Europees imperialisme
Voor we het over dit gedeelte van de geschiedenis gaan hebben is het belangrijk om te beseffen dat voor de ontdekkingsreizigers de Europese bevolking bewust was van het feit dat er leven buiten Europa was en er mensen waren met een andere huidskleur. Zij wisten alleen niet waar. Europees imperialisme houdt het volgende in: ‘Europese landen breiden hun macht uit over de hele wereld door gebieden te veroveren.’
Rond 1500 begonnen de eerste ontdekkingsreizen met als doel om een snellere weg naar Indië (nu Indonesië) te vinden om zo goedkoper handel te voeren. De Europese bevolking was in deze tijd tegen slavenhandel. Wat wel een grote rol speelde in de samenleving was het christelijke geloof. Het verspreiden van het geloof door het te laten bekeren van andere mensen was een belangrijk punt in het leven, dus ook voor de ontdekkingsreizigers. Want tijdens deze reizen kwamen zij veel verschillende bevolkingen tegen en kwamen zij erachter dat zij niet in de christelijke God geloofde, maar vaak meerdere goden of een andere God vereerde. De ontdekkingsreizigers hadden daardoor het idee dat zij deze bevolkingsgroep in ieder geval moesten bekeren en als zij dat niet deden dan stonden zij onder de christelijke bevolking, want zij hingen het ‘verkeerde geloof’ aan. Hier begon het Europese superioriteitsgevoel te groeien.
Dit heeft er uiteindelijke toe geleid dat het christelijke geloof werd ingezet om slavernij en slavenhandel goed te keuren, want deze bevolkingsgroep hangt niet het juiste geloof aan volgens de Europese bevolking.
Biologisch racisme
Charles Darwin is de grondlegger van de evolutietheorie. Hierbij spreekt hij over het feit dat dieren, planten en mensen zich aanpassen naar hun omgeving door verschillende generaties. Bijvoorbeeld de verandering van de vorm van de snavels van vogels. De snavel groeit dan zo dat het soort eten dat in het gebied te vinden is makkelijker te eten is. Dit geldt ook voor mensen. Hoe donkerder je huidskleur, hoe beter je tegen de zon kan. Bevolkingsgroepen die dichter bij de evenaar en de nulmeridiaan wonen (die lopen allebei door Afrika) hebben te maken met een sterkere zonkracht. Je huid moet daar dus wel tegen kunnen, vandaar de donkere kleur.
Maar wat heeft deze theorie nou met racisme te maken? De theorie van Darwin is op zichzelf niet racistisch, maar hoe deze later is toegepast wel. Wetenschappers begonnen met het tekenen van het menselijk lichaam. Hierin werd een onderscheid gemaakt tussen witte en gekleurde mensen. Hierin werd aangegeven dat het witte ras superieur (boven/beter) was en het zwarte ras inferieur (onder/minder). Deze classificatie kwam doordat de Europese filosofen en wetenschappers een bepaald beeld hadden gekregen bij de volken uit Afrika, namelijk dat Afrikaanse volken op het gebied van technische ontwikkelingen in de samenleving achterliepen. Dat moest ergens aanliggen, dus het zal wel aan hun biologische ontwikkeling hebben gelegen. De Afrikaanse bevolking kwam tussen de mens en de aap te staan in deze classificatie. Kijk naar de afbeelding hiernaast voor een voorbeeld van zo een classificatie.
Uit deze classificatie kwam rassensegregatie. Dit betekent dat er een scheiding ontstond tussen verschillende rassen. Deze scheiding van rassen kon te maken hebben met afkomst en met huidskleur. De witte mensen werden dus in de classificatie gescheiden van de zwarte mensen, dit zorgde ervoor dat de er weinig tot geen begrip en interesse was voor de cultuur van de andere bevolkingsgroep.
Opdracht: onderzoek naar slavernij en slavenhandel.
Je gaat zelf informatie opzoeken over slavernij en slavenhandel. Ter voorbereiding ga je de volgende vragen beantwoorden:
1. Wat is slavernij? Leg dit in je eigen woorden uit.
2. Wat is driehoekshandel?
3. Hoe kwamen de tot slaaf gemaakte bij de kust van Afrika te recht?
4. Wat gebeurde er met de tot slaaf gemaakte wanneer zij aankwamen bij de Amerikaanse kust plaatsen?
5. Hoe zag het leven van een tot slaaf gemaakte eruit?
6. Welke straffen kon een tot slaag gemaakt persoon krijgen? Schrijf bij elke straf op wat voor ‘misdaad’ hierbij hoorde en benoem of jij dat terecht vindt.
