Stap 1: Historische context

De westerse beschrijving van de geschiedenis van Amerika begint met de ontdekking van Midden-Amerika door Columbus in 1492. Maar het Caribische gebied werd voor die tijd ook bewoond. Deze oorspronkelijke bewoners kan je verdelen in groepen, de Ciboney, de Arawak en de Carib, waarbij elke groep weer onderverdeeld kan worden in verschillende stammen, zoals Taíno, Caquetio, Lucayo.

Volgens de traditionele geschiedschrijving zou de cultuur van de Caribische oorspronkelijke bewoners volledig zijn uitgewist. Maar uit onderzoek blijkt dat er nog altijd sporen van het verleden zijn terug te vinden zijn de huidige samenleving. Bijvoorbeeld in religieuze gebruiken. Indiaanse objecten worden bijvoorbeeld bij katholieke huisaltaars geplaatst. Ook de kennis over het gebruik van medicinale planten wordt nog steeds toegepast. Daarnaast gebruiken de huidige bewoners landbouwtechnieken en methoden om te vissen die zijn terug te voeren op de inheemse bevolking vóór Columbus. Dit is te zien in de afbeelding hieronder (bron 1).


Bron 1 Inheemse erfenissen op de Dominicaanse republiek;
A: Een huis gebouwd met traditionele technieken en materialen; B: Traditionele methode voor het vangen van vissen;
C Kano’s en visvallen; D; Het bakken van cassave brood.

Kolonialisme
De Caribische bevolking is een mix van verschillende bevolkingsgroepen met elk eigen tradities, gebruiken en uiterlijk. Hun voorouders kwamen uit alle delen van de wereld; sommige uit vrije wil en andere gedwongen. De kolonisatie van het Caribisch gebied begon met de komst van de Europese ontdekkingsreizigers in de vroege 16e eeuw. Deze periode van economische exploitatie en slavernij, duurde tot de 20e eeuw. Toen kregen de meeste Caribische landen onafhankelijkheid. Deze eeuwen van Europese invloed hebben hun sporen in het Caribische gebied achtergelaten. Meestal is uit het straatbeeld al op te maken of de eilanden Frans, Engels, Spaans of Nederlands gekoloniseerd waren.


Bron 2: Straatbeeld Cuba met duidelijke Spaanse invloeden

Neokolonialisme
Hoewel veel landen in het Caribisch gebied sinds de 20e eeuw onafhankelijk zijn geworden, hebben ze nog altijd te maken met de gevolgen van neokolonialisme. Deze zijn te verdelen in sociaal-cultureel, economisch, politiek en fysische gevolgen.

1. Sociaal-culturele gevolgen
Kolonialisme heeft het Caribisch gebied sterk beïnvloed. Er zijn mengculturen ontstaan als gevolg van de ontmoetingen tussen hoofdzakelijk drie verschillende groepen. Deze verschillende groepen zijn de inheemse bevolking, de miljoenen Afrikanen die tot slaaf werden gemaakt en naar het Caribische gebied zijn gebracht én de Europese kolonisten.    
Deze mengculturen komen tot uiting in allerlei culturele aspecten in de samenleving. Bijvoorbeeld in de taal het Papiamentu dat gesproken wordt op Aruba. In tradities zoals het carnaval dat gevierd wordt in verschillende Caribische landen. Maar ook in ‘Kuminda krioyo’, de Curaçaose keuken, met als voorbeeld Jambo/guiambo, orkrasoep dat vaak wordt geserveerd met maïsmeelpuree. Dit is een typisch gerecht wat is overgebracht door de tot slaaf gemaakte Afrikanen.


Bron 3: Okrasoep; Okra heeft een West-Afrikaanse oorsprong, de soep wordt door sommige als slijmerig ervaren

Daarnaast zie je als gevolg van neokolonialisme in landen nog altijd een grote sociale ongelijkheid. In Haïti is bijvoorbeeld de politieke en economische macht in handen van een kleine (Franstalige) elite met dikwijls banden met buitenlandse bedrijven. Zij hebben het in alles voor het zeggen. Terwijl het arme grote deel van de bevolking hierdoor minder toegang heeft tot goed onderwijs en goede gezondheidszorg. Dit belemmert de ontwikkeling van de inwoners en zorg voor ongelijkheid in een land.

In het Caribisch gebied kom je veel restanten van architectuur uit de koloniale tijd tegen. Aan de hoge herenhuizen bijvoorbeeld aan de kade van Willemstad, herken je duidelijk de Nederlandse bouwstijl. In verschillende gedekoloniseerde landen over de wereld wordt anders met cultureel erfgoed omgegaan. In het ene land is koloniale architectuur een trekpleister voor toerisme. In een ander land is koloniale architectuur vervallen tot een ruïne of zelfs gesloopt. Natuurlijk zijn ook binnen een land verschillende meningen aanwezig over behoud van erfgoed.    


Bron 4: Koloniale architectuur in Willemstad

2. Economische gevolgen
De Europese kolonisten waren in eerste instantie op zoek naar kostbare grondstoffen zoals bijvoorbeeld goud. Daarnaast vestigden de Europese kolonisten plantages op de eilanden om handelsgewassen te verbouwen. Na afschaffing van de slavernij en het einde van het koloniale tijdperk probeerden de eilanden hun economieën gevarieerder te maken. Maar veel landen blijken nog steeds sterk afhankelijk van hun voormalige koloniale macht voor handel en financiële steun. Het exportpakket is in veel gevallen kwetsbaar voor schommelingen in de wereldeconomie. Toerisme is tegenwoordig een belangrijke bron van inkomsten voor Caribisch Nederland. Voor veel Nederlanders is dit een ideale zonnige bestemming. Maar met het uitbreken van de COVID-19 pandemie werden de eilanden economisch hard getroffen omdat er niet meer gereisd mocht worden. Gelukkig is het sinds de zomer van 2021 weer helemaal aangetrokken.  

