In stap 2 heb je gekeken naar de culturele gevolgen van toerisme. In deze stap kijk je naar de culturele gevolgen van migratie. Je kijkt eerst vooral naar Curaçao, maar wat voor Curaçao geldt, geldt ook voor veel andere landen in het Caribisch gebied.
Curaçao: migratie
Als je kijkt naar de bevolkingssamenstelling van Curaçao zie je dat het land gevormd is door migratie. In de koloniale tijd was er de gedwongen migratie als gevolg van de slavenhandel. Maar ook na de afschaffing van de slavernij was en is er nog sprake van migratie, bijvoorbeeld van en naar Nederland, binnen de Caribische regio of vanuit Zuid-Amerika.
Dat er ook de laatste tientallen jaren sprake was van immigratie kun je goed zien als je kijkt naar het geboorteland van de inwoners van Curaçao. Op een totale bevolking van 150.000 mensen zijn er 36.000 mensen in een ander land geboren. Daarnaast wonen er 27.000 mensen in Curaçao die behoren tot de tweede generatie. Dat zijn kinderen die zelf geboren zijn in Curaçao, maar waarvan de ouders migranten waren (cijfers van 2011). Voor de andere eilanden van het Caribische deel van het Koninkrijk zijn de cijfers vergelijkbaar.

Bron 15: Migranten uit Venezuela klimmen aan boord van een smokkelaar, die hen naar Curaçao brengt.
Dat Curaçao een aantrekkelijke bestemming voor regionale migranten is, komt omdat het inkomen per hoofd van de bevolking er gemiddeld hoger ligt dan dat van veel andere landen in de regio. Ook is de levensverwachting hoger, bijna iedereen gaat in ieder geval naar de basisschool en het land is relatief veilig. Dit maakt Curaçao voor migranten uit armere landen waar het inkomen, de levensverwachting en educatiegraad laag is een erg aantrekkelijk vestigingsgebied. Een voorbeeld van deze migranten is de groep Venezolanen die naar Curaçao vlucht (zie bron 15).
Migranten brengen vanzelfsprekend hun eigen cultuur met zich mee. Aan de ene kant kan dit worden gezien als een verrijking van de bestaande cultuur, maar aan de andere kant kan dit leiden tot culturele spanningen. Migranten kunnen te maken krijgen met discriminatie, vooroordelen of zelfs vijandigheid vanwege hun etnische afkomst of religie. Dit geldt aan beide kanten van de oceaan. Een voorbeeld van discriminatie op Curaçao dat recentelijk (april 2025) in het nieuws kwam, is discriminatie van Dominicaanse burgers, inclusief kinderen van Dominicaanse ouders geboren op Curaçao. Zij worden als vreemdelingen behandeld, en raken soms hun paspoort en daarmee hun nationaliteit kwijt. Discriminatie en racisme komt op meerdere eilanden voor. Aan de andere kant van de oceaan in Europees Nederland hebben burgers uit Caribisch Nederland te maken met discriminatie. Ze voelen zich tweederangsburgers, ondanks dat ze de Nederlandse nationaliteit hebben en in Europees Nederland mogen wonen en werken. Ze geven aan dat ze disc
Naast immigratie heef ook emigratie effect heeft op de bevolkingssamenstelling. Dat blijkt bijvoorbeeld uit het gegeven dat Curaçao een ‘vrouweneiland’ is: op elke 100 vrouwen zijn er ongeveer 83 mannen. Gedeeltelijk komt dit doordat er meer mannen emigreren dan vrouwen. Bij de emigratie vanuit Curaçao is het motief vaak economisch of voor studie. Het doel van de emigratie is het vinden van beter werk of een goede opleiding. Deze redenen gelden ook voor de andere eilanden in het Caribisch gebied waar inwoners vandaan migreren.
Integratie en sociale segregatie
Integratie verwijst naar het proces waarbij mensen met verschillende achtergronden en kenmerken samenkomen en deelnemen aan de maatschappij op een manier die wederzijds begrip, acceptatie en samenwerking bevordert. Als je het hebt over migratie wordt met integratie wordt bedoeld in hoeverre migranten zich aanpassen. Doen migranten mee op de arbeidsmarkt? Leren migranten de taal? Wonen ze tussen de lokale bevolking? Nemen ze lokale tradities over? Etcetera.
Scholen zijn erg belangrijk in het integratieproces. Op school ontmoeten migrantenkinderen de kinderen van de lokale bewoners, leren ze de taal en leren ze over de gewoonten. Kinderen integreren daarom vaak gemakkelijker dan hun ouders, maar als kinderen goed integreren, integreren de ouders vaak mee.
