Niet alleen de landloze boeren zijn slachtoffer van de grootgrondbezitters, maar ook de inheemse bevolking die nog steeds in het tropisch oerwoud woont en leeft van de jacht en van wat ze aan eetbare vruchten, noten en knolgewassen in hun gebied vinden.
Volgens FUNAI, het Departement voor Indiaanse Zaken van de Braziliaanse federale overheid, leven er naar schatting nog zo’n veertig tot honderd geïsoleerde groepen indianen diep in het Amazonegebied. Er is weinig bekend over hen, ze vermijden contact, wellicht omdat ze slechte ervaringen hebben bij eerdere contacten.
José Carlos Meirelles van FUNAI vertelt het trieste verhaal van ‘de Man van het Gat’ in de streek Tanaru in de provincie Rondônia. “We weten zijn naam niet, niet tot welke stam hij behoort of welke taal hij spreekt”. Meirelles noemt hem ‘de Man van het Gat’ omdat hij diepe gaten graaft om er dieren in te vangen of ze er in te bewaren. Volgens hem is deze indiaan alleen en is hij de laatste overlevende van zijn stam. Zijn stamgenoten zijn vermoord door veeboeren die de indianen uit de weg geruimd hebben. De indiaan is uit angst voor deze boeren voortdurend op de vlucht.
Het verhaal van ‘de Man van het Gat’ is helaas geen uitzondering. Het leefgebied van de indianen staat onder druk door de ontbossing van het tropisch regenwoud. Houthakkers die bij geschikte bomen voor de kap willen komen, branden eerst het omliggende woud plat. Andere delen van het woud wordt platgebrand om er weilanden voor enorme kudden vee aan te leggen.
Ergens in de jaren zestig van de vorige eeuw besefte de Braziliaanse regering dat de indianen met uitroeiing werden bedreigd als er geen maatregelen zouden worden genomen. Van de zes tot dertien miljoen indianen in Brazilië rond 1500 waren er zo’n vijf eeuwen later nog maar 200.000 tot 300.000 over.
De Braziliaanse overheid richtte diverse reservaten op voor de (overgebleven) indiaanse stammen. Momenteel beslaan de reservaten, die vooral in het Amazonegebied liggen, zo’n 12 procent van de oppervlakte van Brazilië.
Kunnen reservaten de overgebleven indianenstammen beschermen? Op hun grondgebieden zijn vaak waardevolle natuurlijke hulpbronnen te vinden. Men heeft berekend dat er in de ondergrond van het gebied dat bekendstaat als Amazônia Legal, dat negen staten in het noordelijke en midden-westelijke deel van Brazilië omvat, delfstoffen ter waarde van 750 miljard euro te halen zijn, zoals goud, platina, diamant, ijzer en lood. Zo’n 98 procent van het grondgebied van de indianen ligt in dit gebied.
In augustus 2017 wilde de regering de winning van goud, ijzer en andere delfstoffen mogelijk maken in een van de grotere reservaten, het Renca-reservaat (een gebied van 46.000 vierkante kilometer, iets groter dan de oppervlakte van Nederland). Brazilië heeft anno 2017 te kampen met een diepe economische crisis. Door het reservaat open te stellen voor mijnbouw, hoopt de regering investeerders te trekken en meer werkgelegenheid te creëren.
Het Wereldnatuurfonds in Brazilië waarschuwde dat “eventuele mijnbouw in het Amazonegebied zou leiden tot grootschalige ontbossing, vernietiging van waterbronnen, verlies van biodiversiteit en conflicten over grond.” Een senator van de oppositie sprak van "de ernstigste aanval op de Amazone in vijftig jaar."
Een federale rechtbank heeft het besluit van de Braziliaanse President Temer voorlopig opgeschort. Hierna is Temer opgevolgd door Jair Bolsonaro en moesten de indianen vrezen voor hun bescherming. Bolsonaro wilde af van beschermde gebieden en was een uitgesproken voorstander van exploitatie van het Amazonegebied. Oktober 2021 werd bekend dat er weer een hoge mating van ontbossing was in het Amazonewoud. Dat leek eerst minder, maar er zijn aanwijzingen dat de regering cijfers achterhield, waardoor het leek alsof het meeviel.
Een ander plan van Bolsonaro was om een snelweg dwars door de Amazone aan te leggen om de bereikbaarheid te verbeteren. Deze weg lag er al, maar was een onverharde weg en niet overal even goed bereidbaar. Dit plan is niet uitgevoerd.
Bron: 'Bolsonaro is een bedreiging voor de Braziliaanse natuur'
Per 1 januari 2023 is Luiz Inacio da Silva (vaak Lula genoemd) de nieuwe president, hopelijk eentje die iets meer gericht is op het behoudt van het Amazonewoud en de bewoners.
Hij is al eerder president van Brazilië geweest en de voortekenen zijn goed.