Ik sta inmiddels vier jaar voor de klas als biologiedocent. Ik heb aan verschillende niveaus en verschillende jaarlagen lesgegeven. Ik heb lesgegeven aan de onder -en bovenbouwklassen van het VMBO en mocht daarbij examenklassen begeleiden. Sinds het start van dit schooljaar mag ik lesgeven aan de bovenbouw van de havo en VWO. Ik merk een duidelijk verschil tussen de leerstof van de vmbo en het h/vwo. Op het VMBO wordt de stof heel minimaal aangeboden. De vmbo-leerlingen leren daardoor niet voldoende of kampen met misconcepten
In Nederland zijn kinderen verplicht om vanaf hun 4e tot en met hun 16e levensjaar naar school te gaan. Aan de hand van het denken en het doen van het kind vloeit vanuit de basisschool een advies voort, waarna de kinderen op de middelbare school volgens een bijpassende niveau les krijgen in verschillende schoolvakken (Rijksoverheid, 2022). Op de Basisschool wordt meestal wel biologie gedoceerd. Biologie is op de basisschool echter geen verplichting. Daarom mag de docent zelf weten welke onderwerpen hij doceert en of hij überhaupt biologie wel wil doceren. Ik heb laatst met een en juf van groep 8 gesproken en haar gevraagd of zij op school biologie geven en hoe zij de lessen aanpakken. Zij gaf mij aan dat er bepaalde thema’s om de zoveel weken worden behandeld. Afhankelijk van de thema worden onderwerpen die voorkomen bij vakken op de middelbare school besproken. Als voorbeeld gaf zij de thema ‘’Red de aarde’. Hierbij werden er veel biologische onderwerpen besproken.
Ik geef veel les aan de brugklas. Ik merk dat de biologische kennis waarmee de leerling bij ons start, verschilt per basisschool waar zij vanaf komen. Op de middelbare school is biologie voor ieder niveau een verplicht vak in de onderbouw en een optioneel vak in de bovenbouw (SLO, 2022). Volgens het SLO hoort een leerling de kerndoelen van het vak aan te leren (2022). Deze doelen hebben te maken met onderwerpen in de biologie en zijn wettelijk vastgesteld, zodat een leerling de basis van het vak leert en de kennis later kan toepassen in het dagelijkse leven. In de bovenbouw krijgt een leerling meer verdieping in deze onderwerpen. In het examenprogramma staat vastgesteld wat een leerling aan het eind van de middelbare school moet kennen en welke vaardigheden hij moet kunnen. Zo is er voor ieder leerniveau een syllabus ontwikkeld waarin omschreven staat welke onderwerpen er op het eindexamen getoetst worden (examenblad.nl, 2022).
Volgens het SLO mag een docent dus zelf invulling geven aan de biologielessen, zolang de doelen worden behaald en de belangrijke onderwerpen worden besproken (SLO,2022). De scholen in Nederland sluiten overeenkomsten met een gewenste leermethode. Dit zijn organisaties die boeken aanbieden voor de schoolvakken. Deze methoden zijn vaak vormgegeven aan de hand van de landelijk opgestelde leerdoelen van het bijbehorende vak. In deze methoden zijn informatieve teksten, plaatjes, toetsen en opdrachten te vinden. Een docent mag zelf kiezen hoe hij deze methoden wil toepassen in zijn lessen. Volgens het nieuwe schoolplan van de school waarop ik werkzaam ben, hoort een goede docent te voldoen aan de volgende kwaliteiten: ‘’een goede leraar hoort zijn leerling te helpen bij zijn ontwikkeling tot een wereldburgers, goed kennis te overdragen en te helpen bij het vormen van een karakter’’ (schoolplan,2021). Een docent die werkzaam is op de school waar ik lesgeef, mag zijn lessen zelf opvullen, zolang hij rekening houdt met de lesdoelen en de kwaliteiten volgens het nieuwe schoolplan zijn behaald.
