Stap 1: Sociale bevolkingsgroei

In het eerste katern over de demografische dimensie heb je geleerd dat de natuurlijke factoren, zoals het geboortecijfer en het sterftecijfer, invloed hebben op de bevolkingsomvang. Naast deze natuurlijke factoren heeft ook migratie invloed op de bevolkingsomvang. De verandering in de bevolkingsomvang, die niet alleen het gevolg is van natuurlijke factoren, maar ook van migratie wordt sociale bevolkingsgroei genoemd.

Migratie is de verzamelnaam voor immigratie en emigratie. Je spreekt van immigratie als individuen of groepen mensen een nieuw land binnenkomen en zich daar vestigen. Emigratie verwijst naar vertrekken vanuit het land van herkomst om zich te vestigen in een ander land.

Bron 2: Percentage inwoners op Curaçao dat op Curaçao geboren is (donkerblauw) en percentage immigranten (lichtblauw)

Migratie kan de verhouding autochtoon/migrant veranderen. In bron 2 zijn staafdiagrammen te zien die gaan over de verdeling inwoners die wel / niet op Curaçao geboren zijn. Uit de bron blijkt dat het aandeel personen van de bevolking dat niet op Curaçao geboren is, in de afgelopen jaren aan het stijgen is. Hiervoor is data gebruikt uit een bevolkingsonderzoek (Senso) van 2023. De toename komt voornamelijk door de komst van Venezolanen en Colombianen. De herkomstlanden waar de meeste migranten van afkomstig zijn, zijn achtereenvolgens Nederland, de Dominicaanse Republiek, Colombia, de voormalige Nederlandse Antillen en Aruba, en Venezuela.  

Het migratiesaldo is een demografische term die het verschil aangeeft tussen het aantal mensen dat naar een land immigreert (binnenkomt) en het aantal mensen dat uit een land emigreert (vertrekt) over een bepaalde periode. Het migratiesaldo kan positief of negatief zijn.
Een positief migratiesaldo betekent dat er meer mensen naar het land zijn geïmmigreerd dan er zijn geëmigreerd. Dit kan leiden tot een toename van de bevolking en veranderingen in de samenstelling van de bevolking. Dit is ook te lezen in bron 3, voor Caribisch Nederland (BES-eilanden). Er zijn 5% meer inwoners in 2025 dan een jaar eerder. De bevolking op de eilanden groeide voornamelijk door migratie. Er is dus een positief migratie saldo.

Bron 3: Positief migratiesaldo Caribisch Nederland

Een negatief migratiesaldo betekent dat er meer mensen het land hebben verlaten dan er zijn binnengekomen. Dit kan resulteren in een afname van de bevolking en ook tot veranderingen in de samenstelling van de bevolking. In bron 4 is te zien voor Puerto Rico dat er meer mensen vertrokken dan naar het eiland toe migreerden. Een verklaring hiervoor is een economische recessie die langdurig effect had op het eiland. Daarom zijn veel inwoners gemigreerd naar het vasteland van de Verenigde Staten. Een andere verklaring is dat Puerto Rico ook meerdere keren getroffen is door een orkaan, die voor grote verwoesting zorgde op het eiland.

Bron 4: Negatief migratiesaldo Puerto Rico

Om het migratiesaldo tussen landen beter te kunnen vergelijken wordt vaak gewerkt met relatieve getallen. De relatieve netto migratie geeft het verschil tussen het aantal personen dat een land binnenkomt en verlaat gedurende het jaar per 1.000 personen. Een overschot aan personen die het land binnenkomen, wordt aangeduid als netto-immigratie (bijvoorbeeld 3,5 migranten / 1000 inwoners); een teveel aan personen die het land verlaten als netto-emigratie (bijvoorbeeld -9,2 migranten / 1000 inwoners). In bron 5 is de relatieve netto migratie te zien voor een aantal landen in het Caribisch gebied. Je kunt zien dat de meeste landen vooral te maken hebben met netto-emigratie. Belize heeft wel netto-immigratie, wat te verklaren is door locatie in Midden-Amerika waar veel migranten vanuit andere landen doorheen trekken.
De netto migratiesnelheid geeft de bijdrage van migratie aan het algemene niveau van bevolkingsverandering aan. De netto migratiesnelheid maakt geen onderscheid tussen economische migranten, vluchtelingen en andere soorten migranten en maakt geen onderscheid tussen legale migranten en mensen zonder papieren.

Bron 5: Relatieve netto migratie in Caribische landen, 2020

Bevolkingsgroei
Zoals eerder aangegeven heeft ook natuurlijke bevolkingsgroei invloed op de bevolkingsomvang. Om conclusies te kunnen trekken over de totale bevolkingsgroei, moeten beide soorten groei (natuurlijk en sociaal) dus meegenomen worden.

Er zijn landen die zonder immigratie te maken zouden hebben met een afname van het bevolkingsaantal. Deze landen hebben te maken met bevolkingskrimp. Er is vaak een lage vruchtbaarheid en vergrijzende bevolking. De enige manier waarop een land zijn bevolking kan laten groeien, afgezien van meer geboortes dan sterfgevallen, is via immigratie. In bron 6 is te zien dat dit ook de situatie is voor Curaçao, Aruba en Sint-Maarten.

