Stap 2: Politieke structuur en cultuur

Politieke structuur en cultuur van de BES CAS - eilanden

In de eerste stap heb je gekeken naar de positie van de zes eilanden in het Caribisch deel van het Koninkrijk. In deze stap kijk je naar de staatsinrichting en politieke cultuur op de eilanden.  

De bestuurlijke systemen op de eilanden zijn veelal gemodelleerd naar het Nederlandse voorbeeld. En de Nederlandse gewoonte van overleg en het zoeken naar unanieme beslissingen (consensus) is ook waarneembaar in de politieke besluitvorming op de eilanden.

Het Caribisch deel het Koninkrijk Nederland is onderdeel van de monarchie onder het Nederlands koningshuis. Ieder eiland functioneert als een democratie en heeft zijn eigen democratisch gekozen regering die zich bezighoudt met lokale zaken.

Curaçao, Sint-Maarten en Aruba hebben elk hun eigen parlement en premier. De eilanden Aruba, Curaçao en Sint-Maarten hebben een gezagvoerder of gouverneur. Aruba heeft een gouverneur als vertegenwoordiger van de Nederlandse koning. Deze functie is echter voornamelijk ceremonieel en symbolisch. Curaçao en Sint-Maarten hebben ook een gouverneur, die als hoogste vertegenwoordiger van de Nederlandse regering op het eiland fungeert. Deze gouverneurs hebben enige uitvoerende bevoegdheden, zoals het goedkeuren van wetten en het vertegenwoordigen van de koninklijke belangen op het eiland.

Bonaire, Saba en Sint-Eustatius hebben lokale raden (eilandsraden) en een bestuurscollege. De Eilandsraad is het hoogste bestuursorgaan op Bonaire. Deze raad geeft aan wat er op Bonaire moet gebeuren. De Eilandsraad word door de inwoners van Bonaire gekozen en bestaat uit 9 Eilandraadsleden. De taken zijn: (1) het vormen van de volksvertegenwoordiging; (2) het stellen van kaders en (3) het controleren van het Bestuurscollege. Je kunt de eilandsraad vergelijken met de Nederlandse gemeenteraad. Ook Saba en Sint-Eustatius hebben een eilandsraad. De eilandsraad vertegenwoordigt de burgers. In bron 8 is het wapenschild te zien van Bonaire. Het bestuurscollege zorgt voor het dagelijks bestuur van de eilanden, en voert de besluiten van de eilandsraad uit. Het bestuurscollege neemt ook zelf beslissingen, zoals het verlenen van een bouwvergunning of het sluiten van een contract met een aannemer. Het bestuurscollege bestuurt, en de eilandsraad controleert. Elk eiland heeft een gezaghebber. Je kunt deze persoon vergelijken met een burgemeester. De gezaghebber is voorzitter van de Eilandsraad en het Bestuurscollege, en vertegenwoordigt het Koninkrijk op het eiland.

Bron 8: Eilandenraad Bonaire
Het wapenschild van Bonaire (de afbeelding linksboven) laat het volgende zien: in azuur een stuurrad van goud; in een hartschild van zilver een ster van keel, omsloten door een kompasring van sabel. Het schild gedekt met een gouden kroon van vijf bladeren.

 

Daarnaast hebben de BES-eilanden ook centraal bestuur door de rijksoverheid. De eilanden Bonaire, Saba en Sint-Eustatius hebben geen gouverneur. De rol van de gouverneur is op deze eilanden niet van toepassing, deze eilanden hebben immers een ander bestuurlijk model dan de autonome landen. Voor de BES-eilanden is er wel een rijksvertegenwoordiger, die namens de Nederlandse regering optreedt. De Nederlandse regering is verantwoordelijk voor veel beleidsterreinen, zoals justitie, defensie, buitenlandse zaken en financiën. De rijksvertegenwoordiger houdt toezicht op het lokale bestuur. Hij/zij ziet ook toe op de handhaving van Nederlandse wetten en regels die van toepassing zijn op de BES-eilanden.

