud gedaan aan herdenkingstekens. De erfgoedadviseur hoopt dat bij Fort Oranje een centrale herdenkingsplek voor het slavernijverleden gerealiseerd kan worden. Dit historische centrum hebben de Statianen namelijk aan hun voorouders te danken. Zij moesten dit bouwen en onderhouden, onder de meeste gruwelijke omstandigheden. Vrij naar: https://dossierkoninkrijksrelaties.nl/2024/07/05/groot-onderhoud-voor-fort-oranje/ |
Culturele commercialisering
Toeristen leren van de geschiedenis, tradities en lokale gewoonten wanneer zij op vakantie in een ander land zijn. Maar het kan soms ook leiden tot culturele commercialisering waarbij lokale bewoners ‘gedwongen’ worden hun culturele erfgoed aan te passen aan wat de toerist verwacht. Dit kan leiden tot een verlies van authenticiteit (originele echtheid).
Een voorbeeld hiervan is te zien in populaire toeristische gebieden zoals Montego Bay in Jamaica. Hier heeft de toeristenindustrie en de vraag naar traditionele Jamaicaanse cultuur geleid tot culturele commercialisering. De lokale bewoners is min of meer gedwongen om hun culturele erfgoed aan te passen aan de verwachtingen van toeristen. Dit kan leiden tot activiteiten zoals "fake" Jamaicaanse dans- en muziekvoorstellingen die zijn ontworpen om te voldoen aan stereotypen en verwachtingen van toeristen, maar weinig te maken hebben met de authentieke lokale cultuur. Bovendien kunnen sommige lokale ambachtslieden en verkopers hun traditionele ambachten en producten aanpassen om beter te passen bij de smaak en voorkeuren van toeristen (zie bron 12), ten koste van de authenticiteit van hun ambachtelijke tradities.

Bron 12: Montego Bay – shopping tour
De culturele commercialisering leidt tot massatoerisme. In meerdere toeristische gebieden wereldwijd gaan steeds vaker mensen de straat op om te protesteren tegen massatoerisme (niet alleen in het Caribisch gebied, maar bijvoorbeeld ook op de Canarische eilanden, Barcelona en in Venetië). Een voorbeeld van deze protesten is te zien in bron 13, waar mensen protesteren tegen de onhoudbare en ongereguleerde groei van de hotel- en toerisme-industrie. Het massatoerisme leidt tot problemen voor de natuur, maar ook voor de lokale bevolking zoals stijgende woningprijzen, overlast door drukte en vervuiling, uitholling van de lokale cultuur en een ongelijke economische verdeling van de opbrengsten van het toerisme.

Bron 13: Arubanen demonstreren tegen niet-duurzame groei en de toerisme-industrie
Een ander proces wat zichtbaar is in steden met veel toerisme is ‘disneyfication’. Veel hoofdsteden van kleine eilanden richten zich volledig op toerisme en de cruise industrie. Een voorbeeld van een stad waar dit proces zichtbaar is, is Oranjestad op Aruba. Deze stad heeft op deze manier veel van zijn unieke erfgoed verloren. Het centrum is veranderd in een gebied waar bijna geen mensen meer wonen. Er is sprake van nagemaakte of in ieder geval sterk gerenoveerde Hollandse gevels (zie bron 14) waar luxe winkels, casino’s, toeristentreintjes en souvenirwinkels vooral toeristen bedienen. Disneyfication houdt in dat het gebied steeds meer kenmerken krijgt van een pretpark. De plaats is gemakkelijk te begrijpen en veilig voor iedereen. Problemen worden zoveel mogelijk weggewerkt. Een ander land waar dit gebeurde is Antigua en Barbuda. Na de schade die orkaan Irma veroorzaakte, is in de wederopbouw gekozen voor een economische ontwikkeling die ten koste ging van de unieke cultuur en identiteit van het eiland. Disneyfication zorgt voor een scheiding van arm en rijk, doordat niet iedereen van deze ontwikkeling profiteert. Dit proces heet segregatie, en zal verder worden uitgelegd in stap 4.

Bron 14: Downtown Aruba
Culturele uitwisseling
Toerisme leidt tot culturele uitwisseling. Het brengt mensen uit verschillende culturen bij elkaar. Dit kan leiden tot begrip van elkaars cultuur; toeristen leren over de cultuur van lokale bewoners en andersom leren lokale bewoners over de cultuur van toeristen. Echter deze culturele uitwisseling kan ook leiden tot onbegrip, zoals gewoonten van toeristen die niet passend zijn binnen de cultuur van de bewoners van dat gebied of land. Toerisme kan ook leiden tot culturele toe-eigening waarbij toeristen bijvoorbeeld symbolen of kleding op ongepast wijze overnemen zonder respect en kennis van deze culturele kenmerken. En door toerisme kan er sprake zijn van afgunst; armere bewoners zien de rijke toeristen met al hun dure spullen, wat tot spanningen kan leiden.
Toerisme levert veel landen in het Caribisch gebied werkgelegenheid en dus inkomsten op. Een gevolg hiervan is dat er in toeristische gebieden ontwikkeling van infrastructuur, wegen, internet en openbare voorzieningen plaatsvindt. Dit kan leiden tot algehele verbetering in welzijn en levenskwaliteit voor de lokale inwoners. Maar toerisme kan ook leiden tot stijgende kosten in het levensonderhoud. Lokale bewoners moeten bijvoorbeeld opeens meer betalen voor producten in de supermarkt en ook huurprijzen kunnen stijgen als gevolg van vastgoedprijzen die omhoog gaan. En toerisme leidt soms ook tot drukte, vervuiling en degradatie (achteruitgang) van het landschap.
![]() |
Vragen |
|
1 Beschrijf in twee stappen hoe toerisme bij kan dragen aan het behoud van cultureel erfgoed. |
|
Fort Oranje wordt in de tekst genoemd als voorbeeld van cultureel erfgoed dat wordt onderhouden. 2 Beredeneer waarom het belangrijk is dat dit soort historische gebouwen behouden blijft. 3 Beredeneer hoe toerisme kan bijdragen aan het behoud van de lokale cultuur van een gebied. |
|
4. Geef een omschrijving van het begrip ‘culturele commercialisering’. Licht je antwoord toe met een voorbeeld. |
|
5 Beschrijf hoe culturele uitwisseling door toerisme kan leiden tot
|
|
Gebruik bron 13. 6 Geef een
|
|
7 Kies een lokaal toeristisch gebied, dat kan bijvoorbeeld een wijk zijn of het strand, of een populaire culturele attractie, museum of evenement en beschrijf deze kort.
9 Verzamel de informatie op verschillende manieren. Kies minimaal 2 van de volgende onderzoeksmethoden uit:
10 Kies een manier waarop jullie de bevindingen van jullie onderzoek kunnen presenteren; een poster, een digitale presentatie, een verslag. |