Bron 6: Bevolkingsgroei door immigratie


Een land dat krimpt door een combinatie van lage geboortecijfers en een negatief migratiesaldo is Puerto Rico. Je kunt dit zien in bron 7.

Bron 7: Bevolkingsafname in Puerto Rico


Caribische diaspora
Voor sommige Caribische landen is het migratiesaldo negatief (zoals ook te zien was voor Puerto Rico in bron 4). Dit betekent dat meer mensen emigreren dan er immigreren. Er is sprake van netto-emigratie.
De emigratie is vaak gericht op landen zoals de Verenigde Staten, Canada en Europese landen.
In deze landen is er sprake van een Caribische diaspora: gemeenschappen van mensen afkomstig uit de Caribische regio die nu buiten hun geboortelanden wonen. In bron 8 wordt beschreven dat er een tweejaarlijkse conferentie is met Jamaicanen en mensen van Jamaicaanse afkomst, met als doel om te banden te versterken. Veel leden van de diaspora onderhouden vaak nog sterke banden met hun land van herkomst, en ondersteunen hun familieleden bijvoorbeeld door het sturen van geld (remittances). In bron 9 is van een aantal landen in het Caribisch gebied te zien hoeveel geldzendingen zij ontvangen. Voor Jamaica was dit in 2023 zo’n 3.558 miljoen dollar.


Bron 8: Jamaica Diaspora  
De Jamaica Diaspora Conference is een tweejaarlijks mondiaal forum dat Jamaicanen en personen van Jamaicaanse afkomst die over de hele wereld wonen met elkaar verbindt, met als doel de banden te versterken en allianties op te bouwen die de groei en ontwikkeling van Jamaica op het wereldtoneel zullen stimuleren.
Bron: https://jis.gov.jm/jamaica-diaspora-conference-2022/

 

Bron 9: Geldzendingen naar Latijns-Amerika en het Caribisch gebied

Andere invloeden van de diaspora zijn bijvoorbeeld de verspreiding van het carnaval over de rest van de wereld en het ontstaan van steeldrumbands op plekken buiten het Caribisch gebied. Lees hierover ook bron 10.

 

Bron 10:
Het nieuwe gezicht van zwart Amerika

Ze worden de ‘Rihanna-generatie’ genoemd, naar de beroemde zangeres. Nieuwe immigranten uit met name het Caribisch gebied veranderen de cultuur, de politiek en de wetenschappelijke wereld van zwart Amerika. De familie van voormalig minister van Justitie Eric Holder emigreerde vanuit Barbados, waarna Holder de eerste zwarte man werd die deze positie bekleedde. De ouders van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell kwamen uit Jamaica. Ook hij was de eerste zwarte man in die positie. Rihanna, afkomstig van Barbados en Nicki Minaj, uit Trinidad, voeren de hitlijsten aan. De voorzitter van het college van bestuur van Howard University, de meest prestigieuze van oudsher zwarte universiteit van het land, komt uit Trinidad.

Nog een bewijs voor de toename van de immigratie, met name uit het Caribisch gebied, is dat er in de Verenigde Staten steeds meer steeldrumbands te vinden zijn, zegt William Howard, voorzitter van de West Indian Carnival Association, die elk jaar verspreid over het hele land zestig carnavalsfeesten organiseert. ‘De steeldrum is het enige instrument van deze eeuw,’ aldus Howard over dit typisch West-Indische instrument, dat aan het begin van de twintigste eeuw in Trinidad en Tobago zijn moderne vorm kreeg. ‘En nu hebben zelfs topuniversiteiten als New York University, Rutgers en Northwestern University hun eigen steeldrumbands. Deze muziek floreert.’ Hij schat dat er op dit moment meer dan drieduizend steeldrumbands in het hele land zijn, van de staat Washington tot Florida.
Nog een bewijs voor de toename van deze bevolkingsgroep: carnavalsvieringen. ‘We hebben net het carnaval hier in New York gehad en nu hebben we opeens ook een carnaval in New Jersey, er komt een carnaval in Babylon, Long Island en een in Nassau,’ vertelde hij tijdens de vieringen van afgelopen maand. ‘Opeens wordt er overal carnaval gevierd.’

Vrij naar een artikel op https://www.360magazine.nl/

 

Als je kijkt naar de emigranten uit het Caribisch gebied valt op dat de meerderheid van de emigranten tussen de 18 en 40 jaar oud is. Veel emigranten zijn studenten of behoren tot de economisch actieve bevolkingsgroep. Een voorbeeld is te zien in bron 1 en bron 11: in 2024 vertrokken 167 studenten van Curaçao om te gaan studeren in Nederland.

