2.2 Op weg naar de macht

2.2.1. De Chinese Communistische Partij

Ontstaan van de partij
De oprichtingsvergadering van de Chinese Communistische Partij (CCP; 中国共产党 – Zhōngguó gòngchǎndǎng) vond plaats op 23 juli 1921 in Shanghai. Op exact die plek, in de Franse wijk van Shanghai, is nu een museum gevestigd. Daar zie je de leiders van de communistische beweging bijna levensecht zitten vergaderen, met de jonge Mao Zedong als middelpunt (figuur 1).

Mao Zedong (in oude geschiedenisboeken wordt zijn naam als Mao Tse-tung geschreven) was toen nog een onbekende man (figuur 2). Hij had wat stakingen georganiseerd in een provinciehoofdstad en nam deel aan Marxistische studiegroepen. Deze studiegroep volgde het gedachtengoed van Karl Marx. Marx schreef het ‘Communistisch Manifesto’ waarin hij beschreef hoe de arbeiders de macht zouden terug pakken van de rijke elite aan de hand van een revolutie. Zo zou de samenleving weer gelijk worden.

Samen met twaalf andere mannen nam Mao deel aan de oprichtingsvergadering.

Figuur 1: beeld van een vergadering van de CCP

Boeren

De net opgerichte CCP besloot zich te vooral richten op de analfabete, arme en landloze boeren. Die enorm grote groep zou de communistische revolutie kunnen steunen, was de gedachte. In China was er nog geen grote arbeidersklasse ontstaan die een communistische revolutie zou kunnen helpen ontketenen.

De CCP was zeer uniek, zij hadden namelijk een bondgenootschap met Kwomintang (KMT). Dit was de nationalistische partij in China. We zien in het verleden niet vaak communistische partijen samenwerken. Dit bondgenootschap was ook niet van lange duur.

Figuur 2: Mao Zedong

Vragen bij 2.2.1.

  1. Maak een samenvatting van de tekst. Leg hierbij de focus op de hoofd- en bijzaken. Wil je leren hoe je een goede samenvatting maakt? Doe dan stap 1.3 en 1.4 uit deze quest.
  2. Wat maakte de samenwerking tussen de CCP en de KMT zo uniek?
  3. Wat was de doelgroep van de CCP?
  4. Beschrijf welke rol Mao speelde in de oprichting van de CCP. (H/V)
  5. Leg uit hoe het marxistische gedachtengoed paste bij de CCP. Benoem hierbij de doelgroep en het doel van de CCP. (H/V)

2.2.2. De burgeroorlog

In China waren een aantal sovjetstaten. Deze staten volgden het Russische communistische model. Deze staten werden op het platteland van China opgericht onder leiding van de CCP. Deze staten werden de Chinese Sovjetrepubliek genoemd.

In 1933 omsingelde de KMT de grootste sovjetstaat in de Chinese Sovjetrepubliek, Jiangxi Sovjet. In 1934 besloten de communisten zich bij hun kameraden aan te sluiten en vertrok een leger van 130.000 soldaten richting Jiangxi Sovjet. De leider van de KMT had deze groep goed in het vizier en leidde ze onder leiding van hun krijgsheren de weg die hij voor ogen had. Dit was bijzonder, want de krijgsheren die deze groep communisten van de CCP leidden, gaven hun soevereiniteit (onafhankelijk bestuur) hierover op. Deze tocht werd de ‘Lange Mars’ genoemd, deze groep soldaten legde een afstand af tussen de 6000 en de 10.000 kilometer. Dit deden zij vaak op blote voeten en over onverharde wegen.

