Toets

De toetsvragen komen allemaal uit eerdere examens.

Examen 2019 - havo

Bestudeer de Caribische eilandenboog. In onderstaande tabel staan 16 begrippen met betrekking tot platentektoniek.

1. Kies hieruit vijf begrippen en gebruik deze, in een logische volgorde, om een beschrijving te geven van het ontstaan van de Caribische eilandenboog. Noem bij elk begrip dat je gebruikt een kenmerk dat hoort bij deze plaattektonische situatie.

Magmakamer

Effusieve uitbarsting

Stratovulkaan

Schildvulkaan

Exogene processen

Divergentie

Aardkern

Plooiingsgebergte

Hypocentrum

Convergentie

Subductiezone

Breukgebergte

Transform

Stroperige magma

Vloeibaar magma

rifzone

 

Examen 2019 - havo

Hazard management is het beheersen van risico’s van natuurrampen. Een overheid kan bij veel soorten natuurrampen een belangrijke rol spelen. Maar bij de komst van een pyroclastische wolk is de mogelijkheid van de overheid om de bevolking te beschermen beperkt.

2. Noem twee verschillende kenmerken van een pyroclastische wolk waaruit blijkt dat een overheid de bevolking hiertegen niet goed kan beschermen.

 

Examen 2016 - havo

Gebruik atlaskaart 214-215 en 234-235.

De Caribische plaat wordt begrensd door verschillende subductiezones.

3. Hoe heet het diepste punt van het Caribische gebied? Vermeld tevens op hoeveel meter diepte het ligt.

 

Examen 2016 - havo

De Caribische plaat en de Noord-Amerikaanse plaat bewegen beide in westelijke richting.

4. Wat is, ondanks dezelfde bewegingsrichting, de belangrijkste verklaring voor het ontstaan van een subductiezone tussen deze platen?

Je verklaring moet een oorzaak-gevolgrelatie bevatten.

 

Examen 2019 - havo

Subductiezones staan bekend om een gevaarlijk verschijnsel: tsunami’s.
Hieronder staat een aantal zinnen over het verloop van een tsunami.
De zinnen staan in willekeurige volgorde.

  1. De kolom van zeewater boven het epicentrum wordt in beweging gebracht.
  2. De hoogte van de golf kan in ondiepere kustzones sterk toenemen.
  3. De schade in aantal slachtoffers en economisch kan desastreus zijn.
  4. De verticaal bewegende energie van de zeebeving wordt omgezet in een horizontale beweging.
  5. De megagolf rolt als een muur van water over het land heen.
  6. Door platentektoniek ontstaan seismische trillingen: er vindt een zware zeebeving plaats.

5. Zet bovenstaande zinnen in de juiste volgorde. Noteer alleen de letters.

 

Examen 2016 - havo

Gebruik atlaskaart 239A en bron 27.

Bron 27: Verloren wereld wordt verkend

De Caymantrog tussen Jamaice en de Caymaneilanden herbergt een keten van vulkanen met vulkanische schoorstenen, de zogenaamde black smokers. Wetenschappers verwachten in deze verloren wereld nieuwe levensvormen aan te treffen. Bij eerdere diepzeemissies werden waterdieren ontdekt die hebben bijgedragen aan bijvoorbeeld nieuwe kankermedicijnen en betere fiberoptische kabels voor het internet. Vanaf het gloednieuwe Britse onderzoeksschip, de RSS James Cook, sturen wetenschappers twee duikboten het water in. “De Caymantrog zou een verloren wereld kunnen zijn die ons het ontbrekende puzzelstukje biedt in de wereldwijde puzzel van het onderwaterleven,” vertelt dr. Copley van de Universiteit van Southampton. Het leven in de Caymantrog zou een link moeten vormen tussen het diepzeeleven van de Atlantische en de Grote Oceaan, maar misschien treffen de onderzoekers wel iets heel nieuws aan. De Caymantrog vormde tot ongeveer drie miljoen jaar geleden de verbindingsweg tussen de Atlantische en de Stille Oceaan, voordat Noord- en Zuid-Amerika verbonden werden door Midden-Amerika. Daarom hopen de onderzoekers hier een ontbrekende schakel te vinden tussen het leven in de twee oceanen en de rest van de wereld.

Vulkanische schoorstenen (black smokers) brengen leven op de diepzeebodem. Vanwege het warme water en de uitstoot van mineralen en gassen zijn de schoorstenen vaak omringd door unieke ecosystemen.

vrij naar: www.kennislink.nl/publicaties/verloren-wereld-wordt-verkend

‘De Caymantrog vormde tot ongeveer drie miljoen jaar geleden de verbindingsweg tussen de Atlantische en de Stille Oceaan, voordat Noord- en Zuid-Amerika bij elkaar kwamen’.
Dit was niet de eerste keer dat de continenten Noord- en Zuid-Amerika verbonden waren met elkaar. Dat was eerder ook al zo geweest.