Bron 11: Studenten uit Curaçao gaan naar Nederland voor studie


Als je kijkt naar de immigratie gaat het onder andere om senioren, die van hun pensioen in de Caribische regio gaan genieten. Vaak zijn het mensen die oorspronkelijk uit het Caribisch gebied komen, naar Europa of de VS zijn geëmigreerd en nu weer terugkeren. Het betreft ook veel mensen die makkelijk in het Caribisch gebied kunnen wonen door hun paspoort dat ook geldig is in overzeese gebiedsdelen. Dit geldt onder andere voor de Caribische eilanden van het Koninkrijk der Nederland (zie bron 12).

Bron 12: Groeiend aandeel van bevolking Bonaire komt uit Europees Nederland of Verenigde Staten

De emigratie en de immigratie hebben hierdoor veel invloed op de leeftijdsopbouw en bevolkingssamenstelling in de landen in de Caribische regio


Variatie tussen landen
Het is belangrijk op te merken dat er aanzienlijke verschillen zijn tussen de Caribische landen. Cuba bijvoorbeeld kent een hoge mate van emigratie. De voornaamste bestemmingslanden voor Cubaanse migranten zijn de Verenigde Staten, Canada, Latijns-Amerika en Spanje.
De emigratie vanuit bijvoorbeeld Barbados daarentegen is veel lager. Barbadianen gaan ook naar de Verenigde Staten en Canada, maar minder naar Latijns-Amerika en kiezen in Europa veelal voor het Verenigd Koninkrijk.

In bron 13 zie je het netto migratiepercentage van Cuba en Barbados tussen 2000 en 2020.

Bron 13
a Relatieve netto emigratie Cuba tussen 2000 en 2020 (per duizend inwoners)

b Relatieve netto emigratie Barbados tussen 2000 en 2020 (per duizend inwoners)



Bron: https://www.indexmundi.com/

 

Vragen

 

Gebruik bron 14.

Bron 14: Bevolkingsontwikkeling Bonaire, 2021 (absoluut)



Bron: https://www.cbs.nl/

In bron 14 zie je de bevolkingsgroei van Bonaire in 2021 weergegeven.

1 Bepaal met behulp van de gegevens in bron 14 de sociale bevolkingsgroei in 2021.

2 Bereken of Bonaire in 2021 te maken had met een totale bevolkingsgroei of bevolkingsafname.

 

Gebruik bron 13 in de tekst hierboven.
Uit bron 13 kun je afleiden dat de relatieve netto migratie van Cuba tussen 2000 en 2020 gemiddeld ongeveer -4 was.

3 Geef aan wat een relatieve migratie van -4 betekend.

In 2013 woonden er 11,3 miljoen mensen in Cuba.

4 Bereken het effect van migratie op de bevolkingsomvang in 2013. Oftewel: hoeveel inwoners kwamen er in totaal bij of gingen eraf als het gevolg van migratie?

Zowel vanuit Cuba als vanuit Barbados emigreren mensen naar Europa. Er is wel een verschil. Cubanen gaan veelal naar Spanje, terwijl Barbadianen kiezen voor het Verenigd Koninkrijk.

5 Geef een verklaring voor dit verschil vanuit twee verschillende geografische dimensies.

 

Gebruik bron 15.

Bron 15: Migratie uit Jamaica
Het exacte aantal mensen met een migratieachtergrond uit Jamaica in verschillende landen is niet bekend. Maar een goede schatting is dat er 1 miljoen mensen van Jamaicaanse afkomst in de Verenigde Staten wonen, met de grootste concentraties in New York, Florida, en andere staten langs de oostkust. In het Verenigd Koninkrijk wonen naar schatting ongeveer 800.000 mensen van Jamaicaanse afkomst. Deze gemeenschap is vooral geconcentreerd in Londen en andere grote steden zoals Birmingham en Manchester. De Jamaicaanse gemeenschap in Canada wordt geschat op ongeveer 300.000 mensen, met de grootste concentraties in Toronto en omgeving. Daarnaast is nog een significante aanwezigheid van mensen van Jamaicaanse afkomst in andere Caribische landen, zoals de Bahama's en de Kaaimaneilanden.

In veel landen met een aanzienlijke Jamaicaanse gemeenschap worden regelmatig Jamaicaanse culturele festivals en evenementen georganiseerd. Deze evenementen, het vieren van Jamaicaanse feestdagen, en culinaire festivals met Jamaicaanse gerechten, tonen de sterke verbondenheid van de emigranten met hun moederland.
Een andere manier om hun verbondenheid te tonen is het sturen van geld naar familieleden in Jamaica. Dit is voor veel gezinnen in Jamaica een belangrijke bron van inkomsten en een teken van blijvende verbondenheid.

Vrij naar informatie van allecijfers.nl en wikipedia.nl

 

6 Geef het begrip dat wordt gebruikt om een groep mensen aan te duiden die een gemeenschappelijke afkomst of herkomst hebben, maar die verspreid leven buiten hun traditionele thuisland of geografische regio.

Veel mensen in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk of Canada met een migratieachtergrond uit Jamaica voelen zich nog steeds erg verbonden met hun land van herkomst.

7 Geef twee voorbeelden uit bron 15 waaruit dat blijkt

 

Ga naar de website https://www.indexmundi.com/

8 Beschrijf de relatieve netto emigratie op Aruba of Curaçao.