7. Kwamen tot slaaf gemaakte wel eens in opstand, zo ja: hoe?
8. Wat gebeurde er met de ex tot slaaf gemaakte toen de slavernij en slavenhandel voorbij waren?
➜ Maak bij jouw antwoorden een informatieve poster waarin de tijdlijn van de fases van de slavernij goed zichtbaar zijn (begin, midden en einde).
Apartheid
Na het op heven van slavernij en slavenhandel was er geen einde gekomen uit het racisme wat hieruit was opgebloeid. In 1948 in Zuid-Afrika werd er een nieuw landsbestuur gekozen. De partij die werd verkozen begonnen gelijk met het apartheidsregime. Er werden wetten gemaakt waarin de rassensegregatie enorm naar voren kwam. De zwarte bevolking werd in het dagelijkse leven gescheiden van de witte bevolking. In de openbare ruimtes waren er bijvoorbeeld speciale bankjes voor witte en voor zwarte mensen. Deze twee groepen leefden dus echt naast elkaar, het was bijvoorbeeld ook verboden voor een wit persoon om met een zwart persoon te trouwen. De partij die deze wetten hadden bedacht hebben wel aangegeven dat zij niks tegen de witte Joodse bevolkingsgroep hadden. Zij onderhielden een goede relatie met Israël.
Nieuw racisme
Het nieuwe racisme is vooral gebaseerd op onwetendheid en verschillen. Op dit punt in het verleden waren de mensen wel al bekend met het feit dat de biologische verschillen echt alleen in de huidskleur zaten. Mensen van kleuren waren niet anders dan witte mensen als je kijkt naar wat er onder de huid zit. Of iemand zwart of wit was geweest is niet op te maken uit de vorm van het skelet en gekleurde mensen waren dus ook niet minder ver in hun evolutie in vergelijking met witte mensen. Maar toch was racisme nog een ding.
In de jaren ’50 van de vorige eeuw kwamen er een hele hoop gastarbeiders uit Marokko en Turkije naar Nederland. Deze mensen zouden hier voor een aantal jaar komen werken en dan weer teruggaan naar het land waar ze vandaan kwamen. Maar dat gebeurde niet. De gastarbeiders lieten hun familie overkomen naar Nederland, zij hoopte zo voor hun kinderen meer kansen te creëren en ze een beter leven te geven. Door de segregatie (scheiding) van deze groep van de rest van het land liep dit niet soepel. Zij konden moeilijk de taal leren en de gewoontes kwamen ze ook weinig mee in aanraking. Het Nederlandse volk werd ook steeds geslotener naar deze groep en verweet ze een hele hoop ellende dat in Nederland aan het ontstaan was, dat noemen we een zondebok. Een zondebok houdt dus in dat er iemand/een groep wordt gekozen die schuldig is aan bepaalde problemen.
De scheiding werd zo groot dat de gastarbeiders en hun familie mensen gingen opzoeken bij wie zij terecht konden. Zij voelde zich begrepen wanneer zij met andere gastarbeiders omgingen. Dit heeft de scheiding enorm vergroot.
➜ Hoe komt het dat de scheiding hierdoor steeds groter werd? Leg uit in 50 woorden.
Na al deze tijd waarin racisme ‘normaal’ was zien we in verschillende systemen dat racisme erin vastzit. Dit noemen we institutioneel racisme, oftewel: racisme dat in economische, bedrijfskundige, politieke en/of religieuze instellingen vastzit. Vaak is deze vorm van racisme niet direct zichtbaar. Het zit achter bepaalde handelingen en/of regels. Je zal er niet snel bij stilstaan als je er niet direct mee in contact komt. Wel heeft dit een enorme invloed op de levens van veel mensen, denk bijvoorbeeld aan de toeslagenaffaire. Hierbij speelde institutioneel racisme een grote rol, vanwege etnisch profileren (ras/afkomst gebruiken als reden voor het controleren van een persoon, zonder enige andere aanleiding).