Het Vierlandenoverleg is een overlegstructuur waarin de landen binnen het Koninkrijk der Nederlanden (Nederland, Aruba, Curaçao en Sint-Maarten) overleggen over gemeenschappelijke vraagstukken en belangen. Binnen dit overleg streven de landen naar samenwerking en coördinatie op gebieden zoals economie, justitie, onderwijs en gezondheidszorg. Het heeft tot doel om gezamenlijke oplossingen te vinden voor gedeelde uitdagingen.

Nation-building in Caribisch Nederland

Het verwerven van de  status aparte van Aruba in 1986 ging gepaard met een groeiend nationalistisch bewustzijn op Aruba. Dit werd gesymboliseerd door de creatie van een eigen vlag (zie bron 9) en volkslied.

Bron 9: Vlag Aruba
De vier kleuren in de vlag van Aruba hebben elk een betekenis:
Blauw staat voor de zee die Aruba omringt. Geel is de kleur van de overvloed, en staat voor het verleden van het eiland en de industrieën van goud, aloë en olie. Rood staat voor de liefde die elke Arubaan voelt voor het land en voor de voormalige Braziliaanse houtindustrie. Wit staat voor de sneeuwwitte stranden en voor de zuivere harten van de Arubaanse bevolking die streeft naar gerechtigheid, orde en vrijheid.
De symbolen hebben ook een betekenis:
De rode ster staat voor de vier punten van het kompas; het eiland heeft namelijk mensen uit de hele wereld aangetrokken. De ster staat ook voor het eiland zelf, omringd door de prachtige blauwe zee. De horizontale gele strepen verwijzen naar de vrije en autonome positie van Aruba binnen het Koninkrijk der Nederlanden

 

De eigen vlag en het volkslied benadrukken de unieke identiteit en cultuur van het eiland. Deze symbolen dienden als een bron van trots en eenheid voor de Arubaanse bevolking. Nog elk jaar is er een feestdag om de onafhankelijkheid te vieren op 18 maart. Op 18 maart 1948 werd er een officieel verzoek ingediend voor afscheiding van Aruba van de Nederlandse Antillen. Deze dag staat bekend als dag van Volkslied en Vlag (Himno y Bandera). In bron 10 zie je een munt die 25 jaar na de status aparte werd uitgebracht als herinneringsmunt.

Bron 10: Munt ter gelegenheid van 25 jaar status aparte van Aruba.

 

Ook op de andere eilanden is er sprake van een sterk gevoel van lokale identiteit en trots. In de loop van de geschiedenis hebben de inwoners zich een gedeelde cultuur en geschiedenis verworven (nation-building). Het gevoel van nationale trots en identiteit wordt vaak geuit in muziek, kunst, festivals, zoals het jaarlijkse carnaval en feestdagen. Wel moet worden opgemerkt dat elk eiland zijn eigen unieke karakter heeft. Bijvoorbeeld, het lokale bewustzijn op Bonaire, met zijn rijke natuurlijke schoonheid en duiklocaties, verschilt van dat van het kosmopolitische, wereldse Curaçao. Dit regionale bewustzijn wordt versterkt door lokale tradities, dialecten, evenementen en feestdagen die specifiek zijn voor elk eiland. Denk bijvoorbeeld aan ‘Dia di Bandera’ op Bonaire en Curaçao (zie bron 11) en ‘Dia di Betico Croes’ op Aruba. Het verschil tussen lokaal en regionaal bewustzijn zit in de schaal waarop mensen zich verbonden voelen met en bewust zijn van de omgeving. Bij lokaal bewustzijn gaat het om het eiland zelf: de directe leefomgeving. Bij regionaal bewustzijn gaat het over de verbondenheid binnen een grotere geografische eenheid, zoals verbondenheid met het hele Caribisch gebied.

Bron 11: Dia di Bandera Kòrsou

 

1. Beschrijf de Nederlandse invloed op de besluitvormingsprocessen op de BES- en CAS-eilanden. Geef voorbeelden uit de tekst die deze invloed illustreren.

