COMMENTAAR PIETER KLOK
Musk gelooft vooral in onbeperkte vrijheid van meningsuiting, maar op sociale media leidt dat tot polarisatie
30 oktober 2022
Dat een van de grootste sociale mediaplatformen, Twitter, in handen valt van één man, Elon Musk, leidt tot veel ongemak. Dat is te begrijpen. Het blijft een ondraaglijke gedachte dat een steenrijk individu bepaalt hoe we wereldwijd met elkaar communiceren.
Tegelijkertijd is er weinig reden om aan te nemen dat de topman van Tesla en SpaceX een groter gevaar vormt dan Mark Zuckerberg of Sundar Pichai, die Meta en Alphabet, de moederbedrijven van respectievelijk Facebook en Google bestieren. Er is meer reden tot zorg over Tiktok, het snelst groeiende sociale medium van dit moment, dat eigendom is van een Chinees bedrijf, dat onder directe controle staat van de Chinese staat, een dictatuur met ambities om de wereld te veroveren.
Musk is een idealist, of althans, zo doet hij zich graag voor. Hij wil op tal van terreinen de wereld verbeteren, met elektrische auto's, met raketten naar Mars, met internetsatellieten. Twitter wil hij omvormen tot een gezellig dorpsplein waar mensen niet langer blijven hangen in hun eigen echokamer, maar weer met elkaar in gesprek gaan, hoe verschillend hun opvattingen ook zijn.
Een mooi ideaal, hard nodig ook, maar het is de vraag of Musk wel begrijpt wat daarvoor nodig is. Hij gelooft vooral in onbeperkte vrijheid van meningsuiting, maar onbeperkte vrijheid van meningsuiting op sociale media leidt tot polarisatie, tot het verspreiden van desinformatie en het ondermijnen van de democratie, tot een enorme toename van haat ook, en een opleving van allerlei vormen van racisme.
Dat komt door het wezen van sociale media, door hun verdienmodel dat vastgelegd is in hun algoritmen. Sociale media drijven op advertenties en willen dus aandacht, zoveel en lang mogelijk van zoveel mogelijk mensen. De meeste aandacht trekken uitingen die haat en verontwaardiging opwekken. Elk algoritme dat zoveel mogelijk aandacht wil genereren, zal dergelijk polarisatie bevorderende en haatzaaiende berichten dus voortrekken.
Een vrij debat veronderstelt dat iedereen zich vrij voelt zich uit te spreken. Op sociale media is dat allang niet meer het geval. Veel deelnemers trekken zich terug onder druk van voortdurende intimidatie. Als Musk weer een gezond debat en gesprek terug wil, zal hij veel deelnemers de toegang tot het debat moeten ontzeggen, maar het is niet waarschijnlijk dat hij dat zal doen. Musk wil waarschijnlijk liefst nog wat extra mensen toelaten. Oud-president Donald Trump bijvoorbeeld, die na de bestorming van het Capitool van Twitter werd verwijderd.
Musk vindt dat we met iedereen in gesprek moeten, getuige ook zijn inspanningen om vrede tussen Oekraïne en Rusland te sluiten. Deze poging laat precies zien hoe Musk denkt. Als twee partijen ruzie hebben, moet je een compromis sluiten dat precies in het midden uitkomt, lijkt zijn overtuiging te zijn. Het lijkt er voor hem niet toe te doen, dat een van die partijen de agressor is, elke deelnemer aan het debat heeft evenveel recht van spreken. Precies die overtuiging leidt ertoe dat de grote, intimiderende bekken op sociale media veel te veel macht en invloed hebben gekregen.
Eurocommissaris Thierry Breton stuurde in reactie op Musks overname bericht (‘de vogel is bevrijd’) een triomfantelijke reactie (‘in Europa zal de vogel zich aan onze regels moeten houden’). Hij verwees naar de Digital Services Act (DSA) waarmee de EU grip probeert te krijgen op de democratie ondermijnende werking van sociale media. Of deze wet er inderdaad voor gaat zorgen dat het online debatklimaat verbetert, is de vraag. Tot die tijd kunnen liefhebbers van een gezonde democratie niet anders dan hopen dat Musk erin slaagt Twitter om te bouwen tot het dorpsplein uit zijn dromen. Als dit niet lukt, kunnen ze altijd nog stemmen met hun voeten.
Bron: de Volkskrant