Randvoorwaarde: gebruikersrechten Aandacht voor gebruikersrechten is belangrijk om te voorkomen dat het leermateriaal inbreuk maakt op rechten van anderen en om ervoor te zorgen dat de licentievorm hergebruik mogelijk maakt. |
1 Het leermateriaal respecteert auteursrechten van anderen |
2 Het leermateriaal heeft een open licentie |
3 Het leermateriaal is expliciet over de licentievorm |
1 Het materiaal respecteert auteursrechten van anderen - basis
Op al het (leer)materiaal dat gemaakt is, rust auteursrecht, ook als dit niet expliciet bij het materiaal vermeld staat. Dat geldt voor bijvoorbeeld opdrachten, bronnen, teksten, etc. Je mag niet zonder toestemming een kopie maken van een (leer)materiaal. Dat betekent echter niet dat je helemaal niets mag doen met werk dat door anderen is gemaakt.
Hieronder een overzicht van een aantal mogelijkheden:
Je mag altijd een verwijzing of link opnemen naar het materiaal; YouTube-filmpjes, bijvoorbeeld, hebben meestal geen open licentie, maar je kunt naar de video’s linken of ze insluiten in je digitale les. Leerlingen kunnen ze gewoon bekijken, maar je mag de video’s niet downloaden en aanpassen;
Je mag een citaat overnemen – een kort fragment of beeld mag je citeren als je de bron vermeldt. Het citaat moet een duidelijke functie hebben en mag niet alleen illustratief gebruikt worden;
Als het leermateriaal een open licentie heeft (zie ook bij 2, hieronder), dan mag je het leermateriaal wel vrij gebruiken en aanpassen, als het voldoet aan de CC-by of CC-by-SA licentie.
2 Het materiaal heeft een open licentie - basis
Het kenmerk van open leermateriaal is dat het vrij te gebruiken is. Het kan dus ook vrij aangepast worden en weer gedeeld. Dit wordt vastgelegd in de licentievoorwaarden. Wanneer leermateriaal een van de volgende licenties heeft, mag het aangepast, hergebruikt of gecombineerd worden:
Naamsvermelding – je staat anderen toe om het werk waar jij auteursrecht op hebt te kopiëren, distribueren, vertonen, en op te voeren en om afgeleid materiaal te maken dat op jouw werk gebaseerd is – maar uitsluitend als jij vermeld wordt als maker.
Gelijk delen – je staat anderen toe om van jouw werk afgeleid materiaal te maken onder de voorwaarde dat zij het onder dezelfde licentie vrijgeven als het originele werk.
De persoon die deze akte aan een werk heeft verbonden, heeft het werk toegewezen aan het publieke domein door wereldwijd zijn/haar rechten op het werk onder auteursrecht, inclusief alle bijbehorende en naburige rechten, af te staan, voor zover door de wet is toegestaan. Je mag het zonder toestemming kopiëren, veranderen, verspreiden en uitvoeren, zelfs voor commerciële doeleinden.
3 Het materiaal is expliciet over de licentievorm - plus
Deze randvoorwaarde heeft betrekking op meervoudige licenties, waarbij wellicht op de tekst een andere licentie van toepassing is dan op de afbeeldingen binnen het leermateriaal. Dit moet op de juiste manier vermeld worden in het materiaal.
Hoe herken je deze randvoorwaarde in leermateriaal?
Wat doe je als informatie over auteursrechten of licentievorm ontbreekt?
Er is geen gouden tip hoe om te gaan met deze randvoorwaarde als je in het leermateriaal geen expliciete informatie hierover vindt. Als echter informatie over de licentie ontbreekt, moet je ervan uitgaan dat dit niet vrij te gebruiken is. Wel kun je eventueel contact opnemen met de maker van het materiaal hierover.
Voor afbeeldingen kun je met Google Lens zoeken naar de herkomst ervan, en kun je de rechten wellicht daarvan afleiden.
Maak je zelf open leermateriaal, gebruik dan alleen afbeeldingen, teksten, bronnen waarvan je zeker weet dat ze rechtenvrij zijn. En bij twijfel, niet gebruiken en verder zoeken.
Meer lezen over deze randvoorwaarde?
https://www.wikiwijs.nl/kennisbank/auteursrecht/
https://www.auteursrechtenonderwijs.nl/
Waar vind je rechtenvrije afbeeldingen, bronnen, video's?