Ontwikkelingen binnen het biologie-onderwijs in Nederland
Wanneer ik als docent denk dat ik alles al heb gezien en gedaan in het onderwijs, leer ik alsnog iedere keer weer iets nieuws. Men weet dat wetenschap erg dynamisch is en dat er met de tijd een nieuwe ontdekking wordt gedaan binnen het vak. Het onderwijs in Nederland is ook erg dynamisch. De manier van lesgegeven in Nederland is drastisch veranderd. Biologie wordt aan de hand van de nieuwste ontwikkelingen onderwezen. Kijk maar naar de methoden die langzamerhand steeds betere onlinemethodes ontwikkelen.
In mijn tweede jaar als docent heb ik de coronapandemie mee moeten maken. Ik moest toen switchen van het lesgeven in een klaslokaal met dertig leerlingen naar het lesgeven aan een beeldscherm. Zo moest en is mijn manier van lesgeven veranderd. Niet alleen ik heb mij aan moeten passen, maar ook heel Nederland. Deze pandemie heeft zowel negatieve als positieve gevolgen gehad op het onderwijs. Ik gebruik nu veel meer digitale tools om een concept uit te leggen en laat leerlingen ‘online’ opdrachten maken. Het online lesgeven sluit ook beter aan bij de leerlingen, omdat zij de generatie zijn die zijn opgegroeid met de nieuwste technologische ontwikkelingen. Zo is het makkelijker om naar een geanimeerd filmpje te kijken van een delende cel, dan te kijken naar illustraties in het boek. Digitale geletterdheid is een norm geworden voor de biologie-onderwijs. Digitale geletterdheid betekend dat je digitaal vaardig bent (Ramele, 2019). In Nederland werken we al op heel veel scholen met digitale schoolboorden. Velen methoden bieden online versies van hun boeken aan en toetsen worden tegenwoordig ook online aangeboden. Als docent moet je in Nederland je op de hoogte laten stellen van de nieuwste technologie en kennis hebben van handige digitale tools die de lessen voor de leerlingen aantrekkelijk kunnen maken (Clemens, 2011). Ik merk dat de leerlingen de hele dag door op sociale media zitten. Met name de applicatie TikTok is bij de leerlingen echt een trend geworden. Ikzelf zit ook op Tiktok en kom daar regelmatig informatieve filmpjes tegen. Ik zie ook veel accounts van docenten over heel de wereld waarin ze kort uitleg geven over een onderwerp. Laatst vroeg een leerling aan mij of ik een docenten account kon openen waarin ik filmpjes over mijn vak kon plaatsen. Ik heb afgewezen wegens privacy. Deze idee is opzicht wel effectief en ik merk dat het wel de aandacht van leerlingen trekt. Ik zie ook vaker dat leerlingen op YouTube filmpjes met uitleg zoeken. Leerlingen zien het internet als een uitweg voor alles en vaak is dit dan wel het geval. De toekomst voor het vak biologie zal naar mijn mening niet heel technisch kunnen zijn. Dit heeft te maken met het feit dat biologie een tastbaar vak moet blijven. Leerlingen moeten zelf de natuur ingaan, practica uitvoeren, ontleden en bekijken. Ik hoop daarom dat in de toekomst alle scholen meer materiaal aanschaffen, betere lokalen inrichten waarin practica mogelijk zijn en er meer docenten met een passie voor het vak voor het klaslokaal zullen staan.
