Stap 3: Caribisch gebied

Het Caribisch gebied, vaak ook de Cariben genoemd, is een regio die bekend is vanwege de mooie natuur, eilanden, rijke cultuur en complexe geschiedenis. De regio strekt zich uit over de Caribische Zee en omvat talrijke eilanden en enkele kustgebieden. Naast Caribisch gebied worden er nog meer namen gebruikt voor het gebied:

De West / West-Indië, deze naam werd door Europeanen gebruikt voor koloniale gebieden in het Caribisch gebied. Dit blijkt ook uit de naam ‘West Indische Compagnie’ (de tegenpool van de Verenigde Oost-Indische Compagnie die tussen Nederland en Azië voer), de handelsorganisatie die tussen Afrika en Amerika voer.
De Nieuwe Wereld: deze term werd gebruikt door mensen die vinden dat Columbus de ontdekker van het Caribisch gebied is. Het is een eurocentrische term: Amerika als de ‘ontdekte’ wereld vanuit Europa.
Antillen: een geografische indeling tussen de Grote en Kleine Antillen (zie stap 4).
Cariben of Caraïben: een Nederlandse variant van het Engelse ‘Caribbean’.
LAC-regio: Latijns-Amerika en het Caribisch gebied als wereldregio, een term die vooral op politiek gebied of in onderzoeksrapporten wordt gebruikt.

Het Caribisch gebied kan worden afgebakend op basis van absolute en relatieve liggingskenmerken waarmee je de ligging kunt definiëren. Hierdoor ontstaan er meerdere mogelijkheden voor afbakening en bestaan er meerdere indelingen.

Zet de kaartlaag Caribisch gebied (VN) aan en lees de tekst hieronder.

3.1 Absolute liggingskenmerken

Topografisch
Het meest opvallende kenmerk van de Caribische regio is de grote hoeveelheid eilanden, die ontstaan zijn door platentektoniek. De eilanden die in de Caribische zee liggen behoren allen tot de Caribische regio. De Caribische zee is daarmee een absoluut liggingskenmerk van de Caribische regio.

Tektoniek

Open de kaartlaag Platen.
Open de kaartlaag Caribisch gebied (VN).

1. Ligt het gehele Caribische gebied (VN) op de Caribische plaat? Licht je antwoord toe.

Wateren

Zet de kaartlaag Platen uit.
Open de kaartlaag Oceanen en zeeën.
Open de kaartlaag Caribisch gebied (VN).

2. Ligt het gehele Caribische gebied (VN) in of aan de Caribische Zee? Licht je antwoord toe.

3.2 Relatieve liggingskenmerken

Politiek-economisch
Caricom is een samenwerkingsverband tussen landen in het Caribisch gebied en landen buiten het Caribisch gebied. Caricom heeft onder andere als doel de goederenhandel tussen de deelnemende landen te bevorderen. In een van de volgende katernen leer je meer over de politiek-economische verbanden, zoals de Caricom, die de samenwerking in de regio bevordert.
(Bekijk voor meer informatie alvast de website https://caricom.org/ .)

Zet alle kaartlagen uit.
Open de kaartlaag Caricom.
Open de kaartlaag Landnamen.

3. Noteer de namen van de landen die lid of kandidaat-lid zijn van de Caricom, maar buiten het Caribisch gebied (VN) liggen.

Cultureel-historisch
Het Caribisch gebied wordt wel ‘smeltkroes’ van culturen genoemd: een plek waar culturen vermengen tot nieuwe culturen. De geschiedenis van de Europese kolonisatie heeft een blijvende invloed achtergelaten, wat heeft geleidt tot een diverse mix van talen en culturen. Een voorbeeld waaruit dit blijkt is de taal ‘Papiamento’: een taal die elementen bevat van het Spaans, Portugees, Nederlands, Engels, Frans en verschillende Afrikaanse talen. Het Papiamento is een weerspiegeling van koloniale, Afrikaanse en Europese invloeden. De Caribische eilanden en kustgebieden delen een geschiedenis van Europese, en soms ook Amerikaanse, overheersing, slavenhandel, en strijd voor onafhankelijkheid, wat heeft bijgedragen aan een sterke regionale identiteit. De kustgebieden van onder andere Belize, Colombia en Costa Rica delen veel culturele en historische banden met de eilanden en worden daarom door UNESCO tot de Caribische regio gerekend.