 

2. Geef een voorbeeld uit je dagelijks leven hoe je ziet dat er op jouw eiland een gevoel is van nationale trots.

 

In bron 8 is beschreven waaruit het Wapen van Bonaire bestaat.
3 Zoek uit wat de symboliek is achter de verschillende onderdelen.

 

4 Maak een culturele collage over lokaal bewustzijn
a Kies één van de BES- of CAS-eilanden (niet je eigen eiland).
b Onderzoek de verschillende culturele aspecten van dat eiland, zoals muziek, kunst, festivals, feestdagen, (eet)tradities, dialecten en evenementen.
c Maak een collage (digitaal of op papier) waarin je deze verschillende aspecten weergeeft. Probeer de mix van Afrikaanse, inheemse en Nederlandse invloeden te laten zien.
d Schrijf een korte begeleidende tekst waarin je de elementen in je collage uitlegt en hoe ze bijdragen aan het lokale bewustzijn en de identiteit van het eiland.
e Vergelijk jouw culturele collage met de collage van een klasgenoot die een ander eiland heeft gekozen. Bespreek de inhoudelijke verschillen. Blijkt uit jullie collages dat er sprake is van een lokaal bewustzijn?

 

Gebruik bron 12.

Bron 12 BES-eilanden en verkiezingen

In november 2023 waren er verkiezingen voor de Tweede Kamer in Nederland. Natuurlijk waren de inwoners van de bijzondere gemeenten Bonaire, Sint-Eustatius en Saba ook stemgerechtigd. De opkomst op de eilanden was zeer laag, tussen de 25 en 30%. Veel inwoners van de eilanden ervaren een grote bestuurlijke afstand. Er is een gevoel dat besluitvorming in Nederland plaatsvindt zonder voldoende betrokkenheid of begrip van de lokale situatie op de eilanden. Een voorbeeld waaruit dat blijkt, is de invoering van het Europees Nederlands als voertaal in het onderwijs op Bonaire, Sint-Eustatius en Saba.


5 Beredeneer dat door invoering van het Europees Nederlands als voertaal in het onderwijs te weinig rekening is gehouden met de lokale situatie op de eilanden.

6 Bedenk nog een concreet voorbeeld waaruit blijkt dat besluitvorming in Nederland plaatsvindt zonder voldoende betrokkenheid of begrip van de lokale situatie op de eilanden.

7 Bedenk een manier om de betrokkenheid van de inwoners van de eilanden te vergroten.

 

Gebruik bron 13.

Bron 13: Tijdlijn Curaçao

1499: Ontdekking van Curaçao door de Spaanse ontdekkingsreiziger Alonso de Ojeda.
1634: Nederlandse verovering van Curaçao door de West-Indische Compagnie.
1863: Afschaffing van de slavernij in Curaçao.
1954: Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden wordt ondertekend, waarmee Curaçao een autonome entiteit binnen het Koninkrijk wordt.
1980: Groeiende roep om grotere autonomie binnen Curaçao.
2010: Ontbinding van de Nederlandse Antillen. Curaçao wordt een autonoom land binnen het Koninkrijk der Nederlanden.

 

De tijdlijn in bron 13 toont hoe Curaçao van een ontdekt eiland verandert naar een autonome entiteit binnen het Koninkrijk der Nederlanden. De gekozen momenten benadrukken de invloed van externe machten zoals Spanje en Nederland, maar ook de interne drang naar zelfbepaling en autonomie.

8 Zoek bij ieder jaartal een passende afbeelding of een passend symbool.

9 Kies een ander eiland van het Caribisch deel van het Koninkrijk en ga op het internet op zoek naar de sleutelmomenten in de geschiedenis van het eiland die hebben bijgedragen aan hun huidige staatsinrichting en politieke cultuur.

10 Maak een tijdlijn waarin deze sleutelmomenten worden weergegeven.

11 Geef bij elk moment een korte beschrijving en voeg indien mogelijk afbeeldingen of symbolen toe om het moment te illustreren.