Tijdens het leerproces dat plaatsvindt bij mijn leerlingen in 4 havo en 4 vwo tijdens het bestuderen van hoofdstuk 2 'De cel' van de methode Nectar editie 4, merk ik regelmatig dat leerlingen de cel als een plat en geïndividualiseerd item benaderen. Leerlingen lijken niet het besef te hebben dat een cel anders benaderd dient te worden dan een 2 dimensionaal item en dat het wel degelijk veel contacten onderhoudt met aangrenzende cellen en extracellulaire matrix.
In Essential Cell Biology, Alberts et al. (2019) valt te lezen dat cellen beschouwd dienen te worden als complexe eenheden die continu in verbinding staan met hun omgeving en reageren op veranderingen in hun omgeving. Een cel dient benaderd te worden als een driedimensionaal item.
Hoe is het mogelijk dat leerlingen toch regelmatig denken dat cellen plat zijn? Navraag in mijn lesgroep 4 havo en 4 vwo levert mij op dat leerlingen vooral gericht zijn op wat ze in de methode lezen en zien qua plaatjes. Zij zijn kennelijk zo gefocust op wat er in hun boek staat dat zij ongemerkt dit letterlijk overnemen en zich focussen op het beeld van de cel zoals dat aan hen gepresenteerd wordt aan de hand van de plaatjes van de cel als een plat tweedimensionaal item is.
Volgens Kaldeway (2005) die zich overigens in zijn artikel grotendeels baseert op de verschillende leerstijlen van Kolb. Kunnen leerlingen op verschillende manieren leren. Onder andere kunnen ze leren door hun zintuigen te gebruiken. Ook het artikel van Cleven(2016) gaat in op meerdere principes voor een rijke leeromgeving
Op het moment dat gefocust wordt op leren vanuit een boek worden niet alle zintuigen van leerlingen geprikkeld. Er wordt voornamelijk ingezet op de visuele verwerking van de aangeboden stof. Als docent kun je hier variatie in aanbrengen door het laten bestuderen van cellen aan de hand van een microscopie practicum. Hierbij zien de leerlingen cellen ingebed in weefselstructuren en extracellulaire matrix. Echter, het beeld wordt nog steeds gepresenteerd als tweedimensionaal.
In mijn zoektocht naar het bijbrengen van bewustwording van een ander beeld kwam een treffende herinnering naar boven uit mijn beginjaren in het onderwijs. Ik heb enkele jaren in het vmbo-groen onderwijs gewerkt en intensief met leerlingen uit het lwoo en basisniveauniveau gewerkt. Tijdens de introductiedagen verzorgden wij een altijd een outdoordag voor leerlingen uit klas 1 waarbij ik als ervaren en bevoegd gymdocent het speerwerpen voor mijn rekening nam. Deze activiteit vond plaats in een weiland aan de rand van het bos. De begrenzing van het weiland was met draad waar stroom op stond om het vee aan de juiste kant van het draad te houden.
Steevast wees ik de deelnemende groepjes erop dat ze het draad niet moesten aanraken omdat er stroom op stond. Wat schetste mijn verbazing? Leerlingen wilden juist even voelen of dit ook écht wel stroomdraad was…En inderdaad na even gevoeld te hebben, waren ze het met mij eens dat er stroom op het draad stond. Al doende wilden zij dus ervaren wat ik hen wilde vertellen.
Enfin, zou het voor mijn bovenbouwleerlingen ook helpen dat zijn het concept van een driedimensionale cel beter kunnen onthouden als ze kunnen ervaren hoe dit eruit zou zien? Hiervoor zou een driedimensionaal model van de cel die ze niet alleen kunnen aanschouwen maar ook echt kunnen voelen, uitkomst kunnen bieden. In mijn struintocht naar bruikbaar materiaal kwam ik een model van Ein-o-Science tegen (www.ebay.com). Dit model is tastbaar, uit elkaar te halen en voldeed aan mijn interesse voor een bruikbaar, driedimensionaal, leerlingproof model dat gerust op de grond kan vallen zonder stuk te gaan. Een laagdrempelig model qua hanteerbaarheid, maar ook praktisch en inzichtelijk wat betreft het driedimensionale concept.
Inmiddels heb ik het model besteld en al als een uitprobeersel ingezet tijdens mijn lessen in klas 4 havo en klas 4vwo tijdens het lesonderwerp ‘de cel’ . Mijn eerst indruk is positief. De leerlingen kunnen het model makkelijk hanteren, het model kan tegen een stootje en het geeft ze ook echt ‘iets in handen’ om te voelen, zien en ervaren dat een cel dus niet plat is. Daarnaast heb ik in mijn planning ten aanzien van de verwerking van deze materie een benadering van onderzoekend leren opgenomen om te werken aan een eigen model van de cel. De leerlingopdracht is om samenwerkend in een groepje een cel te maken van bijvoorbeeld een schoenendoos die de verschillende organellen bevat zoals ze deze moeten kennen volgens de eindtermen. Door zelf actief met medeleerlingen te werken aan hun eigen model hoop ik dat het idee van de cel als een driedimensionaal item die in contact staat met zijn omgeving beter toegankelijk is voor mijn leerlingen.
Door het samenwerken en overleggen in een veilige omgeving hoop ik te bewerkstelligen dat leerlingen hun kennis kunnen verwerven en beter kunnen verwoorden.
Leerlingen moeten overtuigd worden dat hun denkbeeld niet juist is, omdat hun misconcept zo hardnekkig is, zijn ze alleen bereid het te verwerpen wanneer ze zelf ontdekken dat het misconcept fout is. (Lewis,2004; Sewell-Smith, 2004)
Bibliografie
al., A. e. (2019). Essential cell biology. New York: Norton & Company.
Cleven. (2016, Februari 01). Praktijk en professie. Opgehaald van LVSC: https://www.lvsc.eu/sites/lvsc/files/content/De%20kracht%20van%20ervaren%20(G.%20Cleven).pdf
Ebay. (2022, September 14). Opgehaald van Ein-o-Science: https://www.ebay.com/p/1600419599
Jan Bijsterbosch, H. d.-T. (2022). Nectar. Groningen: Noordhof.
Kaldeway. (2005, Juni 01). Onderzoek van onderwijs. Opgehaald van Ovo: https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/11964/Kaldeway_Kolb.pdf?sequence=2&isAllowed=y