Technologie / ecologie-dilemma

In 2050 zal de wereldbevolking ongeveer tien miljard mensen tellen. Die mensen moeten gevoed worden en moeten een leefbare toekomst hebben. De manier waarop men dit wil bereiken onderscheidt twee typen mensen volgens Charles C. Mann: de profeten en de tovenaars, oftewel de ecologen en de technologen. Charles C.Mann schreef een boek over de ideeën van tovenaars en profeten voor een leefbare toekomst op aarde, zie het plaatje hieronder.

De Tovenaar en de Profeet-cover.jpg
Bron: Mann, C.C., 2023, Historiek.net

De ecologen / de profeten

De profeten zijn te omschrijven als mensen die van mening zijn dat we meer consumeren dan de wereld kan produceren, zij vinden dat we daarom zouden moeten besparen. William Vogt is in het boek van Mann de vertegenwoordiger van de profeten. Je zou kunnen zeggen dat deze vanuit een aarde-milieu-ecologie-paradigma naar het werlevoedselvraagstuk kijken. Vogt had een holistische visie en stelde de vraag: hoe kunnen we zo goed mogelijk onze plek vinden in de wereld, zonder onze grenzen te buiten te gaan?

De technologen / de tovenaars

De technologen zijn te omschrijven als mensen die geloven dat de oplossing voor het voedselvraagstuk ligt in technische vooruitgang: door mensen meer en beter gereedschap te geven, kan er meer en beter geproduceerd worden en is daar minder land voor nodig. De grondlegger van dit gedachtegoed is Norman Borlaug.  

De technologen staan voor technologische vernieuwing en kijken vooral vanuit een productiegericht frame.

Technologie versus ecologie-dilemma

Het technologie versus ecologie-dilemma gaat over het vinden van een evenwicht tussen de voordelen van technologie in de landbouw en het behoud van het milieu (ecologie) om een duurzame toekomst te waarborgen.

Technologische voortuitgang heeft de productiviteit in verschillende sectoren verhoogd. Dit heeft geleid tot een economische groei en een hogere levensstandaard. Sommige technologieën worden ook gezien als oplossing voor milieuproblemen, bijv. zonne- en windenergie, milieuvriendelijke transportmiddelen en technologieën voor recycling.

Tegelijkertijd hebben technologische activiteiten geleid tot lucht- en watervervuiling en ook tot een hogere uitstoot van broeikasgassen, die een bijdrage leveren aan klimaatverandering. Fossiele brandstoffen zijn eindig. Ook kan technologie tot ecologische verstoringen leiden, door ondermijning van natuurlijke ecosystemen door bijvoorbeeld infrastructuur of uitstoot.

Extensief en intensief, techniek en ecologie, het zijn twee uitersten van een spectrum. Staan de visies tegenover elkaar of hebben ze elkaar juist iets te vertellen? Hidde Boersma (tovenaar) en Joris Lohman (profeet) hebben tegenovergestelde visies op duurzaamheid van het voedselsysteem. Zij gaan in onderstaande TEDx Talk van Wageningen Universiteit met elkaar in gesprek over hun visie. Klik op de afbeelding voor de link!


Bron: YouTube

 

Land sparing of land sharing?

Ongeveer 40% van het wereldwijde land wordt gebruikt voor agrarische productie. Een vraag die naar voren komt uit de discussie met betrekking tot technologie versus ecologie is: Hoe zouden we met onze grond moeten omgaan om voedselzekerheid te hebben én de biodiversiteit te behouden?

Mogelijke oplossingsrichtingen zijn land sparen (intensiveren van de landbouw) of land delen (extensiveren van de landbouw).

