Functies van het platteland

Het platteland in Nederland heeft diverse functies. De visie op het gebruik van het platteland is door de jaren heen veranderd.

Bron: Gemeentearchief Rotterdam, 1946

Aan het eind van de twintigste eeuw werd het platteland geschikt gemaakt voor de landbouw die ons op dat moment voor ogen stond. De bedrijven groeiden, daar pasten ook grote percelen bij. Hiervoor werd ruilverkaveling gebruikt, een proces waarin grondeigenaren van agrarische percelen hun kavels met elkaar ruilden, met als doel om aaneengesloten percelen over te houden. Deze ruilverkaveling had ook andere gevolgen: sloten werden gedempt of omgelegd, hagen verdwenen, om zo percelen efficiënter te kunnen bewerken. Ook was het waterbeheer voornamelijk gericht op de belangen van de landbouw. Het gebruik van het platteland was gericht op voedselproductie.

Door de jaren heen is er best veel veranderd op het platteland: steden werden groter, er kwam meer infrastructuur, mensen werden welvarender en gingen het platteland op een andere manier gebruiken. Het platteland heeft inmiddels een grote verscheidenheid aan functies. Het wordt gebruikt voor voedsel- en sierteeltproductie, wonen, werken, recreëren, natuurbehoud, waterberging, energieproductie, infrastructuur, etc. De bewoners van het platteland hebben belang bij een gezonde en leefbare omgeving en voorzieningen als onderwijs en gezondheidszorg. Ook spelen er belangen van economische aard, zoals het creëren van werkgelegenheid. Op het platteland komt veel samen. Een boerenbedrijf heeft daardoor te maken met verschillende belangen.

De huidige visie op het platteland is anders dan aan het eind van de twintigste eeuw. Eerder was het een normale gang van zaken om je omgeving aan te passen aan de boerderij. Nu is de vraag eerder: welke boerderij past er bij wat er op deze plek nodig is?

Een boerderij op zandgrond in een toeristisch gebied heeft andere mogelijkheden dan een boerderij op kleigrond vlakbij een grote stad of juist in een afgelegen gebied. Ook speelt de voorkeur van een boer een grote rol bij de mogelijkheden die hij of zij ziet.

 

Bron: eigen foto uit archief R. Methorst

Relatie met de omgeving

De mogelijkheden van een bedrijf kan je inventariseren door te kijken naar de fysieke omgeving en naar de sociale omgeving. Past het bedrijf bij de omgeving die je ziet (de fysieke omgeving)? Past het bedrijf met zijn producten of diensten bij de sociale omgeving (wat de mensen in de omgeving wensen)?

Een boer kan dan ook diverse relaties met zijn of haar omgeving hebben.

Een boerenbedrijf, met de mensen die daar wonen en werken, kan op meerdere manieren verbonden zijn met zijn omgeving. Het bedrijf maakt een keuze voor de grondstoffen van het bedrijf, het heeft een relatie met de consument en de ondernemer en het boerengezin heeft sociaal-culturele relaties. Al deze relaties kunnen meer nabij of meer uitgestrekt zijn. Elke ondernemer maakt hierin (strategische) keuzes. Hierin is geen goed of fout, er zijn verschillen mogelijk die hieronder toegelicht worden.

Grondstoffen

Bron: Methorst, R., 2016

Een uitgestrekte relatie voor wat betreft grondstoffen betekent dat de grondstoffen via de handel worden gekocht en de herkomst van de grondstoffen niet belangrijk is. Een nabije relatie voor wat betreft grondstoffen houdt in dat het bedrijf zijn grondstoffen van het eigen bedrijf gebruikt.

Relatie met de consument

Een uitgestrekte relatie is het als de producent niet weet tot welk eindproduct zijn product verwerkt wordt en de consument niet weet welke producent zijn product gemaakt heeft. Een nabije relatie is het als de consument de producent kent, als het product maar bij één producent vandaan kan komen.

Sociaal - culturele relaties

Uitgestrekte relaties zijn relaties ver buiten de eigen agrarische en regionale omgeving. Dit zijn contacten met mensen die onbekend zijn met de agrarische wereld en die heel andere wereldbeelden kunnen hebben. Nabije relaties zijn relaties binnen de lokale en vakgerichte omgeving. Dit zijn de contacten waarmee je in je eigen dialect kunt praten over werkzaamheden op het bedrijf en je gesprekspartners precies begrijpen wat je bedoelt met een vakterm.

Elke ondernemer maakt hierin andere keuzes, afhankelijk van de mogelijkheden en toekomstrichtingen die hij/zij ziet.

 

Toekomstrichtingen

Hoe zou Nederland eruit kunnen gaan zien over een aantal jaren? Een relevante vraag als je werkt en woont op het platteland.

Panorama Nederland

Het project Panorama Nederland heeft een toekomstperspectief voor de ruimtelijke inrichting van Nederland geschetst. Het project is gebaseerd op Panorama Mesdag bij Scheveningen. Panaroma Mesdag is een 360 graden cilindrisch schilderij van het landschap, met in alle richtingen een onbeperkt uitzicht. Panorma Nederland geeft een toekomstbeeld waarin ook de landbouw een rol speelt, met als titel 'een rijk boerenland'. Onderdelen van deze visie zijn een hoge landschapskwaliteit, een gezonde bodem, zuinig zijn op open ruimte en niet-plaatsgebonden landbouw op bedrijventerreinen met een goede infrastructuur.

Bron: Museum Panorama Mesdag, z.d.

Wil je meer lezen over deze toekomstvisie? Lees dan de publicatie over Panorma Nederland.


Studie Martha Bakker

Martha Bakker, hoogleraar landgebruiksplanning aan de WUR, heeft ook nagedacht over de ruimtelijke indeling van het platteland. Zij heeft een studie gedaan naar het gebruik van de ruimte in Nederland. Zij pleit voor 3 zones: (1) intensieve landbouw, (2) extensieve landbouw en (3) agroparken met intensieve landbouw (intensieve veehouderij en kassen). Het bodem en watersysteem staat bij deze inrichting centraal, de diverse sectoren hinderen elkaar niet en in de extensieve gebieden wordt gewerkt aan natuurherstel. De gangbare landbouw van vollegrondstuinbouwbedrijven, boomkwekerijen, reguliere akkerbouwbedrijven en reguliere melkveebedrijven krijgen plek binnen de zone van intensieve landbouw. Binnen agroparken kunnen reststromen gerecycled woden en door te clusteren worden transportbewegingen beperkt. In de kaart zijn de verschillende zones weergegeven die in de studie als voorstel worden gedaan.

 

Zonering volgens Martha Bakker

Bron: Dinther, van, M., 2021 - de Volkskrant

Wil je meer lezen? Download dan de toekomstvisie van hoogleraar Martha Bakker voor het landelijk gebied.