4.2 Bevolkingsgroei

De wereldbevolking groeit, groeit en groeit. Steeds sneller.

De wereldbevolking groeit al sinds het begin van de mensheid, maar het tempo waarin gaat snel omhoog. In het jaar 1810 woonden er 1 miljard mensen op aarde. 120 jaar later, in 1930, was dat aantal verdubbeld tot 2 miljard. Het 3e miljard kwam erbij in 35 jaar.
De industriële revolutie zorgde voor meer welvaart en het gevolg was een enorme babyboom. En de groei zette door.
De wereldbevolking telt 6 miljard mensen in 1999. Nog geen 12 jaar later, eind oktober 2011, verwelkomt de wereld de 7 miljardste inwoner en in november 2022 is zelfs de de 8 miljard mensen gepaseerd.

De Verenigde Naties hebben berekend dat, als de bevolking in het zelfde tempo blijft groeien, de aarde in 2050 meer dan 9 miljard bewoners heeft. En ruim voor 2100 (vermoedelijk 2083) zal het aantal bewoners zijn gestegen naar 10 miljard.

VN: dit jaar 8 miljard mensen op aarde, maar groei vlakt af

 

Twee manieren waarop een bevolking kan groeien.

De bevolking kan op twee manieren groeien: door geboorte en migratie.
Wanneer er meer kinderen worden geboreren dan en mensen overlijden dan groeit de bevolking (= natuurlijke bevolkingsgroei). Wanneer er meer mensen een land binnenkomen (immigratie) dan er vertrekken (emigratie) dan groeit de bevolking.

1. Natuurlijke bevolkingsgroei = geboorte - sterfte

Wanneer er meer mensen worden geboren dan sterven, spreken we van een geboorteoverschot. Bij een geboorteoverschot groei de bevolking op de natuurlijke manier. Wanneer er meer mensen sterven dan er worden geboren, spreken we van een sterfteoverschot. Bij een sterfteoverschot krimpt de bevolking op een natuurlijke manier.

2. Sociale bevolkingsgroei = immigratie - emigratie

 

Webpublicatie De Nederlandse economie in historisch perspectief: 2 Bevolking | CPB.nl

 

Natuurlijke groei of krimp van de bevolking.

De situatie in Nederland
Tot in de eerste helft van de 20e eeuw was er veel armoede in Nederland. Armoede heeft zijn weerslag op eten en gezondheidszorg. Het gevolg is dat de sterfte hoog is, vooral onder kinderen. Hoge kindersterfte heeft een hoog geboortecijfer tot gevolg. Kinderen zijn immers ook een oudedagsvoorziening.
Als de leefomstandigheden, de gezondheidszorg en hygiëne verbeteren, dan zie je het sterftecijfer afnemen. Het geboortecijfer bleef nog hoog zodat er een groot geboorteoverschot ontstond en dus ook een forse natuurlijke bevolkingsgroei.
Vanaf 1970 ging het geboortecijfer sterk omlaag. Waren eerst gezinnen van vier, vijf of meer kinderen heel normaal, na 1970 hadden veel gezinnen maar twee kinderen. Hierdoor werd het geboorteoverschot kleiner, waardoor de natuurlijke bevolkingsgroei af nam. Een groot kindertal was niet langer nodig als voorziening voor de oude dag sinds Nederland een algemeen ouderenpensioen kent (Algemene Ouderdomswet, AOW). Heel belangrijk in deze ontwikkeling is geweest de beschikbaarheid van anticonceptie. Door de uitvinding van ‘de pil’ was het mogelijk zwangerschap te plannen en zelf te bepalen of en hoeveel kinderen je wilt.

Op de website van het Centraal Bureau voor de Statistiek kun je de bevolkingspiramiden van Nederland zien. In een overzichtelijke grafiek wordt de ontwikkeling vanaf 1950 weergegeven én de verwachtingen tot het jaar 2060.

Vergrijzing in Nederland

De bevolking in Nederland wordt steeds ouder. In bovenstaande bevolkingspiramide is te zien dat de grootste groep van de Nederlandse bevolking tussen de 50 en 65 jaar oud is. De bevolking in Nederland wordt gemiddeld steeds ouder. Dit komt doordat de mensen in Nederland steeds ouder worden vanwege de goede gezondheiszorg terwijl er minder kinderen geboren worden. Dit ouder worden van de bevolking noemen we vergrijzing

Bekijk ook de onderstaande uitleg filmpjes over vergrijzing. 

 

 

Marokko
Voor 1983 was in Marokko het geboortecijfer hoog, al was het vanaf 1965 dalend. Ook het sterftecijfer was hoog. In die periode leefde maar een kleine groep mensen in welvaart. Armoede kwam op grote schaal voor, vooral in krottenwijken bij grote steden en in plattelandsgebieden in het zuiden, waar de bodem niet zo vruchtbaar is.

Waar veel armoede is, is ook de sterfte hoog, vooral onder kinderen. Bij een hoge kindersterfte zie je doorgaans een hoog geboortecijfer. Ook in Marokko waren mensen op hun oude dag afhankelijk van de ondersteuning door hun kinderen.

