Een krachtig platteland wordt gekenmerkt door een diversiteit in focus en verdienmodellen van de boerenbedrijven. Bedrijven waarin ondernemers hun persoonlijke kwaliteiten en hun vakmanschap tot waarde weten te brengen.
De schaalvergroting gaat door. Als gevolg daarvan zijn er steeds minder bedrijven nodig die gericht zijn op hoge productie. Dat betekent ook dat er ruimte is voor individuele boeren om zich te richten op meerwaarde van het boerenbedrijf voor de omgeving. En denk dan breed: voor mens én natuur én landschap. Want boeren hebben veel te bieden aan meerwaarde voor de hele maatschappij.
Meerwaarde van de boerderij voor de mens
Boeren met hun gezinnen en medewerkers hebben een grote rol in de sociale cohesie in een gebied. Ze ondersteunen lokale evenementen, zorgen voor culturele tradities en helpen de identiteit van een gebied te behouden. Denk bijvoorbeeld aan paasvuren in het oosten van Nederland, inzet bij lokale verenigingen of noaberschap (de gezamenlijke noabers (buren) in een kleine sociale, overwegend agrarische gemeenschap staan elkaar in raad en daad bij als dat nodig is).
Tegelijkertijd zorgen boerenbedrijven voor werkgelegenheid. in de primaire sector bijvoorbeeld bij het oogsten van akkerbouwgewassen of het melken op melkveebedrijven. Ook verbrede takken, die sommige landbouwbedrijven aanbieden, bieden werkgelegenheid in de omgeving:
Vormen van verbrede of multifunctionele landbouw zijn zorglandbouw, agrarische kinderopvang, boerderijeducatie, agrarisch natuur- en landschapsbeheer, agrarisch toerisme/recreatie en boerderijverkoop. Een aantal van deze verbrede vormen van landbouw zorgen voor nieuwe werkgelegenheid in de omgeving, maar ook biedt multifunctioinele landbouw de omgeving een plek voor ontspanning, zorg, opvang of educatie. Multifunctionele landbouwondernemers leveren op deze manier een grote maatschappelijke bijdrage, vergroten de leefbaarheid op het platteland en zijn van economische waarde.
Meerwaarde van de boerderij voor de natuur
Boerenbedrijven leveren een bijdrage aan de biodiversiteit, bijvoorbeeld door de aanleg van bloemenstroken of het zaaien van kruidenrijk grasland. Zo bieden zij ruimte aan insecten, weidevogels en amfibieën. Dat kan bijvoorbeeld door mee te doen aan Agrarisch Natuur- en LandschapsBeheer (ANLB) of op eigen initiatief.
Meerwaarde van de boerderij voor het landschap
Boeren onderhouden grote stukken grond en zijn daarmee landschapsbeheerder. Ze onderhouden naast hun percelen met gras, akkerbouwgewassen, sierteeltproducten etc., ook landschapselementen als bomen, geriefbosjes, heggen en sloten.
Welke nieuwe vormen van boeren zijn er en welke inspiratie leveren ze op?
Hieronder geven we een toelichting op een aantal vormen van landbouw die vernieuwende aspecten in zich hebben. Wellicht inspireren deze voorbeelden je. Kijk vooral eens op de websites die bij de verschillende initatieven vermeld staan. We realiseren ons dat deze lijst niet volledig is. Heb je interessante aanvullingen? Laat het dan aan je docent weten!
Welke trends zie je terug in deze voorbeelden? En welke kansen kunnen deze diverse vormen van landbouw bieden voor huidige en toekomstige boeren?
Boerendiversiteit
Een boer kan keuzes maken over de inrichting van zijn bedrijf. Een appel, bijvoorbeeld, kan appelsap worden in vele soorten en maten: er kan op een ambachtelijke manier troebel appelsap van gemaakt worden, die in landwinkels en speciaalzaken verkocht wordt, maar er kan ook een met water verdund appelsap van gemaakt worden die voor een lage prijs in een budget-supermarkt verkocht wordt. En alles daartussenin.
De manier van boeren die gekozen wordt, is onder meer afhankelijk van de geschiedenis van het bedrijf, de grondsoort en culturele invloeden, maar natuurlijk ook van de beschikbare middelen, de marktvraag en de voorkeuren en doelen van de boer.
Er zijn diverse verdienmodellen en bedrijfsstijlen binnen de landbouw, die je kunt zien als strategieën voor de toekomst. Er zijn specialisten, die kiezen voor een bepaald gebied en zich focussen op de optimalisatie van het bedrijf. Daarnaast zijn er groeiers, die gefocust zijn op de groei van het bedrijf. Ook zijn er verbreders, die aandacht besteden aan de ontwikkeling van één of meerdere takken op het bedrijf, naast de agrarische tak.
Er is niet één weg naar de toekomst. De diversiteit in boeren komt mooi samen in onderstaand filmpje van Friesland Campina:
Een oudstudent van Aeres Hogeschool Dronten, Marije Klever, heeft onderzocht wat het verband is tussen bedrijfsstijl en economie. Zij kwam erachter dat het financieel niet uitmaakt welke bedrijfsstijl je kiest (bijv. kostenbespaarder, schaalvergroter, koeienboer of arbeidsbespaarder), maar hòe je het uitvoert geeft de doorslag. Ga jij echt voor de bedrijfsstijl die je gekozen hebt? Dan heb je voordeel van je strategie. Doe niet een beetje van de ene en een beetje van de andere bedrijfsstijl, dát levert geen voordelen op.
Vragen om over na te denken:
- Wat zou er gebeuren als alle productiebedrijven stoppen?
- En wat zou er gebeuren als de verbrede landbouw stopt?
- Hoe zou de toekomstige omgeving eruit gaan zien? Past jouw plan dan hier? Wat past hier?
Ter inspiratie kun je ook de volgende film kijken over een pionierende boer die de mogelijkheden voor zijn bedrijf onderzoekt; hij doet bewust een aantal dingen anders dan collega boeren omdat dat beter bij hem of zijn bedrijf past:
Film dansen met gehoornde dames
Film dansen met gehoornde dames https://vimeo.com/ondemand/dancingwithhornedladies/361063946