2.1 Eerste feministische golf

➜ Je maakt bij deze tekst een infographic als verwerkingsopdracht. TIP: maak dus aantekeningen van de tekst die je leest om zometeen de informatie goed te kunnen verwerken in een infographic.
➜ Na het lezen van deze tekst maak je een infographic. Die zet je in Seesaw en Egodact

 

Periode van verandering

Bij het vak geschiedenis zien we dat veranderingen vaak een soort domino effect veroorzaken. Zonder een verandering in de leefwereld of gedachtengoed van de mensen komen er vaak geen grote veranderingen van de grond. Zo ook bij het feminisme.

Als we kijken naar de opkomst van het feminisme kijken we naar de volgende tijdsperiode: 1880-1919. Oftwel: de verandering naar een industriële samenleving en de Eerste Wereldoorlog. In de tijd van de industriële samenleving zien we een enorme verandering plaats vinden in de verhoudingen in het gezinsleven en het thuis-werk verkeer.

Voorheen werkte boeren aan huis. Hun bedrijf hoorde bij de boerderij waar ook de woning op te vinden was. Dit zorgde ervoor dat er geen scheiding was tussen werk en thuis. Daarnaast hielp het gehele gezin met het in stand houden van het bedrijf, dus ook de vrouwen en de kinderen. De komst van de stoommachine heeft veel te weeg gebracht. Ook in de landbouw kwamen er geadvanceerde machines die het werk van de mensen overnam, waardoor er minder mankracht nodig was op het platteland. In de steden was er een enorm opkomst van fabrieken, hier waren de arbeiders hard nodig. Veel boeren trokken dus naar de steden om daar aan het werk te gaan.

De groei van de industrie zorgde ook voor een groeiende midden-klasse, waarbij het niet nodig was dat de vrouw ook aan het werk ging. Het werd de norm dat de vrouw thuis bleef om voor het huishouden en voor de kinderen te zorgen terwijl haar man aan het werk ging in bijvoorbeeld een kantoor of in een hogere functie in een fabriek.

Gevolgen voor de vrouw

Deze verandering in de samenleving kende verschillende gevolgen voor de vrouwen uit deze tijd.

De gehuwde vrouw werd 'handelingsonbekwaam'. Dit houdt in dat de vrouw geen zeggenschap had over bezittingen, inkomen en de opvoeding van de kinderen. Als een vrouw niet getrouwd was viel zij onder het zeggenschap van de mannen uit haar familie, bijvoorbeeld haar vader, broer, oom, neven, etcetera.

Het liberalisme was in opkomst in deze tijdsperiode. Het liberalisme streefde naar vrijheid. Vrouwen begonnen ook steeds meer na te denken over hun vrijheid. Waarom mochten vrouwen niet zelf nadenken en kiezen? En waarom was deze strijd voor vrijheid niet ook voor de rechten van vrouwen? Dit waren de zaken die hen bezighield.

Veel vrouwen (die daar de mogelijkheid voor hadden in ieder geval) deden aan vrijwilligers werk. Dit werd gezien als iets fatsoenlijks, iets wat je deed. Dit was vooral onbetaald werk, maar zij draaide dus wel vollop mee in de maatschappij. Hierdoor stonden zij steeds vaker stil bij de misstanden rondom hun positie in de samenleving.

Zo langzamerhand begonnen vrouwen dus te realiseren dat zij werden benadeeld door de misstanden. Om hier wat tegen te doen zat er maar één ding op: invloed uitoefenen in de politiek. En daarvoor hadden zij stemrecht nodig.

De kiesrechtstrijd (1880-1919)

Voor en lange tijd redeneerde de politiek de vrouwenkiesrecht (en algemeen kiesrecht) niet van belang waren. De mannen behartigden de behoeften van de vrouw genoeg en voelde dus geen drang om hier verandering in te brengen.

Tot de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Laten we kijken naar het Verenigd Koninkrijk. De gehele bevolking van het Verenigd Koninkrijk was geraakt door de oorlog. Voortdurend trokken grote groepen mannen naar het front in België, waar de kans klein was dat zij terug kwamen. Vaak als de mannen terug kwamen waren zij zwaar getraumatiseerd en ervaarde zij shell shock. Het gevolg van het vertrekken van een grote hoeveelheid mannen was dat de industrie stil kwam te liggen. Het werk dat de mannen achterlieten moest wel worden gedaan natuurlijk en vooral de militaire productie was zeer belangrijk. Zonder wapens, munitie, kleding en voertuigen kon de oorlog natuurlijk niet gewonnen worden. Er zat maar één ding op, vrouwen moesten deze gaten in de arbeidsmarkt gaan vullen. En dat deden zij ook. Vrouwen waarvan hun man bij het front was werkte veel dagen en uren in de fabrieken of werden ze vrijwilliger in de zorg. Dat allemaal terwijl zij ook het gezin onderhielden, zorgden voor hun familie en het huishouden bijhielden. (Kijk tip: In Vlaamse velden, een miniserie over de Eerste Wereldoorlog. Hierin is uitgelicht wat de rol van vrouwen was in België).

Toen de oorlog eenmaal voorbij was en het land weer was opgebouwd, wilde de politiek dat alles weer als van ouds werd. Maar dat pikte te vrouwen niet, zij hadden namelijk net zo'n belangrijke rol gespeeld in de oorlog. Zij hadden ervoor gezorgd dat de samenleving draaiende bleef. In 1919 mochten vrouwen ook stemmen, een jaar nadat het algemeen kiesrecht werd ingevoerd (alle mannen mochten op dat moment gaan stemmen).

Aletta Jacobs

Aletta Jacobs was een bijzondere vrouw die in de 19e eeuw leefde. Zij was de eerste vrouw in Nederland die naar de universiteit ging en daar een medische graad behaalde. Dit was een grote stap voor vrouwen en liet zien dat zij ook goed opgeleid kunnen worden. Aletta was ook actief in de strijd voor vrouwenrechten. Ze werkte hard aan het krijgen van het stemrecht voor vrouwen en richtte zelfs een vereniging op om dit te bereiken. Daarnaast was ze ook bezig met het verbeteren van de seksuele opvoeding en de beschikbaarheid van anticonceptie voor vrouwen. Kortom, Aletta Jacobs was een vrouw die veel heeft bereikt en een inspiratie is voor veel mensen tot op de dag van vandaag.