3. Politieke gevolgen
Sommige Caribische landen hebben te maken gehad met conflicten over koloniale grenzen en politieke instabiliteit. Daarnaast kunnen economische grootmachten politieke besluitvorming in het Caribisch gebied beïnvloeden, ook in verband met eventuele financiële steun.  Een kleine groep rijke elite, ontstaan in de koloniale tijd zoals in bijvoorbeeld Haïti belemmeren de ontwikkeling van de grote groep arme mensen.

4. Fysische gevolgen
Door koloniale praktijken, zoals ontbossing voor het aanleggen van plantages én het onttrekken van natuurlijk hulpbronnen is er schade aan het milieu veroorzaakt in het Caribisch gebied. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het verlies van biodiversiteit en de aantasting van ecosystemen.


Bron 5: Koffieplantage Leeverpoel in Surina, ca 1700 - ca 1800. Beeld: Rijksmuseum.
“De aanleg en het onderhoud van de plantages was loodzwaar werk. Slaafgemaakten kapten het bos, verwijderden de stronken, groeven sloten voor afwatering en plantten het riet. Daarna begon de jarenlange tred van oogsten, malen en koken. Plantagebouw was roofbouw.”

Opdracht: Oorspronkelijke bewoners

Zoek op het internet wie de oorspronkelijke bewoners van jouw eiland waren. Je kunt hiervoor de zoekbalk van Google gebruiken.
Kijk ten minste op twee verschillende websites om tot een juist antwoord te komen.

 

Opdracht: Verleden

Zet de volgende zinnen in de juiste volgorde:

  1. Migratie richting Europa en VS.
  2. Slavernij wordt afgeschaft.
  3. De Ciboney, de Arawak en de Carib bewonen de eilanden in het Caribisch gebied.
  4. Portugezen en Spanjaarden ontdekken Latijns-Amerika.
  5. In West-Europa ontstond een grote vraag naar kostbare grondstoffen.
  6. Contractarbeiders, met name uit Azië, komen naar het Caribisch gebied om te werken op de plantages.
  7. Tot slaaf gemaakten uit Afrika worden op plantages ingezet.

 

Opdracht: Wie ben jij?

Schrijf een kort verhaal over jouw culturele achtergrond, zoals jouw etniciteit, nationaliteit, taal, religie, je familie, tradities en gewoonten. Misschien wil je verder nog iets kwijt over jouw persoonlijke normen, waarden en ideeën.

 

Opdracht: Identiteit en cultuur van de eilanden

Iemands identiteit wordt bepaald door verschillende factoren. Het kan worden gezien als een verzameling van kenmerken, overtuigingen, waarden en ervaringen die iemand opdoet gedurende zijn of haar leven. Het zijn de kenmerken die iemand als persoon uniek maakt en die bepalen hoe iemand zichzelf ziet en hoe anderen tegen hem/haar aankijken.

Elk Caribisch eiland heeft een unieke identiteit en cultuur die is gevormd door invloeden van de inheemse bevolking, de Afrikaanse bevolking en de Europese kolonisten en alle migranten die daarna zijn gekomen. Het zorgt voor een kleurrijke mix van talen, gerechten, muziek en gewoonten.

  1. Schrijf een aantal kenmerken op van de identiteit van jouw eiland.
  2. Bedenk een creatieve manier om de kenmerken te kunnen presenteren, bv met een mindmap, infographic, poster enz.
  3. Kies een ander eiland in het Caribisch gebied. En ga op zoek naar informatie over de cultuur van dit eiland. Gebruik hiervoor het internet. Pas op dat je niet alleen maar in stereotypen valt, of wees je er in ieder geval van bewust dat dat snel gebeurt.
  4. Presenteer de informatie die je hebt gevonden op een creatieve manier.

 

Opdracht: Kaart koloniën

Wanneer je in het trefwoordenregister van de Grote Bosatlas zoekt op “Koloniën” vind je diverse kaarten. Er is echter geen aparte kaart van het Caribisch gebied. Deze kaart ga jij maken. Hieronder staat een blanco kaart van het Caribisch gebied (bron 6). Op de kaart staan ook enkele landen op het vasteland van Midden- en Zuid-Amerika. Met die landen hoef je geen rekening te houden.
Jij gebruikt de kaart om een thematische kaart van maken. Denk hierbij aan de legenda en een titel. Ga op zoek naar informatie over de herkomst van de kolonisten op Caribische eilanden. De kaarten in de atlas kunnen je een beetje op weg helpen Verder zoek je op het internet naar informatie. Bedenk dat door de jaren heen grondgebied tussen grootmachten wisselde en dat het mogelijk is dat een eiland meerdere kolonisators heeft gehad.

Bron 6: Blanco kaart Caribische gebied

 

Opdracht: Neokolonialisme

Werk samen met een klasgenoot en denk na over óf ga op onderzoek uit in jullie eigen omgeving.
Op welke manier zien jullie sporen van kolonialisme?
Zijn de sporen die jullie hebben gevonden sociaal-cultureel, economisch, politiek of juist fysisch?