Als je in contact komt met iemand die vanuit een ander paradgma naar de wereld kijkt dan jij, liggen misverstanden gauw op de loer. Het onderstaande lemniscaatfiguur laat zien hoe de interactie tussen twee gesprekspartners kan verlopen, waarbij er geen duidelijk begin of einde is. Een patroon van actie en reactie tussen gesprekspartners kan soms leiden tot misverstanden en conflict.
Bron: Mediation en scheiding, 2021, https://mediationenscheiding.nl/relatie/negatieve-patronen-in-relaties-doorbreken/
Stel je een situatie voor waarin jij je niet begrepen voelt door iemand in jouw omgeving. Je primaire reactie is dit gevoel (links onder in de figuur). Als je je niet begrepen voelt, komt het misschien niet in je op om dat direct te zeggen. Maar als secundaire reactie (gedrag) kan zo'n gevoel als verwijt naar voren komen (links boven). Een verwijt leidt bij je gesprekspartner al gauw tot een primaire reactie: een gevoel van afgewezen worden (rechts onder). Als secundaire reactie kan iemand dan bijvoorbeeld gaan uitleggen wat jij verkeerd doet (rechts boven).
Zo kan een patroon ontstaan waarbij je elkaar niet begrijpt en in een neerwaartse spiraal van conflict terechtkomt.
Wat kan je nou doen als zo'n situatie ontstaat? Je kan bijvoorbeeld proberen niet direct te reageren wanneer je voelt dat je ergens door geraakt wordt. Je zou kunnen vertellen dat een uitspraak je boos, verdrietig of bang maakt. Dat vraagt erom dat je leert emoties onder je primaire reactie te erkennen en begrip te hebben voor de gevoelens van de ander.
Het onderstaande model laat zien hoe je op een positieve manier het gesprek aan kunt gaan. Vanuit je nieuwsgierigheid echt luisteren naar de ander heeft als effect dat de ander zich gewaardeerd voelt doordat hij gehoord wordt.
Op de volgende pagina vind je een aantal voorwaarden om de dialoog te voeren.
Bron: Model voor Constructieve dialoog. Reina Kuiper (persoonlijke communicatie, 8 december 2023)