Ook kerken spelen ook een belangrijke rol bij integratie van nieuwe migranten. Bij kerken zijn migranten welkom. Het is een nieuwe gemeenschap waarin mensen wegwijs worden gemaakt in het nieuwe land en bij problemen worden mensen geholpen.
De houding van de lokale bewoners ten opzichte van migranten vaak is zeer bepalend voor de mate integratie. Staan de lokale bewoners positief tegenover de migranten of voelen zij zich sociaaleconomisch of cultureel bedreigd?
Contacten tussen de migranten en lokale bewoners bevorderen de integratie en participatie van migranten. Wanneer migranten en bewoners nauwelijks contact met elkaar hebben, spreek je van sociale segregatie. Sociale segregatie kan leiden tot spanningen tussen verschillende groepen mensen. Migranten kunnen zich uitgesloten gaan voelen en dit leidt weer tot druk bij bijvoorbeeld politie, onderwijs, wijkcentra en zorg. Sociale cohesie (samenhang) is het tegenovergestelde van sociale segregatie. Het verbeteren van sociale cohesie kan door het bevorderen van taal, onderwijs, sport en verenigingen.
Expats
Een groep mensen die ook migreert naar het Caribisch gebied zijn expats: mensen die tijdelijk in het buitenland gaan wonen en werken. Op de Caribische eilanden van het Koninkrijk der Nederlanden betreft dit vaak inwoners uit Europees Nederland. Zij komen werken in sectoren zoals het onderwijs (vanwege het lerarentekort), de zorg (als arts of verpleegkundige in het ziekenhuis) en bij defensie. Vaak blijven ze een paar maanden tot enkele jaren. De expats brengen hun eigen kennis en ervaring mee. Sommige bedrijven / instellingen zoeken bewust naar personeel in het buitenland, zo is in bron 16 een advertentie te zien voor zorgpersoneel. In veel vacatures staat ook opgenomen dat er een verhuisvergoeding wordt geboden indien expats voor langere tijd komen werken.
|
|
Sommige expats integreren (mengen) zich goed met de lokale bevolking en proberen de lokale taal, het Papiamento, te leren. Anderen onderhouden vooral contacten met andere expats. Deze mensen wonen soms in speciale woonwijken waar veel andere expats wonen. De expats brengen hun eigen cultuur mee qua gewoontes, maar ook qua feestdagen. Lokale inwoners voelen zich soms buitengesloten door expats of vinden dat expats te weinig moeite doen om de lokale cultuur te begrijpen of te respecteren. Dit zorgt voor spanningen. Aan de andere kant brengen expats nieuwe ideeën, kennis en manieren van werken mee, wat positief kan zijn voor bijvoorbeeld de kwaliteit van de zorg of het onderwijs.
Naturalisatie
Je hebt in deze stap al gezien dat in Curaçao veel mensen wonen die niet in Curaçao geboren zijn. Migranten vormen een belangrijk deel van de bevolking. En toch voert de overheid van Curaçao geen actief migratie- en/of integratiebeleid. Als er in de toekomst geen immigratie meer zou zijn, zou de bevolking van Curaçao snel krimpen.
Migranten kunnen wel een aanvraag indienen tot naturalisatie. Naturalisatie is het verkrijgen van het Nederlanderschap. Om hiervoor in aanmerking te komen moeten migranten ten minste een aantal jaren onafgebroken en legaal op Curaçao wonen. Ze moeten een inburgeringsexamen doen en voldoende kennis hebben van de samenleving en de Nederlandse taal. Eenmaal genaturaliseerd (zie bron 17) krijg je een Nederlands paspoort waardoor je helemaal vrij bent om te reizen, te werken en te wonen binnen het Koninkrijk, maar ook bijvoorbeeld binnen de EU. Spaanstaligen migranten kunnen bijvoorbeeld het Nederlanderschap gebruiken om zich vervolgens in Spanje te vestigen.

Bron 17: Naturalisatieceremonie op Curaçao.
Remittances/geldzendingen
De emigratie vanuit het Caribisch gebied is vaak gericht op landen in de regio of op landen zoals de Verenigde Staten, Canada en Europese landen. In deze landen is er sprake van een Caribische diaspora: gemeenschappen van mensen afkomstig uit de Caribische regio die nu buiten hun geboortelanden wonen. Veel leden van de diaspora onderhouden vaak nog sterke banden met hun land van herkomst, en ondersteunen hun familieleden bijvoorbeeld door het sturen van geld. Deze geldzendingen, ook wel remittances genoemd, zijn vaak een belangrijke bron van inkomen voor de familie die het geld ontvangt. De geldzendingen dragen bij aan het bestrijden van armoede. Ze kunnen er ook voor zorgen dat een gezinslid naar school kan gaan of de mogelijkheid krijgt om te gaan studeren.