Het ECBA is een vereniging die is opgesteld door biologen in Europa. De biologen die aan deze vereniging zijn aangesloten, representeren alle onderwerpen omtrent biologie in Europa. Verder stellen zij de eisen op om een EurProBiol-titel te behalen (Smit, 2015). Zo heeft de ECBA ook eisen opgesteld voor het biologie-onderwijs in Europa. Binnen deze eisen staat omschreven wat de kerndoelen van het vak moeten zijn en over welke thema’s de leerlingen moeten beheersen (ECBA, 1997). Enkele van deze opgestelde eisen gaan als volgt:
Op de site van de ECBA is te lezen dat een goed onderwijs aan de jeugd tot een duurzame toekomst zal leiden (ECBA, 1997). Ik ben het hier mee eens en zal kort toelichten waarom ik dat denk. Wanneer een kind en later een scholier goed aanleert over de milieuproblemen die zich nu afspelen zoals vervuiling, uitputting en de opwarming van de aarde, zal hij zich hier bewust van zijn. Wanneer een kind bewust is van al de problemen op de aarde zal hij toch wel proberen om zijn steentje bij te dragen voor een betere toekomst. Wanneer deze kinderen zijn opgegroeid en zelf werkzaam zullen zijn binnen de maatschappij, zullen zij duurzamer te werk gaan. Het draait tenslotte om hun toekomst en dat moeten wij hen als docenten onderwijzen.
Wanneer je op het internet zoekt naar de beste universiteiten in de wereld, kom je al gauw de universiteiten in de verenigde staten en het verenigde koninkrijk tegen (QS Topuniversities,2022). Het succes van het onderwijs heeft te maken met velen aspecten. Als we kijken naar het onderwijs in deze landen, zien wij dat het normeringssysteem hetzelfde werkt als in Nederland. Het onderwijs wordt echter niet zoals in Nederland onderverdeeld in verschillende niveaus (Hurd, 1980). De leerlingen krijgen op de middelbare scholen meteen het hoogste niveau van onderwijs aangeboden. Aan de hand van de eindscores worden de leerlingen aangenomen op de universiteiten. Universiteiten met wereldwijd de beste scores nemen ook alleen leerlingen aan die goed presteren (business insider, 2007).
Volgens het onderzoek van Rouwenhorst & Stevens (2010) is biologie de meest populaire bètavak. Dit komt door het feit dat veel leerlingen voor het vakkenpakket natuur & gezondheid kiezen, waarvoor biologie een verplicht vak is. Biologie is naar mijn mening een makkelijk herkenbaar vak voor de leerlingen. Hiermee bedoel ik dat leerlingen biologie overal in het dagelijkse leven tegenkomen. De fysische- en anatomische werkingen van hun eigen lichaam, dieren, ziektes, flora, gedrag enzovoorts komen overal voor. Zo wordt het makkelijker voor een leerling om de leerstof te koppelen aan reeds opgedane kennis. Hierdoor onthouden leerlingen de informatie veel beter. Dit voorval wordt kapstokken genoemd (Schlötjes, 2018). Omdat biologie dus makkelijker te onthouden is, willen de leerlingen graag biologie in hun vakkenpakket. Biologie is een schoolvak waarbij ook practica uit worden gevoerd. Dit ervaren leerlingen als leuk. Ik hoor vaak dat leerlingen het interessant vinden om een practicum te doen en het ook vaker willen uitvoeren. Het feit dat biologie deels theorie en deels praktijk is, maakt het vak aantrekkelijker. Vooral voor de bovenbouw havo/vwo waar de meeste vakken voornamelijk bestaan uit hoorcolleges is biologie juist erg interessant.
Biologie is naar mijn mening een cruciaal vak. Volgens de methode ‘Biologie voor jou’ staat de term biologie voor het leer van het leven (Bos, 2016). Dit betekent dat het vak over het leven gaat. Wanneer leerlingen de basiskennis over het vak aanleren, zullen zij op z’n minst weten hoe de systemen van het leven te werk gaan. Vaak hoor je de leerlingen ook dingen zeggen als: ‘waarom moet ik dit weten, ik ben geen arts’. Wanneer een leerling niet weet waarom hij iets leert, zal hij minder aandacht besteden aan de stof (Ebbens, 2013). De onderwerpen die worden besproken tijdens biologie hebben meestal te maken met dingen die de leerlingen in het dagelijkse leven kunnen ervaren. In de syllabus van het examenprogramma voor vwo staat per domein weergeven welke onderwerpen de leerlingen moeten beheersen (Examenblad, 2021). Het subdomein zelfregulatie gaat over processen in het menselijk lichaam. Als je de leerlingen aangeeft dat hetgeen dat zij leren ook in henzelf gebeurt, zullen zij meer interesse tonen in de les. Hetzelfde geldt ook deels voor de subdomeinen zelforganisatie en interactie. De subdomeinen die te maken hebben met evolutie en ecosystemen kunnen leerlingen herkennen door om zich heen te kijken. Als je de leerlingen nieuwsgierig maakt naar de natuur, zullen zij deze onderwerpen beter aanleren.
