Aardbevingen kunnen ontstaan door platentektoniek. We spreken van een aardbeving, als de opgebouwde spanning, ontstaan door het botsen van aardplaten, wordt ontladen. In bron 9 is te zien hoe een aardbeving ontstaat bij een transforme breuklijn (zoals bij het eiland Hispaniola). Vaak zit er een periode tussen zware aardbevingen. Gedurende deze periode is er sprake van het opbouwen van druk langs de plaatgrens. Hoe langer de periode is, hoe meer druk er wordt opgebouwd. Als de druk te groot wordt verschuiven de platen ten opzichte van elkaar en beeft de aarde. De kracht van de beving wordt gemeten met de moment-magnitude schaal. De aardbevingen bij transforme breuklijnen zijn vaak ondieper, maar hierdoor zijn de gevolgen aan het oppervlakte vaak groot.
Bron 9: Ontstaan van aardbevingen bij transforme breuklijnen
Het oostelijk deel van het Caribisch gebied, met de vulkanische boog, heeft een convergente plaatgrens waar subductie plaats vindt (zie bron 10). De plaat met de hoogste dichtheid, die dus zwaarder is, wordt onder de lichtere plaat getrokken door de zwaartekracht (het proces slab pull). Deze subductie zorgt voor vulkanische en seismische activiteit in het oostelijk deel van het Caribisch gebied. Aardbevingen kunnen op verschillende dieptes voorkomen. De diepste aardbevingen zijn bij subductiezones.
Bron 10: Subductiezone in het Caribisch gebied
In bron 11 is een animatie te zien over hoe aardbevingen ontstaan in het Caribisch Gebied. Bron 12 laat een animatie zien van alle aardbevingen die geregistreerd zijn tussen 1918 en 2019. De animatie laat duidelijk zien dat het Caribisch Gebied een regio is die seimisch zeer actief is. Belangrijk om te realiseren bij deze animatie is dat naarmate de tijd in de animatie verder gaat, het aantal weergegeven aardbevingen toeneemt. Dit heeft geen geologische oorzaak, maar komt door de verbeterde technologie waardoor meetinstrumenten beter kunnen meten en ook lichte en kleine aardbevingen beter registreren.
Bron 11: Animatie Hoe ontstaan aardbevingen in het Caribisch Gebied
Bron 12: Animatie Aardbevingen in het Caribisch Gebied tussen 1918 en 2019
Sommige aardbevingen ontstaan als er beweging van magma is in de lithosfeer. Magma is lichter dan het omliggend gesteente en beweegt daardoor richting het aardoppervlak (zie bron 13). Vulkanische aardbevingen zijn dan ook een teken dat het magmareservoir zich aan het vullen is en de kans op een vulkanische uitbarsting aanwezig is.
Bron 13: Vulkanische aardbevingen
Gevolgen van aardbevingen
In de huidige tijd (20e en 21 eeuw) is de verwoesting die na een aardbeving zichtbaar is vaak groter dan in de 17e en 18e eeuw. De belangrijkste factor die daar verantwoordelijk voor is, is het gegroeide inwoneraantal. Daarnaast zijn de inrichting van het landschap en de gebruikte bouwstijlen vaak niet bestand tegen de kracht van aardbevingen.
Een voorbeeld van een zeer zware aardbeving in het Caribisch gebied, was de aardbeving van 2010 die grote verwoestingen aanrichtte op Haïti. In 2021 was er opnieuw een zware aardbeving op Haïti. Haïti ligt net als de Dominicaanse Republiek op het eiland Hispaniola. Dit eiland ligt op de noordgrens van de Caribische plaat en heeft een transforme beweging (zie bron 14).