Na 1983 ging de sterfte omlaag, vooral onder kinderen. Dat kwam op de eerste plaats door de toenemende welvaart in het land. Daardoor kwam goede gezondheidszorg en goed eten beschikbaar voor meer mensen.

​Het was in de tweede plaats het gevolg van een betere aanpak door de Marokkaanse regering van de kindersterfte. Zo kregen steeds meer vrouwen tijdens een bevalling hulp van een goede verloskundige waardoor er minder kinderen en moeders stierven tijdens of kort na de bevalling. Ook werden na 1983 steeds meer Marokkaanse kinderen ingeënt tegen ziekten als difterie en kinderverlamming.

Na 1983 daalde ook het geboortecijfer. Toenemende welvaart doet de behoefte aan kinderen afnemen. Blijkbaar is een groot kindertal minder noodzakelijk.

 

V

 

 

FF

 

 

 

DDDDDD

 

 

 

China
Tot 1978 was China een land met een hoog sterftecijfer en een nog hoger geboortecijfer. De bevolking groeide in hoog tempo, vooral na de Tweede Wereldoorlog, toen het sterftecijfer sterk terugliep. Na 1979 nam de natuurlijke groei van de Chinese bevolking af vanwege afname van het geboortecijfer.

In dat jaar startte China onder de toenmalige leider Deng Xiaoping met de roemruchte één-kind-politiek.

Het is een streng beleid om de groei van de Chinese bevolking af te remmen en zo laag mogelijk te houden. Echtparen in stedelijke gebieden mogen van de regering maar één kind nemen. Wie nog een tweede kind wil, krijgt een boete en moet flink betalen aan de overheid. Boeren op het platteland mogen een tweede kind nemen als het eerste een meisje is of een lichamelijke beperking heeft. In 2013 werd dit beleid soepeler

Volgens de Chinese regering zou China na de eeuwwisseling 1,6 of misschien wel 1,7 miljard inwoners hebben gehad in plaats van 1,3 miljard als er geen één-kind-politiek is geweest. Of dat waar is, valt moeilijk te zeggen, want de natuurlijke groei van de Chinese bevolking is na 1978 ook afgenomen door de toename van welvaart. Welvaart doet de natuurlijke bevolkingsgroei op dezelfde manier afnemen als in Nederland en Marokko. De toename van de welvaart in China is te danken aan hervormingen die de machthebbers doorvoerden in de Chinese economie.

De een-kind-politiek heeft, naast vergrijzing, nog een gevolg: een tekort aan vrouwen. Het tekort is ontstaan omdat toekomstige ouders een voorkeur hebben voor zoons boven dochters. Veel aanstaande moeders ondergaan een abortus zodra ze weten dat ze zwanger zijn van een meisje. In China worden gemiddeld 1200 jongens geboren op elke 1000 meisjes. In sommige regio’s ligt deze geslachtsverhouding zelfs op 1,35 (1350 jongens op 1000 meisjes). Ter vergelijking: in Europa ligt de geslachtsverhouding op 1.05.
De scheve verhouding maakt het voor Chinese mannen moeilijk om een vrouwelijke levenspartner te vinden.

 

 

 

FF

 

 

 

DDDDDD

 

 

India
India heeft een hoog sterftecijfer en ook het geboortecijfer is hoog. De bevolkingspiramide heeft ook echt de vorm van een piramide.
In India leeft een kleine maar snel groeiende groep in welvaart, maar de armoede is wijdverbreid, vooral in het noordoosten van het land. Waar veel armoede is, is ook de sterfte hoog, vooral onder kinderen. En dat heeft weer een hoog geboortecijfer tot gevolg.

Om de bevolkingsgroei in India af te remmen voert de overheid campagne om mensen ertoe te brengen minder kinderen te nemen. Niet alleen krijgen mensen voorlichting over hoe ze zwangerschap kunnen voorkomen, ook krijgen ze toegang tot de pil en andere voorbehoedsmiddelen. Begin jaren ’70 stimuleerde de regering sterilisatie van mannen (onvruchtbaar maken), maar dat stuitte op grote weerstand onder de bevolking, zodat er weinig van terecht kwam. De overheidscampagnes bereiken niet de gehele bevolking want analfabetisme is wijdverbreid.

Naast de genoemde campagnes probeert de Indiase regering de kindersterfte aan te pakken. Grootschalige inentingscampagnes tegen polio en tuberculose hebben effect. Tussen 1990 en 2012 is het aantal kinderen dat sterft voor ze vijf jaar oud zijn gehalveerd. Het land is sinds begin 2014 officieel poliovrij.

Net als China heeft India een scheve geslachtsverhouding van 1.07. Op elke 1000 meisjes worden 1070 jongens geboren, iets meer dan in Europa, waar 1050 jongens worden geboren op 1000 meisjes. Voor een deel is de geslachtsverhouding toe te schrijven aan het feit dat veel mensen liever zoons dan dochters hebben. Bovendien krijgen zoons vaak betere zorg dan dochters. Daardoor heb je als pasgeboren jongetje in India meer kans om tenminste vijf jaar te worden dan als pasgeboren meisje.