Stap 4: Sociaaleconomische positie en ruimtelijke veranderingen steden

Ruimtelijke segregatie
De plek waar mensen wonen en in wat voor woning zij leven, zegt vaak veel over hun sociaaleconomische positie. In het algemeen geldt: hoe beter de wijk is waarin je woont, hoe hoger je sociaaleconomische positie. In een betere wijk vind je niet alleen grotere, mooiere huizen met meer ruimte dan in armere wijken, maar vaak zijn er ook meer en betere voorzieningen. Denk bijvoorbeeld aan betere kwaliteit scholen, betere sportfaciliteiten, betere (huis)artsen en meer veiligheid. Deze fysieke scheiding tussen mensen met een verschillende sociaaleconomische positie wordt ruimtelijke segregatie genoemd. Ruimtelijke segregatie is dus het gescheiden wonen van verschillende bevolkingsgroepen.


Bron 22: Ruimtelijke segregatie in beeld

In veel grote steden is er sprake van ruimtelijke segregatie (zie bron 22). Ook in bijvoorbeeld Willemstad, met naar schatting 150.000 inwoners. In wijken die minder goed bekend staan door de ligging, vanwege de vervuiling van industrie en kwaliteit van huizen wonen mensen met een lagere sociaaleconomische positie. In een wijk als Kanga-Dein wonen bijvoorbeeld veel arme migranten uit Haïti, terwijl er in de wijk Spaanse Water zich veel relatief rijke ‘Europese’ Nederlanders of welgestelde Venezolanen vestigen. In een artikel over ongelijkheid op Bonaire staat het volgende: ‘In de praktijk betekent dit dat iemand van een onderstandsuitkering net de huur kan betalen, mits diegene buiten de stad woont’. Hieruit blijkt dat mensen met lage inkomens niet op dezelfde plekken kunnen wonen als mensen met hogere inkomens. Ook staat er: ‘Hoewel de economie op het eiland gestaag bleef groeien, bleven de minimumlonen en het sociale vangnet achter. Mede hierdoor is de Bonairiaanse samenleving in feite gesegregeerd – naar klasse, maar daardoor indirect ook naar ras’. In het geval van Bonaire gaat het over segregatie tussen Europese Nederlanders en lokale bewoners.

De arme wijken krijgen op de meeste plekken weinig aandacht, waardoor problemen blijven bestaan. Het gaat niet alleen om het uiterlijk van de wijk en infrastructuur, maar er moet ook oog komen voor de leefomstandigheden en de problemen van de mensen die er wonen. Volgens een Curaçaose sociaal werker zou het een oplossing zijn als men de gedachte los laat dat sommige wijken alleen geschikt zijn voor achtergestelde burgers. Er zou integratie nagestreefd moeten worden.

 

Gentrificatie
Gentrificatie is het opwaarderen en aantrekkelijker maken (upgraden) van een wijk met een lage sociaaleconomische status, om mensen met een hogere sociaaleconomische status die rijker zijn aan te trekken. Een wijk verandert door gentrificatie niet alleen qua uiterlijk, maar ook qua bevolkingssamenstelling. Gentrificatie gebeurt vaak door projectontwikkelaars. Zij investeren in de wijk door de oude gebouwen op te knappen vaak met het doel ze te gebruiken voor toerisme en op die manier veel geld te verdienen. Een wijk die compleet gegentrificeerd is, is de Pietermaai in de hoofdstad Willemstad. Er was een tijd dat dit een gevaarlijke no-go zone was. Nu is het een hippe wijk geworden, met nieuwe boetiek-hotels en restaurants in voormalige koloniale panden (zie bron 23). Je betaalt er veel geld voor een drankje, wat in de supermarkt veel goedkoper zou zijn. Dat is onbetaalbaar voor de lokale bewoners. Ook lokale ondernemers hebben het moeilijk omdat buitenlandse investeerders de wijk overnemen en nieuwe hotels en restaurants bouwen.

Bron 23: De wijk Pietermaai

Bron 24
Bewoners vrezen huurverhoging na opknapbeurt met EU-geld (deel 1)

In deze situaties worden de oorspronkelijke bewoners soms uit hun (huur)woningen verdreven. Oorspronkelijke bewoners die blijven wonen zien hun wijk zichtbaar veranderen, en voelen zich minder thuis in de wijk. Ook stijgen vaak de huurprijzen (zie bron 24) en komen er dure voorzieningen in de wijk waar zij als oorspronkelijke bewoners geen gebruik van kunnen maken. Veel oorspronkelijke bewoners worden verdrongen en/of verplaatst naar de randen van het woongebied of andere plekken waar ze goedkoper kunnen worden. Er komst steeds meer protest tegen gentrificatie (zie bron 25) omdat het de lokale gemeenschappen verdringt. In wijken die gegentrificeerd zijn wonen vooral buitenlanders, waardoor er voor de locals geen plek meer is en alles te duur is. De gegentrificeerde woonwijken zijn schoner geworden en beter, maar de problemen die er in lokale woonwijken waren zijn niet verdwenen, maar verplaatst naar andere plekken. Die problemen worden hiermee niet aangepakt. Door gentrificatie wordt de sociale ongelijkheid vergroot.


Bron 25: Bewoners zijn niet blij met gentrificatie - Antilliaans Dagblad - april 2017

 

Vragen

1. Geef een omschrijving in eigen woorden van het begrip ruimtelijke segregatie én geef een voorbeeld, vanuit je eigen omgeving.

 

2. Geef een omschrijving in eigen woorden van het begrip gentrificatie én geef een voorbeeld, vanuit je eigen omgeving.

 

Gebruik bron 26.

Bron 26
Bewoners vrezen huurverhoging na opknapbeurt wijk met EU-geld (deel 2)

Wijkbewoner Jansen bekijkt de verbeteringen in zijn wijk met argusogen toe

Bewoners geven aan blij zijn dat hun wijk eindelijk opgeknapt wordt, maar zijn ook bang voor de veranderingen die het met zich meebrengt.

“Wij beseffen wel dat je de ontwikkeling en de investeringen niet kunt tegenhouden, maar de Europese Unie steekt niet voor niets geld in een wijk”, zegt wijkbewoner Jansen. Hij en andere bewoners vrezen dat ze zonder pardon ons op straat gezet worden als zij de huurverhoging na de opknapbeurt niet kunnen betalen.

Volgens Jansen is het gezien de economie en het onzekere arbeidsklimaat op Curaçao, heel moeilijk voor een plaatselijke bewoner die al jaren in de wijk wonen om bij de bank een hypotheek te krijgen, waardoor hun deelname beperkt blijft.

Vrij naar: https://caribischnetwerk.ntr.nl/2018/10/27/bewoners-vrezen-huurverhoging-na-opknapbeurt-wijk-met-eu-geld/


3 Beschrijf de gemengde gevoelens die de bewoners uit bron 26 hebben over het vernieuwingsproject in hun wijk.

4 Geef aan wat volgens jou een goede oplossing zou zijn voor de angsten voor de lokale bewoners.

 

Bij het onderwerp op toerisme werd het proces ‘disneyfication’ genoemd.

5 Beschrijf het verband tussen gentrification en disneyfication.

 

6 Geef aan hoe ruimtelijke segregatie kan leiden tot sociale ongelijkheid op eilanden zoals Bonaire.