Bron 14: Breuklijnen bij Haïti
Door de verschuivingen van de omliggende platen wordt er aan alle kanten tektonische spanning opgebouwd. De aardbeving in 2010 was weliswaar niet één van de zwaarste ooit ter wereld, toch was de verwoesting enorm. Veel gebouwen in Haïti zijn namelijk niet bestand tegen aardbevingen. In het begin van de 20e eeuw werden veel huizen gebouwd van hout of vergelijkbare materialen, die beter bestand waren tegen aardbevingen dan de huidige bakstenen of beton. Het arme land Haïti heeft echter te maken met gebrekkige bouwvoorschriften en goedkoop bouwmateriaal. Een huis van gewapend beton (beton met een stalen vlechtwerk erin) is tegen meer impact bestand, maar ook duurder, waardoor er vaak gekozen wordt voor niet-gewapend beton, dat makkelijker verbrokkelt bij aardbevingen. Door corruptie en politieke onrust is het lastig om de wederopbouw op een aardbevingsbestendige manier te laten plaatsvinden.
Een ander probleem waar Haïti mee te maken had, na zowel de aardbeving in 2010 als in 2021, is dat er door de aardbevingen ook veel aardverschuivingen hebben plaatsgevonden (zie bron 15). Deze aardverschuivingen hebben deels een menselijke oorzaak. Door ontbossing lag er veel los sediment, dat met name tijdens de regentijd versneld richting zee spoelde. In combinatie met de aardbeving en de steile hellingen in het gebied ging er daardoor veel materiaal glijden en ontstonden er aardverschuivingen.
Bron 15: Aardverschuiving in Haïti na aardbeving
Als gevolg van bevingen onder de zeebodem kan er ook een tsunami ontstaan: een grote vloedgolf. Door de beving ontstaan er trillingen die door het water bewegen en zo een golf creëren. De golf blijft net zolang in beweging tot het een kust bereikt. Doordat het water ondieper wordt in de buurt van de kust, wordt de golf in elkaar gedrukt en daardoor steeds hoger. Een tsunami kan verwoestend zijn voor alles wat het tegenkomt. Aangezien een tsunami vaak snel volgt op een aardbeving, hebben bewoners niet altijd genoeg tijd om te vluchten. Hierdoor vallen er vaak veel slachtoffers. In het Caribisch gebied waren in de afgelopen jaar zo’n 50 aardbevingen die ook tot tsunami’s hadden kunnen leiden, maar slecht 10-20% zorgde daadwerkelijk voor (kleine) tsunami’s. Een tsunami kan ook van buiten de regio komen, zoals bijvoorbeeld de tsunami als gevolg van een zware aardbeving in Lissabon (Portugal, 1755). Van de onderwatervulkaan Kick’em Jenny is ook bekend dat er bij tenminste twee uitbarstingen sprake is geweest van kleine tsunami’s die de noordkust van Grenada bereikten. De kans op zware verwoestende tsunami’s in het Caribisch gebied is klein, er wordt uitgegaan van 1 verwoestende tsunami per eeuw veroorzaakt door lokale aardbevingen en 1 verwoestende tsunami per 200 jaar voor aardbevingen buiten de regio.
![]() |
Vragen |
Ga naar map.uwiseismic.com.
Op deze website kun je een kaart zien zoals in bron 16 met daarop de meest recente aardbevingen. (Je kunt ook gebruik maken van EDUGIS, zoals je bij een eerdere opdracht in katern 1 ‘Caribische regio’ hebt gedaan.)
Bron 16: Kaart met recente aardbevingen
Gebruik de informatie bij het maken van vraag 1 en vraag 2.
1. Geef aan wat het verband is:
|
2. Geef aan, met behulp van de website:
|
3. Leg uit waarom er in Haïti zoveel schade en slachtoffers zijn gevallen na de aardbevingen van 2010 en 2021. Ga bij je antwoord in op twee sociaal geografische dimensies. |
4. Geef aan of de aardbeving bij Haïti op grote diepte heeft plaatsgevonden of juist ondiep was. |
5. Leg uit hoe aardbevingen kunnen leiden tot aardverschuivingen. |
6. Leg uit waarom een tsunami hoger wordt bij de kust. |