H. Poorter

In de badge ‘Dark Ager' heb je veel geleerd over het dagelijkse leven in de vroege middeleeuwen. Maar zoals je misschien al hebt gemerkt bij dit vak zijn er toch altijd veranderingen. In deze badge ga je leren over de opkomst van de handel en van de steden in de Late Middeleeuwen (1000-1500).

 

  1. Maak een tekening van een Middeleeuwse stad. Hierbij gebruik je geen informatie van het internet, maar bedenk jij zelf hoe jij denkt dat een Middeleeuwse stad er uit zag.
  2. Maak een tijdbalk op een A4. Deze tijdbalk ga je door deze quest heen invullen. Elke keer dat jij in de teksten een jaartal of een andere tijdsaanduiding ziet, moet je die in je tijdbalk verwerken.

Leerdoelen

  1. De rol van de opkomst van handel en ambacht voor de herleving van de landbouw stedelijke samenleving.
  2. Je kan uitleggen wat de nieuwe manier van het organiseren van de handel was en hoe die is ontstaan.
  3. Je kan uitleggen wat stadsrechten zijn en hoe steden deze kregen en waarom.
  4. Je kan uitleggen welke rol de stedelijke burgerij had in het zelfstandig worden van de steden.

 


Opkomst van handel

Op dit moment wordt de Rotterdamse haven gezien als de handelspoort naar Europa. Elke dag komen daar 80 schepen vanuit de zee Europa binnen. Dat zijn er per jaar ongeveer 30.000 zeeschepen, daarbij komen er 110.000 schepen vanuit Europa aan in Rotterdam.

Rotterdam is niet altijd de grootste haven van Europa geweest, maar een andere toen nog Nederlandse havenstad droeg deze titel. Namelijk Antwerpen (ja echt, dat hoorde vroeger bij Nederland). Hier liepen dagelijks handelaren uit alle uithoeken van Europa rond. Dit kon, doordat in Antwerpen meerdere rivieren samenkomen. Waarom dat zo gunstig is, leer je later in deze badge.

Deze opleving van handel en de groei van de steden is wel te verklaren. Ten eerste waren vanaf de elfde eeuw de omstandigheden een stuk gunstiger dan tijdens eeuwen daarvoor. Hierdoor bloeiden marktplaatsen op en families die goed wisten hoe ze handel konden voeren, werden in korte tijd zeer succesvol. Er was een toename in veiligheid, waardoor lange afstandshandel weer mogelijk werd. Vanwege die lange afstandshandel ontstonden de steden vooral rondom de knooppunten van twee of meer rivieren.

  1. Leg uit waarom lange afstandshandel eerst niet mogelijk was. Leg je antwoord uit.
  2. Wat zouden de lange afstandshandelaren nodig hebben gehad om weer op andere plaatsen handel te kunnen voeren?
  3. Wat is de reden dat de steden ontstonden bij knooppunten van rivieren?

 

Als tweede hielp de enorme bevolkingsgroei in Europa ook mee.

Eigenlijk is het niet duidelijk waarom er sinds de 8e eeuw sprake was van een bevolkingsgroei. Wel kunnen we zeggen dat een groei in de landbouwproductie hier een rol in heeft gespeeld. De toename in de landbouwproductie is te danken aan ontginning. Na de val van het Romeinse Rijk was de grond verwilderd geraakt. Doordat er niet één persoon aan de macht was, werd de grond niet bijgehouden. Om de grond weer bruikbaar te maken was het weghalen van veel bossen de eerste oplossing. De grond kon weer gebruikt worden voor de landbouw.

Door de groei van de bevolking nam de vraag naar landbouwproducten toe. Dit was niet alleen op lokale markten, dus in de nederzettingen zelf, maar ook op landelijke markten. Veel nederzettingen verbouwden ook niet alleen meer voor eigen gebruik, maar ook voor de handel. De bevolkingsgroei zorgde ervoor dat mensen zich konden specialiseren in een ambacht.

  1. Er staan een aantal dikgedrukte woorden in de tekst hierboven. Neem deze over en zoek de betekenis ervan op. Zet de betekenis in je eigen woorden achter de begrippen.
  2. Wat kwam er eerst volgens jou: de groei in de landbouwproductie of de groei van de bevolking? Leg uit waarom jij dat denkt.

 

De bloei in de handel zorgde ook dat er wat veranderde aan de organisatie van de handel. Voorheen gingen de handelaren zelfstandig op reis met al hun handelswaar. Daar kwam uiteindelijk verandering in. Er werden organisaties opgericht waarbij er een hoofd was die allemaal kleine handelaren onder zich had die aan het rondreizen waren. Dit werd ook wel een handelsgilde genoemd. De bekendste handelsgilde was de Duitse Hanze, deze handelsgilde was vanaf 1300 de grootste handelsgilde in Europa. De handelsgilden hadden verschillende functies. De economische en sociale functie van de gilden zien we terug in het volgende: economische zekerheid voor de leden van de gilden. Als je lid was van een gilden, dan kon je er van uit gaan dat jij financieel werd gesteund wanneer je een ongeluk had gehad op je werk. De gilden zorgden ervoor dat jij niet financieel in de problemen kwam als jij niet kon werken. Daarbij zorgden de gilden ervoor dat jouw familie financieel werd ondersteund wanneer jij was overleden. Daar hadden de handelsgilden een aparte spaarpot voor. Hierdoor kon de economie in steden blijven draaien.