Een systeem waarin je het land spaart, betekent dat je grote, afzonderlijke gebieden creëert: gebieden met geïntensiveerde landbouw en gebieden met wildernis. Door de landbouw te intensiveren, is er minder grond voor landbouw nodig en komt er grond beschikbaar die gebruikt kan worden voor natuur. Bij dit systeem kun je denken aan landbouw die gebruik maakt van kunstmest en bestijdingsmiddelen en openstaat voor moderne veredelingstechnieken als genetische modificatie. Deze visie sluit aan bij die van de technologen/tovenaars.

Een systeem waarin je land deelt, betekent dat je een lappendeken van laagintensieve landbouw creëert, waarin natuurlijke kenmerken zoals vijvers en hagen zijn opgenomen. Landbouw en natuur worden niet gescheiden, maar gaan samen. Je kunt hierbij denken aan bijv. biologische landbouw en het gebruik van natuurvriendelijke methoden. Deze laagintensieve landbouw gaat ten koste van de opbrengst per hectare, waardoor er meer land nodig is om dezelfde opbrengst te genereren. Er is dus minder plek voor losstaande stukken natuur, natuur en landbouw gaan hand in hand. Deze visie sluit het beste aan bij die van de profeten/ecologen.

Bron: Amaral - Rogers, 2020

Er is geen simpel antwoord wat beter zou zijn: land delen of land sparen. Beide benaderingen kennen voor- en nadelen. Het lijkt onmogelijk om zowel de natuur te behouden als meer voedsel te produceren.

In het artikel Kun je de wereld voeden en tegelijk de natuur redden? bespreekt Hidde Boersma (die hiervoor al in de TEDx Talk naar voren kwam) een aantal studies die beschrijven welke effecten land sparen en land delen hebben op de biodiversiteit.


Voor wie zijn de (positieve en negatieve) effecten van ons handelen in de landbouw?

Het handelen in de landbouw heeft effect op onze omgeving, dichtbij en ver weg. Voorbeelden van positieve effecten in de omgeving zijn voedselzekerheid, inkomsten en (economische) groei van de regio. Tegelijkertijd kan de landbouw ook negatieve effecten voor zijn omgeving hebben. Denk aan milieuschade door gebruik van gewasbeschermingsmiddelen of mest, waterverontreiniging en gezondheidsrisico's, voor zowel boeren als consumenten, door bijvoorbeeld gewasbeschermingsmiddelen of fijnstof.

Op grotere afstand heeft de Nederlandse landbouw ook effect. Wanneer grondstoffen voor veevoeding geïmporteerd worden kan dat gevolgen hebben voor de productie in andere landen, denk bijvoorbeeld aan de hoeveelheid soja die uit Zuid-Amerika gehaald wordt en de ontbossing die daarbij komt kijken. Wanneer de Nederlandse landbouw haar landbouwproducten exporteert, kan dit zorgen voor oneerlijke concurrentie voor boeren in andere regio's.

De benadering van de tovenaars heeft een andere invloed op de directe en indirecte omgeving van een landbouwbedrijf dan de benadering van de profeten. Waar technologen aan de ene kant van yet spectrum liever intensiveren en meer importeren en exporteren, willen profeten, aan de andere kant van het spectrum, liever extensiveren en lokaal voedsel produceren. Waar de technologische benadering ook effecten heeft op grote schaal, heeft de profetische benadering vooral lokale effecten.

Wil je meer weten over het gedachtegoed van William Vogt en Norman Borlaug? Op Historiek.net vind je een deel van het eerste hoofdstuk uit het boek van Charles C. Mann (De Tovenaar en de Profeet).

En in de opname hieronder zie je een weergave van De Landbouwtafel van 11 oktober 2023 in De Balie. Op deze avond stond de vraag centraal: ‘Kunnen we samenwerken aan een gedeelde visie op de toekomst van voedsel, voedselproductie, landschap en natuur in Nederland?’
Met medewerking van Charles C. Mann, het publiek en inzichten uit de denktank die Stop the Food Fight.

 

Aan de Landbouwtafel met Charles C. Mann. Bron: deBalie https://youtu.be/MG_qE_Q9HLs