Menagerieën
Mensen gaan al zo lang als we kunnen herinneren met dieren om. Er is zelfs bewijs dat mensen altijd al werden gefacineerd door allerlei dieren. Oude koningen en farao’s hadden al menagerieën met dieren, voorlopers van dierentuinen. Deze brachten status, vanwege de kracht en rijkdom die ze uitstraalden. Deze menagerieën zijn de eerste voorbeelden van het houden en verzorgen van wilde dieren.
Afbeelding 1: een schets van een menagerie rond de 18e eeuw.
Domesticatie
Er vond domesticatie plaats, toen dieren werden gefokt als voedsel en voor het werk. Dieren met gewilde eigenschappen, zoals volgzaamheid, snelheid en kracht, worden geselecteerd voor de fok. Hierdoor ontstaat een evolutionair proces van verandering, totdat de dieren gedomesticeerd worden genoemd. Door deze mens-dier interactie raken de dieren steeds meer op hun gemak in het bijzijn van mensen. Als gevolg hiervan zoeken de mensen ook steeds meer het contact met deze meer rustige dieren op.
Afbeelding 2: bewijzen van domesticatie door mensen voor de jacht en het houden van dieren voor voedsel.
Werkdieren
Eeuwenlang heeft de mens dieren getraind om hen te helpen bij het dagelijkse leven. Honden werden getraind om prooidieren te vangen of om kudden te beschermen. Paarden, kamelen en ossen werden getraind om op te rijden en als lastdier. Vogels werden getraind om boodschappen door te geven.
De variatie en uitgebreidheid van de diertrainingen om mensen te assisteren wordt alleen beperkt door de creativiteit en vindingrijkheid van de trainers! Er wordt wel gezegd dat een getalenteerde trainer een willekeurig dier alles kan leren, zolang het dier er mentaal en lichamelijk toe in staat is.
Vermaak
Er zijn bewijzen dat dieren al net zo lang voor vermaak gebruikt worden als dat ze als werkdieren getraind worden.
Circussen en markten werden gebruikt door “dompteurs’ om de trucjes van de dieren aan het publiek te laten zien. De manier waarop de dieren getraind werden, werd en wordt vaak als beroepsgeheim gezien.
Afbeelding 3: dieren worden al heel lang gebruikt voor het vermaak van mensen.
In de tussentijd werden dierentuinen steeds populairder. Vanaf eind jaren ’40 vorige eeuw werden dolfijnen getraind in dierentuinen. Omdat deze dieren niet gedwongen kunnen worden door riemen, werden nieuwe, vernieuwende trainingsmethoden ontwikkeld, welke ook toegepast konden worden op andere diersoorten.
Afbeelding 4: het trainen van een dolfijn in het Dolfinarium.
Door het trainen van dolfijnen werd ook ontdekt, dat training onderzoeken kon vergemakkelijken: de dieren konden zo getraind worden dat onderzoek makkelijker werd. Ze bleven lang genoeg stilliggen voor opmeten en bijvoorbeeld bloedafname. Omdat dieren vaak meer lichamelijk en mentaal gestimuleerd worden tijdens een training, zijn ze vaak ook gezonder waardoor hun welzijn wordt verhoogd.
Een onderzoek in Engeland eind jaren 70 liet zien dat de dieren in een circus minder dik, meer conditie en minder stereotiep gedrag vertoonden dan de dieren in een dierentuin. De huidige training in dierentuinen heeft het welzijn van dieren in dierentuinen sterk verbeterd.
Moderne training
Onze kennis en het begrijpen van diertraining staat nog steeds in zijn kinderschoenen. Wat we vandaag de dag hierover weten breidt zich alleen maar verder uit, nu we meer begrijpen over hoe en waarom dieren zich gedragen zoals ze doen. De dierafdeling van de zeezoogdieren wordt vaak gezien als de leider in vernieuwende technieken om dieren te trainen. De verzorgers/ trainers van de zeezoogdieren waren niet de eerste die operante conditionering ontdekten en beschreven. Dat werd gedaan door B.F. Skinner rond 1930 (dat is die man van de Skinner box ja!).Ook waren de trainers van zeezoogdieren niet de eersten die de juiste diertraining toepasten. Maar ze waren wel de eersten die de technieken om dieren te trainen verspreidden in de wereld van de dierentuinen.