Sociaal-economischDe omvang van het toerisme en het soort toerisme is ook een voorbeeld van een relatief gebiedskenmerk. Toerisme is namelijk een van de belangrijkste economische sectoren (pijlers) voor veel Caribische landen. Het biedt directe inkomsten via hotels, restaurants, attracties en tours, en draagt ook bij aan de werkgelegenheid. Eilanden zoals de Bahama’s, Barbados, Jamaica, Aruba, en de Dominicaanse Republiek, zijn sterk afhankelijk van toerisme. Ze trekken bezoekers aan met hun prachtige stranden, heldere wateren, en culturele evenementen. Hiermee heeft toerisme een grote invloed op de economische kansen van de bevolking. Een organisatie die het ontwikkelen van duurzaam toerisme stimuleert is de Associatie van Caribische Staten (ACS). De Associatie van Caribische Staten is een groep landen gecentreerd rond de Caribische Zee. De samenwerking is gericht op verschillende dimensies. Allereerst de economische dimensie, door het bevorderen van handel en transport tussen de landen in het Caribisch gebied en het versterkten van de economische positie van de Caribische landen op de wereldmarkt. Onder de economische dimensie valt ook het ontwikkelen van duurzaam toerisme. Ook vanuit de politieke dimensie is samenwerking door het versterken van de regio in internationale gesprekken. Het doel is om stabiliteit en gesprekken tussen lidstaten te bevorderen. Hieronder valt ook het streven van gezamenlijk beleid bij natuurrampen of klimaatverandering. Dit leidt tot grotere en effectievere reacties bij rampen. Ook qua onderwerpen op sociaal-cultureel en natuurlijk vlak wordt samengewerkt door het bevorderen van een culturele identiteit en duurzaam natuurbeheer. Over deze onderwerpen leer je meer in volgende katernen.

Verwijder alle kaartlagen.
Open de kaartlaag Associatie van Caribische Staten.
Open de kaartlaag Landnamen.

De Associatie van Caribische Staten is een groep landen gecentreerd rond de Caribische Zee. Naast het bevorderen van de handel en transport tussen de landen is ook het ontwikkelen van duurzaam toerisme, en grotere en effectievere reacties op lokale natuurrampen een belangrijk doel van de ACS.

Zoom verder in om alle landnamen te zien.
Gebruik de i-knop en/of legenda voor verduidelijking van de kaart.

Bestudeer de landen die geen lid of kandidaat-lid zijn.
4. Geef aan vanuit de politieke dimensie wat deze landen gemeenschappelijk hebben.

5. Geef aan
- wat de gemeenschappelijke geografische kenmerken zijn van de ACS lidstaten.
- waarom deze gemeenschappelijke kenmerken het belang van regionale samenwerking verklaren.

6. Geef aan welke rol de ligging van het Caribisch gebied (tussen Noord- en Zuid Amerika) speelt in de samenwerking binnen de ACS-landen.

Toerisme is een belangrijke economische motor in veel ACS-landen.
7. Geef aan waarom regionale samenwerking belangrijk is gezien de geografische ligging en kwetsbaarheid van de regio.

Afronding stap 3

Je merkt dat verschillende liggingskenmerken leiden tot verschillende afbakeningen. Dat maakt het moeilijk om met een vaste afbakening te komen voor het Caribisch gebied. Soms zal een land wel/niet tot het Caribische gebied gerekend worden, afhankelijk van het liggingskenmerk dat toegepast wordt.

8. Noem een liggingskenmerk waardoor het voor de hand ligt om Cuba tot het Caribisch gebied te rekenen.

9. Noem ook een liggingskenmerk waarbij Cuba niet tot het Caribisch gebied behoort.

10. Geef aan hoe je de ACS kunt beschouwen als een functionele regio binnen de geografie. Licht je antwoord toe.

Vergelijk de doelen van de ACS met die van andere regionale samenwerkingsverbanden zoals de EU of MERCOSUR.
11. Geef twee geografische overeenkomsten en twee geografische verschillen.