Er zitten echter ook nadelen aan remittances. Voor sommige landen zijn de geldzendingen een belangrijk deel van het nationaal inkomen. Mochten de geldzendingen om een of andere reden afnemen dan betekent dat een grote klap voor de economieën in die landen.
Geldzendingen vinden niet alleen plaats door emigranten die buiten het Caribisch gebied wonen. Ook migranten in het Caribisch gebied ondersteunen soms hun familie met geldzendingen. Op Aruba bijvoorbeeld wonen veel, vaak illegale, Venezolanen en Colombianen die een deel van het geld dat ze verdienen sturen naar hun familie in hun geboorteland.

Bron 18: Geldzendingen per jaar naar Venezuela
Vertaling: Blauwe stippen: overmakingen in cryptocurrency, gele stippen: overmakingen in dollars
Alle getallen met bedragen zijn in miljoenen.
Er zijn niet alleen geldzendingen naar het Caribisch gebied, maar ook vanuit het Caribisch gebied. Zo ondersteunen migranten in het Caribisch gebied soms hun familie met geldzendingen. Op Aruba bijvoorbeeld wonen veel, vaak illegale, Venezolanen en Colombianen die een deel van het geld dat ze verdienen sturen naar hun familie in hun geboorteland. Een grafiek met data over de geldzendingen (vanuit meerdere landen) naar Venezuela is te zien in bron 18. De geldzendingen roepen wel vragen op. Lees daar meer over in bron 19.
|
Bron 19
Aruba, Curaçao en Bonaire zijn al jaren een toevluchtsoord voor duizenden Venezolanen. Sommigen vluchtten voor onderdrukking en economische wanhoop, anderen vestigden zich als ondernemers, investeerders of met geld via familiebanden. Met de presidentsverkiezingen van 2024 in Venezuela – internationaal gezien als ondemocratisch – en de onderdrukkende maatregelen van het Maduro-regime, is de roep om hardere sancties naar Venezuela toegenomen. De Europese Unie werkt aan een herziening van de bestaande maatregelen. Er gaan dagelijks geldstromen van de eilanden richting Venezuela. Familieleden sturen ‘remesas’ (geldzendingen) naar achtergebleven dierbaren, bedrijven betalen leveranciers of investeren via omwegen. Zolang de ontvangers niet op sanctielijsten staan, zijn deze transacties formeel legaal. Maar wat gebeurt er als Europa besluit het sanctieregime uit te breiden? Als banken, bedrijven of zelfs individuen uit Venezuela op zwarte lijsten belanden, kunnen Arubaanse, Curaçaose of Bonairiaanse burgers plotseling strafbaar handelen — vaak zonder het te weten. Transparantie en waakzaamheid worden essentieel, want het onderscheid tussen humanitaire hulp, gezinssteun en financiële betrokkenheid bij een corrupt regime is niet altijd helder. Lokale overheden moeten duidelijke richtlijnen ontwikkelen over transacties met Venezuela. Vrij naar https://awemainta.info/geldstromen-naar-venezuela-solidariteit-of-stilzwijgende-risicos/ |
![]() |
Vragen |
|
Curaçao is voor migranten uit de regio een aantrekkelijke bestemming. Zo zijn er de afgelopen jaren veel Venezolanen en Colombianen naar Curaçao gekomen. 1 Geef twee redenen waarom Curaçao aantrekkelijk is voor deze regionale migranten. |
|
2 Geef twee redenen waarom het voor een land als Curaçao van belang kan zijn om een actief migratie- en integratiebeleid te voeren. |
|
Migranten worden bijna overal ter wereld vaak met argwaan bekeken door lokale bewoners. Zij kunnen zich bedreigd voelen door nieuwkomers. De angst heerst dat de komst van migranten in hun nadeel zal zijn. 3 Geef een voorbeeld van een sociaaleconomische dreiging. 4 Geef een voorbeeld van een culturele bedreiging. 5 Denk jij dat deze angsten terecht zijn? Waarom wel of niet? |
|
Gebruik bron 20
6 Geef aan uit welke landen de meeste remittances zullen komen? Geef vervolgens een reden hiervoor vanuit de culturele en economische dimensie. |
|
7 Geef een reden waarom er expats nodig zijn op de ABC-eilanden. Noem in je antwoord twee sectoren waarin expats komen werken. 8 Noem een positief en een negatief gevolg van expats voor de cultuur op de ABC-eilanden. |
|
Gebruik bron 21.
10 Heb je persoonlijke ervaringen met Siman di Kultura? Zo ja, wat vond je het meest opvallend of bijzonder? Zo nee, is er een vergelijkbaar evenement in je eigen land en wat vind je daarvan? 11 Geef aan op welke manieren een evenement zoals Siman di Kultura verbondenheid kan creëren in een gemeenschap of begrip kan bevorderen tussen verschillende culturen. |
|