Business Insider (2007, 25 augustus). Kan ook jij naar Harvard?. Business Insider Nederland. Geraadpleegd op 23 november 2022, van: https://www.businessinsider.nl/kan-ook-jij-naar-harvard/
Bos, A., & Melchers, R. (2016). 1a VMBO-GT-biologie voor jou (7e editie). ’s-Hertogenbosch, Nederland: Malmberg.
College voor Toetsen en Examens. (2021). Syllabus Central Examen 2023 Biologie VWO (2e versie). Geraadpleegd op 15 november 2022, van: https://www.examenblad.nl/examenstof/syllabus-biologie-vwo- 2023/2023/vwo/f=/biologie_vwo_versie_2_2023.pdf
Clemens, J., & Walraven, A. (2011). Aandacht voor digitale geletterdheid: een nieuwe uitdaging voor het onderwijs. S. Vanhooren & A. Mottart. Vijfentwintigste conferentie Het Schoolvak Nederlands. Gent: Academia Press.
Ebbens, S., & Ettekoven, S. (2013). Effectief leren (3e druk). Groningen, Nederland: Noordhoff.
Examenprogramma biologie. (2016). Examenprogramma biologie VWO. Geraadpleegd op 8 november 2022, van: https://www.examenblad.nl/examen/biologie-vwo-2/2023
ELearningMadeEasy. (2022). Kapstok voor een hoger leerrendement. Geraadpleegd op 8 november 2022, van: https://elearningmadeeasy.nl/kapstok-voor-een-hoger-leerrendement/#:~:text=Een%20kapstok%20staat%20voor%20een%20vergelijkbare%20situatie%20waarin,voor%20een%20extra%20aftakking%20met%20jouw%20nieuwe%20kennis.
ECBA. (1997). School biology for child and society (12). Geraadpleegd op 30 september 2022, van: https://www.ecba.eu/images/stories/publications/ECBA_Booklet_No12_School_Biology_for_child_and_society.pdf
Hurd, P. D. H. (1980). Biology education in secondary schools of the United Stades. American Biology Teacher. Blz. 388-410
Rijksoverheid. (2022). Schooladvies en toelating voortgezet onderwijs. Geraadpleegd op 8 november 2022, van: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/schooladvies-en-eindtoets-basisschool/toelating-voortgezet-onderwijs-gebaseerd-op-definitief-schooladvies
Ramele, T. (2019). Digitale geletterdheid in het onderwijs (Doctoral dissertation, Saxion).
Rouwenhorst, M., Praagman, F., Stevens, Y., Wagner, C., & Griffioen, A. B. (2010). NLT-worden de doelen waargemaakt? (Master's thesis).
Smit, H. J. & Waddoup, D. 2015, 6 december). Mission ECBA. Geraadpleegd op 30 september 2022, van: https://ecba.eu/this-is-ecba/mission/
School Biology for child and society. (1997). ECBA Publication. Geraadpleegd op 30 September 2022, van: https://ecba.eu/images/stories/publications/ECBA_Booklet_No12_School_Biology_for_child_and_society.pdf
SLO. (2022, 4 januari). Onderwijsdoelen biologie. Geraadpleegd op 30 september 2022, van: https://www.slo.nl/sectoren/havo-vwo/biologie-havo-vwo/onderbouw/onderwijsdoelen/
QS TopUniversities. (2022, 15 november). The world’s top 100 universities. Geraadpleegd op 23 november 2022, van: https://www.topuniversities.com/student-info/choosing-university/worlds-top-100-universities