Het Staatse leger

Exercitie van het regiment Hollandsche Gardes in de Koekamp te 's-Gravenhage onder bevel van J. van Kretschmar - Tethart Philip Christian Haag, 1778 (Publiek domein - Nationaal Militair Museum)

Beroepsgroep

Voor we dieper in kunnen gaan op de vrouwen die verkleed als man door het leven gingen, staan we eerst even stil bij de beroepsgroep waar zij terecht kwamen: het leger. In de Republiek werd het leger ook wel het Staatse leger genoemd. Het Staatse leger bestond voornamelijk uit beroepssoldaten. Op deze manier had de Republiek een permanent leger onder de wapenen. Als soldaat diende je voor een paar jaar in het Staatse Leger of in een aantal gevallen zelfs voor de rest van je leven (1). Kenmerkend voor het Staatse Leger was dat er veel buitenlandse soldaten erin diende, zoals Fransen, Engelsen, Duitsers en Zwitsers (2). Dit was niet iets uniek, want buitenlandse soldaten waren ook in de legers van andere Europese landen te vinden. Dit had vooral te maken met het grote probleem waar ieder leger in elke tijd mee te maken krijgt en dat is het tekort aan mankracht. Om aan genoeg soldaten te komen werd er zowel binnen als buiten de Republiek gerekruteerd (3).

Vanaf de 17e eeuw worden de compagnieën Nationale regimenten genoemd. Een nationaal regiment kende een diverse samenstelling met Nederlandse soldaten en buitenlandse soldaten. Een nationaal regiment bestond uit ongeveer 100 tot 200 man en werd onderhouden door een kapitein (4). Een kapitein kreeg een wervingsgebied toegewezen waar hij soldaten kon rekruteren. Daarnaast zorgde de kapitein voor de bewapening en de uitrusting van zijn eigen nationale regiment. Dat het werven van soldaten geen hoge eisen kende werd bijvoorbeeld duidelijk in het verhaal van Maria van Antwerpen waar zij in een dronken bui, en op dat moment verkleed als kleermaker, op aandringen van de kapitein een contract tekende voor een aantal jaar als soldaat (5). Vooral in de gebieden waar het economisch slecht ging kon een regiment rekenen op veel nieuwe soldaten. Voor veel mannen betekende het leger of de vloot een laatste uitweg uit de armoede. (6) Naast een dak boven je hoofd, eten bood het leger ook een salaris wat soldij werd genoemd. De belangrijkste twee eisen was dat je een man was en tussen de 16 en 34 jaar oud (7). Naar bijvoorbeeld je opleiding werd niet gekeken. Een nationaal regiment verbleef veelal in de kazerne waar zij verschillende strategieën en technieken beoefenden. Het kon voorkomen dat soldaten werden ingekwartierd bij mensen thuis (8). Dit gebeurde vooral in tijden van oorlog in de gebieden die dichtbij het front lagen. Een voordeel dat het leger bood was dat het gezin mee kon trekken met de soldaten. Mogelijkheden om hogerop te komen in het leger waren vooral voorbehouden aan de regentenfamilies of de adel. Deze families bekleedden de hoogste functies in het leger en deze waren voor de gewone soldaten uitgesloten (9).

 

(1), (2) Zwitzer, H.L (1991). De militie van staat. Het leger van de Republiek in de Verenigde Nederlanden. Uitgeverij: De Bataafsche Leeuw (Nederland)

(3), (4) Enthoven, V. & van der Maas, H.J. (2008). ‘Zorrug dat je erbij komt’. Rekrutering over de grens. Militaire Spectator. Jaargang 177 (nummer 10). Geraadpleegd op 25 januari 2023 via: https://www.militairespectator.nl/sites/default/files/uitgaven/inhoudsopgave/MS%2010-2008%20Enthoven%20Rekrutering%20over%20de%20grens.pdf

(5), (6) Kersteman, F.L. (1988). De Bredache heldinne (egodocumenten) (Nederlandse editie). Uitgeverij: Verloren (Nederland)

(7), (8), (9) Hoffenaar, J. & van der Spek, C.W. (2012). Het Staatse leger. Deel IX: de achttiende eeuw 1713-1795. Uitgeverij: De Bataafsche Leeuw (Nederland)