Toen de Tweede Wereldoorlog in 1939 in Europa uitbrak, voerden de KMT en de CCP nog steeds tegen elkaar oorlog. De leider van de KMT wilde de communisten in één gebied houden en wellicht vernietigen. Maar deze leider werd uiteindelijk ontvoerd door degenen die deze omsingeling en vernietiging leidden en zo werd de KMT gedwongen om samen te werken met de CCP. Want ondertussen in China trokken de Japanners steeds verder het land binnen. De CCP, onder leiding van Mao, stelde zich passief op tijdens de oorlog, want de KMT had de geallieerden achter zich en de CCP alleen de Sovjet-Unie, die het al druk genoeg had met zichzelf verdedigen tegen Nazi-Duitsland.
Maar Mao hield hoop, want de Japanners konden niet meer dan alleen de steden en spoorwegen bezetten, het gebied was simpelweg te groot. Dit was een uitgerekende kans voor de Chinese communisten om stukken land terug te veroveren. 6, 8 en 9 augustus waren belangrijke keerpunten in deze oorlog. Op 6 en 9 augustus werkte de Verenigde Staten twee kernbommen op twee belangrijke steden (Hirosima en Nagasaki) in Japan. Op 8 augustus verklaarde de Sovjet-Unie de oorlog aan Japan. Mao’s hoop werd waarheid: de Sovjet-Unie gaf de CCP soevereiniteit over de veroverden gebieden en steunde hen financieel. In 1945 begonnen de onderhandelingen tussen de KMT en CCP, dit liep snel uit de hand.

De burgeroorlog woedde nog heviger en de KMT wist de CCP te verdrijven uit verschillende gebieden. Uiteindelijk wist de CCP het tij te keren in de winter van 1945-1946. Wat voordelig was voor de CCP was het feit dat veel Chinezen zich hadden vervreemd van de KMT tijdens de oorlog. Dit kwam door het Witte Terreur, dit houdt in dat de partij die tegen over de revolutie staat (in dit geval was de CCP de kant van de revolutie) terreur inzet om ervoor te zorgen dat het volk zich hier niet bij aansluit. De leider van het KMT wist het tij niet meer te keren en op 1 oktober 1949 riep Mao de Volksrepubliek China uit.

Vragen bij 2.2.2.

  1. Leg uit waarom de ‘Lange Mars’ zo werd genoemd.
  1. Wat is volgens jou het belangrijkste keerpunt in de Tweede Wereldoorlog in China geweest. Benoem die voor de KMT en de CCP.
  2. Leg uit waarom de sovjetstaten in China de Chinese Sovjetrepubliek werden genoemd.
  3. Noem twee redenen waarom de KMT niet kon winnen van de CCP.
  4. Leg uit welke rol de Sovjet-Unie speelde in het aan de macht komen van Mao. (H/V)
  5. Leg uit wat Mao in gedachten had toen hij zich met de CCP passief opstelden tijdens de Tweede Wereldoorlog. (V)

2.2.3. De organisatie van de CCP (H/V)

De CCP heeft op zijn hoogtepunt 90 miljoen (!) leden. Als je ervan uitgaat dat ieder partijlid ouders heeft, de meesten getrouwd zijn en kinderen hebben, dan kan je concluderen dat de partij alleen al daardoor direct invloed heeft op honderden miljoenen mensen. Daar blijft het niet bij. Via de Communistische Jeugdliga worden jonge Chinezen alvast enthousiast gemaakt voor partijlidmaatschap. En volwassenen weten dat aansluiten bij de partij goed – en soms zelfs voorwaarde – is voor een succesvolle carrière. Dat betekent ook dat de CCP een belangrijke rol speelt in het dagelijks leven van veel mensen. Het buurtcomité van de partij zorgt ervoor dat oudere mensen hulp krijgen als ze die nodig hebben. Veel gepensioneerde partijleden bieden zich aan om toezicht te houden op straat, ze organiseren gymnastieklessen in het park en spelletjes voor buurtgenoten.

Vragen bij 2.2.3.

  1. Als je kijkt naar figuur 3 op de vorige dia zie je dat de partijleden de grootste groep was binnen de CCP. In hoeverre hadden zij inspraak in het handelen van de partij?
  2. Leg uit hoe de partijleden van de CCP werden beïnvloed in hun dagelijks leven door de CCP.
  3. Leg uit aan de hand van de organisatie van de CCP hoe het kwam dat het grootste deel van de Chinese bevolking werd geraakt door de invloed van de CCP in de brede zin.

Figuur 3: Organisatie CCP