  1. Neem de dikgedrukte woorden die in de tekst staan hierboven over en schrijf de definitie in eigen woorden er achter.
  2. Welke verandering vond plaats in de organisatie van de handel als gevolg van de bloei in de handel, en hoe werd deze nieuwe organisatiestructuur genoemd?
  3. Wat voor voordelen kon het hebben om je aan te sluiten bij een handelsgilde?
  4. Noem een voorbeeld van een bekende handelsgilde en beschrijf kort hoe deze handelsgilde was georganiseerd tijdens de bloeiperiode van de handel in Europa. Vul jouw kennis aan met informatie van het internet.
  5. (V) Leg uit hoe een handelsgilde een positieve bijdrage had aan de economische groei in de Late Middeleeuwen.

—------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

In het Romeinse Rijk waren steden geen bijzondere verschijningen, er waren meerdere grote steden (denk bijvoorbeeld aan Rome en Constantinopel). Na de val van het West-Romeinse rijk in 476 ging Europa er heel anders uitzien. De steden verdwenen en in de plaats kwamen honderden nederzettingen. Hierover heb je geleerd bij de ‘Dark ager’. Uiteindelijk rond de 11de eeuw zagen we steden weer opbloeien.

 

  1. Leg in eigen woorden uit wat de twee oorzaken zijn van de groei van de steden.
  2. Welke van de twee oorzaken is volgens jou de belangrijkste oorzaak voor de groei van de steden? Leg je antwoord in 150 woorden uit.
  3. Welke veranderingen en welke continuïteiten zien we in het dagelijkse leven tussen de Vroege en de Late Middeleeuwen? Noem twee veranderingen en twee continuïteiten. (Raadpleeg ‘Dark Ager’ als je vastloopt).

—------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Stadsrechten

Stadsrechten spreken eigenlijk al voor zich. Nu kan je er over lezen in deze quest, maar dat gaan we niet doen.

 

Jij gaat een mini-les maken over stadsrechten. Je gaat zelf op het internet op zoek naar informatie over stadsrechten en daarover ga je aan mevrouw Scheringa een les geven in een blox.

Het volgende moet er in staan:

  1. Drie voorbeelden van stadsrechten
  2. Wanneer krijgt een plaats een stadstitel?
  3. De reden dat steden stadsrechten kregen
  4. Wat was het doel van de stadsrechten?
  5. Wanneer kreeg een stad stadsrechten?
  6. Als jij je eigen stad oprichtte, bedenk vier stadsrechten die jij aan je eigen stad zou geven.

Je les duurt minimaal 4 minuten en heeft een ondersteunende powerpoint met plaatjes die passen bij de stof die je gaat vertellen en steekwoorden (geen zinnen).


Eindopdracht

Nu je meer hebt geleerd over de late Middeleeuwen ga je aan de slag met het oplossen van een mysterie. Het overlijden van graaf Willem is namelijk niet een natuurlijke dood geweest. Iemand heeft de moord gepleegd en had daar een reden voor. Hier onder zie je een PDF bestand met de volgende zaken: een kort verhaaltje, informatiekaartjes en een werkblad. Je werkt samen met één iemand anders en je vult allebei een werkblad in.

Hoe ga je er mee aan de slag:

  1. Eén van jullie twee haalt het spel op bij mevrouw Scheringa
  2. Knip alle informatiekaartjes uit.
  3. Lees alle informatiekaartjes door. Bespreek met elkaar wat opvalt. Welke personen zijn veel aan het woord, wat vonden zij van graaf Willem?
  4. Bedenk een strategie om de informatie te sorteren. Pas dit toe.
  5. Vul apart van elkaar het werkblad in.
  6. Als jullie allebei klaar zijn met het invullen is het tijd om jullie antwoorden uit te wisselen. Als jullie niet hetzelfde antwoord hebben gaan jullie met elkaar in gesprek. In dit gesprek ga je jouw antwoord uitleggen met jouw argumenten. Als jullie wel hetzelfde antwoord hebben, dan gaan jullie kijken naar elkaars argumenten en gaan door naar stap 7.
  7. Vul het werkblad nog een keer samen in met één antwoord en argumenten. Lever dit werkblad ook in.
  8. Lever de eigen werkbladen apart in.
Niet behaald Doel Behaald
  De rol van de opkomst van handel en ambacht voor de herleving van de landbouw stedelijke samenleving.  
  Je kan uitleggen wat de nieuwe manier van het organiseren van de handel was en hoe die is ontstaan.  
  Je kan uitleggen wat stadsrechten zijn en hoe steden deze kregen en waarom.  
  Je kan uitleggen welke rol de stedelijke burgerij had in het zelfstandig worden van de steden.