Als je een strafbaar feit hebt begaan, sta je niet de volgende dag al voor de rechter. Daar gaat een heel proces aan vooraf.
Een strafprocedure voor volwassenen bestaat uit de volgende stappen:
Als iemand wordt verdacht van een strafbaar feit wordt deze persoon in de meeste gevallen eerst opgepakt door de politie. De politie doet samen met de officier van justitie onderzoek naar het strafbare feit. Zo moeten ze bewijzen verzamelen dat deze verdachte daadwerkelijk een strafbaar feit heeft begaan. Ook wordt de verdachte verhoord. Voor dit verhoor heeft de verdachte recht op een advocaat.
Als de politie en de officier van justitie voldoende bewijzen hebben verzameld wordt er besloten of de zaak voor de rechter kan komen. Dat kan alleen als er bewezen kan worden dat de verdachte daadwerkelijk iets te maken heeft met het strafbare feit. De verdachte krijgt dan een dagvaarding. Dat is een brief waarin staat waarvoor de verdachte wordt vervolgd en waar wanneer de zaak voor de rechter komt.
Mochten er getuigen zijn of een eis voor schadevergoeding, dan worden deze ook genoemd in de dagvaarding.
Tijdens de zitting is de verdachte niet verplicht om aanwezig te zijn. De advocaat van de verdachte kan dan namens de verdachte het woord doen. De rechter controleert tijdens de zitting eerst of alles tijdens het vooronderzoek en de dagvaarding volgens de regels is verlopen. Daarna vertellen de officier van justitie en de advocaat van de verdachte ieder hun kant van het verhaal. Ze laten bewijzen zien en komen eventueel met getuigen. Soms komen er deskundigen aan het woord. Bijvoorbeeld een arts. Op die manier probeert de rechter erachter te komen of het strafbare feit echt wel strafbaar is en of er genoeg bewijsmaterialen zijn verzameld.
Daarna geeft de rechter aan wanneer de uitspraak verwacht kan worden.
Slachtoffers (of hun nabestaanden) hebben in sommige strafzaken recht op spreekrecht. Zij mogen dan in de rechtszaal vertellen hoe zij het misdrijf hebben ervaren.
Zittingen zijn meestal openbaar. Dat betekent dat de verdachten ook vrienden of familie mee mag nemen. Ook kan het zijn dat er pers aanwezig is.
Bij zaken waar slechts één rechter is, wordt vaak gelijk mondeling een uitspraak gedaan. Bij zaken waar meerdere rechters zitten moet eerst overlegd worden. De uitspraak krijgt de verdachte dan binnen twee weken te horen.
De rechter kan meerdere uitspraken doen.
Hij kan de verdachte
Als de verdachte het niet eens is met de uitspraak van de rechtbank kan hij/zij in hoger beroep gaan. Dat kan een officier van justitie ook doen als hij bijvoorbeeld vindt dat de straf die de rechter heeft opgelegd te laag is of als hij het er niet mee eens is dat de verdachte is vrijgesproken.
In het hoger beroep kijkt een andere rechter dan nogmaals naar de zaak en bepaalt of de opgelegde straf wel klopt.