6. Hoeveel jaar geleden waren de continenten Noord- en Zuid-Amerika al eerder verbonden met elkaar? Noteer tevens de naam van de geologische periode.

 

Examen 2017 - vwo

Gebruik bron 28.

Bron 28: Haïti zwaar getroffen door aardbeving

Op 12 januari 2010 schudde de grond in Haïti lang en hevig. Het epicentrum van de aardbeving, die een kracht had van 7.0 op de schaal van Richter, lag ten zuidwesten van de hoofdstad Port-au-Prince. Omdat de beving zeer ondiep plaatsvond, bereikte veel van de energie van de beving het oppervlak en veroorzaakte een onvoorstelbare puinhoop in het arme land. Door endogene krachten onder de Atlantische Oceaan schuiven Noord- en Zuid-Amerika met een vaartje van een paar centimeter per jaar naar het westen. Aan de westkust van deze continenten schuiven de continenten over de oceanische korst van de Stille Oceaan. In Midden-Amerika en de Cariben is een kleine plaat aanwezig, de Caribische plaat. De westwaarts, onder de Caribische plaat, wegzinkende oceanische korst van de Atlantische Oceaan zorgt voor de vulkanische boog van het Caribisch gebied en veroorzaakt aardbevingen. Dat betekent dat de Caribische plaat zelf heel weinig naar het westen beweegt. Aan de oostkant is dat verschil in beweging mogelijk door de Caribische subductiezone. Ten opzichte van de Noord-Amerikaanse plaat is er nog een ontkoppeling nodig. Dat gebeurt langs een breukzone, waarbij de Noord-Amerikaanse plaat sneller naar het westen kan bewegen (2.5 centimeter per jaar), dan de Caribische plaat (1 centimeter per jaar). In bron 5a staat de beweging van de afzonderlijke platen met pijlen weergegeven. In bron 5b wordt ingezoomd op de geologische situatie van Hispaniola.

vrij naar: http://www.falw.vu.nl/nl/voor-het-vwo/wetenschap-in-gewone- woorden/Aardwetenschappen/aardbeving/Aardbeving-Haiti- 2010.asp

De plaatbewegingen zijn het resultaat van een duwkracht en een trekkracht van de oceaankorst.

7. Geef aan welke soort plaatbeweging door de duwkracht van de oceanische korst wordt veroorzaakt en welke soort plaatbeweging door de trekkracht.

 

Examen 2017 - vwo

Gebruik bron 29 (kaart A en B).

Bron 29

Kaart A: De beweging van de afzonderlijke platen met pijlen

bron: http://www.ccgm.org: Commission for the Geological Map of the World​

Kaart B: Breukzones* op het eiland Hispaniola

*Breukzone = Fault Zone = FZ
Langs twee breukzones vindt de relatieve beweging van de Noord-Amerikaanse plaat naar het westen plaats.
De Septentrional Fault Zone loopt onder andere door Haïti en langs het noorden van Haïti.
De Enriquillo-Plantain Garden Fault Zone loopt door het zuiden van Haïti en eindigt in de Dominicaanse Republiek.

bron: http://seismo.berkeley.edu/blog/seismoblog.php/2010/01/13/devastation_on_.....


8. Geef aan door welke soort plaatbeweging de aardbeving in Haïti werd veroorzaakt.
Noem de naam van de breukzone.

 

Examen 2017 - vwo

Gebruik, als dat nodig is, bron 29.

De aardbeving in Haïti maakte meer dan 200.000 dodelijke slachtoffers en nog veel meer gewonden.

9. Leg van onderstaande factoren uit hoe deze hebben bijgedragen aan het grote aantal slachtoffers:

  1. Hypocentrum;
  2. Infrastructuur.

 

Examen 2017 - vwo

De meeste eilanden van de Caribische eilandenboog zijn vulkanische eilanden.
Echter, een deel van deze eilanden is niet-vulkanisch.

10. Hoe wordt het niet-vulkanische deel van de Caribische eilandenboog genoemd?
Leg ook uit hoe deze niet-vulkanische eilanden zijn ontstaan.

 

Examen 2017 - havo

De regio van de Caribische eilandenboog wordt regelmatig getroffen door aardbevingen. Echter, de diepte van het hypocentrum kan sterk verschillen.

11. Waar ligt het hypocentrum van aardbevingen doorgaans dieper: bij de vulkanische eilanden of bij de niet-vulkanische eilanden?  Leg je antwoord uit.

 

Examen 2017 - havo

Met de nieuwe informatie over de zeebodem kan men gerichter op zoek naar locaties waar in het verleden de juiste omstandigheden waren voor het ontstaan van aardolie.

12. Beschrijf twee verschillende voorwaarden voor het ontstaan van aardolie.