Stap 5: Sociaaleconomische positie en ruimtelijke veranderingen

In stap 4 heb je gelezen over kansenongelijkheid. Je hebt gezien dat iemands geboorteplek invloed heeft op zijn of haar ontwikkelingsmogelijkheden. De begrippen ruimtelijke segregatie en gentrificatie kwamen aan bod. In deze stap leer je over zelfbouwwijken en problemen hiervan.

Zelfbouwwijken
Een zelfbouwwijk is een woonwijk die grotendeels door de toekomstige bewoners zelf wordt ontwikkeld en gebouwd. In plaats van dat een projectontwikkelaar of overheidsinstantie het volledige ontwerp en de bouw van de wijk verzorgt, hebben individuen of groepen de mogelijkheid om zelf invloed uit te oefenen op aspecten zoals het ontwerp, de indeling, en soms zelfs de bouw van hun eigen woningen.

In welvarende landen worden er soms plekken aangewezen voor zelfbouwwijken. In deze aangewezen gebieden krijgen de toekomstige bewoners ruimte om zelf hun huis te ontwerpen. In deze zelfbouwwijken is vaak veel aandacht voor duurzaamheid. De wijken kenmerken zich door veel ruimte voor groen en water. 

In arme landen zijn zelfbouwwijken vaak sloppen- of krottenwijken in de buurt van grote steden. De bewoners van de krottenwijk hebben veelal hun eigen armoedige ‘krot’ gebouwd omdat er te weinig betaalbare woningen zijn. De bewoners van de sloppenwijken zijn vaak niet geregistreerd en het ontbreekt ze aan de meest basale voorzieningen, zoals schoon water, een veilig onderkomen, inkomen. Wereldwijd wonen er meer dan één miljard mensen in zo’n zelfbouwwijk.


Bron 14: Krottenwijk Cité Soleil in Port-au-Prince – Haïti

In veel landen in het Caribisch gebied bestaat een zelfbouwtraditie. Deze traditie komt voort uit de behoefte van de lokale bevolking om hun eigen huizen te bouwen vanwege een gebrek aan toegang tot formele huisvestingsmogelijkheden, hoge kosten van bouwen door professionele bouwers, of culturele voorkeuren voor zelfbouw. 
Om zelf te mogen bouwen moet soms wel eerst een vergunning worden aangevraagd. Als de vergunning wordt verleend, kan worden gebouwd zonder architect of projectontwikkelaar. De bewoner zorgt zelf voor het bouwen van een huis. Bewoners zijn een soort aannemer, zij kopen zelf al het bouwmateriaal, huren vakmannen in die de bouw uitvoeren en moeten de financiën in de gaten houden.  
Een voorbeeld van deze zelfbouwtraditie is te vinden op het eiland Haïti, waar veel mensen traditioneel hun eigen huizen bouwen met behulp van materialen zoals klei, hout en golfplaten. Deze huizen, bekend als "taptaps", worden vaak gebouwd door de eigenaren zelf, met de hulp van familieleden en buren. De bouw van taptaps is een gemeenschapsaangelegenheid waarbij mensen samenwerken om elkaar te helpen bij het bouwproces.
Een ander voorbeeld is te zien in landen zoals Jamaica, waar informele nederzettingen, ook bekend als "squatter settlements", worden gebouwd door de bewoners zelf. Deze nederzettingen bestaan uit huizen die zijn opgetrokken uit materialen zoals hout, golfplaten en karton, en worden vaak gebouwd zonder de formele goedkeuring van de overheid. 

 
Bron 15: Squatter settlements in Jamaica

Hoewel deze zelfgebouwde huizen vaak eenvoudig van constructie zijn en soms niet voldoen aan bouwvoorschriften of veiligheidsnormen, vormen ze een belangrijk onderdeel van de huisvestingsinfrastructuur in het Caribisch gebied. Een belangrijk kenmerk van zelfbouwwijken in het algemeen wereldwijd is dat er een sterk gevoel van eigenaarschap is. De bewoners in zo’n wijk werken vaak samen, eventueel met grote bedrijven en overheid, om belangrijke voorzieningen zoals water, elektriciteit en riolering te organiseren.
 

Opdracht: Sloppenwijken

In sloppenwijken is zelfbouw aan de orde van de dag. Bewoners proberen er met elkaar het beste van te maken, maar de ontwikkelkansen zijn klein. Vele hulporganisaties proberen deze problematiek aan te pakken. Eén van de organisaties die zich in de Dominicaanse Republiek inzet is Sociedad Lucas. Gebruik bron 16.

Bron 16
Project: Achterstandskinderen in de Dominicaanse Republiek


Problematiek
Voor bewoners van achterstandswijken in de Dominicaanse Republiek is het leven vaak moeilijk. Gezondheidszorg en scholing zijn voor de meesten onbetaalbaar. Dit zorgt ervoor dat veel mensen analfabeet zijn en dat er regelmatig kinderen overlijden doordat er geen medische zorg beschikbaar is.

Voedsel, onderwijs…
Sociedad Lucas zet zich in voor kinderen uit de sloppenwijken van Santo Domingo, de hoofdstad van de Dominicaanse Republiek, en kinderen uit arme gezinnen op het platteland. De organisatie voorziet ongeveer honderd kinderen uit de wijk El Cacique elke morgen van een gezond ontbijt. Daarnaast geven ze psychologische hulp aan kinderen die dat nodig hebben en verlenen ze gratis onderwijs. Tijdens het ontbijt vertellen medewerkers de kinderen een Bijbelverhaal en bidden ze met hen. Ook worden kinderen geholpen bij het maken van hun schoolwerk en motiveren ze hen om zich in te zetten voor hun toekomstdromen.

… en medische zorg
Sociedad Lucas zorgt ook voor medische hulp. In één van de wijken van Santo Domingo is er een kliniek waar de patiënten naar draagkracht betalen voor de medische zorg die ze krijgen. Verder is er een ‘medische brigade’ die elke maand een dorp in de omgeving bezoekt en daar medische zorg verleent.

Bron: bijzonderenoden.nl

 

  1. Welke maatschappelijke problemen worden genoemd als uitdagingen voor de bewoners van de achterstandswijken?
  2. Hoe draagt Sociedad Lucas bij aan het verbeteren van de levensomstandigheden van kinderen in de sloppenwijken van Santo Domingo?
  3. Hoe kunnen initiatieven zoals die van Sociedad Lucas, maar ook van andere organisaties bijdragen aan het doorbreken van de vicieuze cirkel van armoede in achterstandswijken?
  4. Welke rol zouden overheden kunnen spelen bij het aanpakken van de problemen waarmee bewoners van achterstandswijken mee worden geconfronteerd. 
  5. In het eerste katern van de sociaal culturele dimensie zijn de Sociale Ontwikkelingsdoelen (SDG’s) besproken.
    Welke SDG’s zouden de meeste aandacht moeten krijgen in een wijk zoals El Cacique?