Wat doet een archeoloog

archeologische opgraving. © RUG/GIA

Over het vak archeologie

Archeologen bestuderen de materiële resten van de mensen uit de prehistorie. Deze materiële resten komen aan het licht door opgravingen.  Ook gebruiken ze historische bronnen zoals oude geschriften, grottekeningen en andere signalen in het landschap. Een combinatie van historische en archeologische bronnen is gebruikelijk. Veel mensen denken dat archeologen zich ook bezig houden met onderzoek naar resten van bijvoorbeeld dinosaurussen, maar dat gebeurt door paleontologen. Archeologen concentreren zich op de resten van mensen, hun dieren en hun materiële nalatenschap.

Voordat een opgraving van start gaat

Voordat de opgraving van start gaat, is er vaak ook al het nodige gebeurd.  Het begint met het raadplegen van kaarten waarop archeologische gegevens staan en gegevens over de bodemgesteldheid in het verleden. Want als het betreffende gebied bijvoorbeeld vroeger onder water lag, kunnen er geen mensen gewoond hebben. Lag het hoog en droog en met water in de buurt, dan was het juist een aantrekkelijke vestigingslocatie. Als dit zogenaamde bureau-onderzoek uitwijst dat er archeologische resten kunnen liggen, wordt er vaak een onderzoek met grondboringen of een kleine opgraving gedaan om te kijken of de bodem nog intact is en er sporen liggen. Blijkt dat het geval dan worden ze mogelijk opgegraven. Er wordt dan niet zomaar begonnen met opgraven en dat heeft een reden. Bij het opgraven worden de sporen weggegraven en een opgraving is daarom niet herhaalbaar. Daarom hechten archeologen veel belang aan goed documenteren en registreren wat ze vinden en waar ze dat precies vinden.

De opgraving

Bij het opgravingsproces wordt gebruikgemaakt van specifiek materieel en diverse, vooral landmeetkundige, instrumenten. Het grove graafwerk wordt uitgevoerd door graafmachines. De fijnere graafwerkzaamheden met behulp van spades, houwelen, troffels en ander gereedschap.

De bodem, en daarmee ons bodemarchief, wordt erdoor verstoord. Grondsporen worden daarom nauwkeurig onderzocht en gedocumenteerd. Vondsten worden verzameld en meegenomen voor verder onderzoek.

Archeologen aan het werk op de veldlocatie N23. Hier vond in 2010 een bijzondere opgraving plaats. Op ongeveer 3 meter onder het maaiveld ligt een duintop. Op deze duintop hebben ongeveer 7.000 jaar geleden al mensen gewoond. https://youtu.be/Zhl1Xv4wEVc

Onderzoek van materialen

Na de veldwerkzaamheden start een uitgebreid traject van uitwerken: vondsten wassen, laten drogen, plakken, ouderdom bepalen, fotograferen en tekenen en zoeken naar vergelijkbare stukken ter interpretatie. Ook de gevonden grondsporen en andere deelonderzoeken moeten nader worden onderzocht door specialisten. Denk bijvoorbeeld aan het analyseren van zaden en pollen (stuifmeelkorrels) om het landschap uit het verleden te reconstrueren of het determineren van dierlijk botmateriaal. Soms duurt de uitwerking wel tien keer zo lang als de opgraving zelf!

Archeologische depots

Na een opgraving (bestaande uit veldwerk, uitwerking en rapportage) worden de vondsten en documentatie ondergebracht in depots. De documentatie wordt ook digitaal gearchiveerd in een e-depot.

Depot Nuis

Depots zijn interessant om te bezoeken. De meeste kunnen op het internet gevonden worden en zijn voor iedereen toegankelijk. Bijvoorbeeld om vondsten te bekijken, maar ook om eigen onderzoek te doen of informatie te verzamelen. De totale Nederlandse archeologische vondstencollectie ligt momenteel opgeborgen in meer dan 200.000 vondstdozen. De opgravingen zijn vastgelegd op miljoenen tekeningen en foto’s, en in vele duizenden sporenlijsten, dagrapporten en andere archeologische documentatie.

Voorbeeld van een depot is Noordelijk Archeologisch Depot (NAD) in Nuis

Verbinding andere vakken

Archeologie maakt gebruik van vele hulpwetenschappen zoals aardrijkskunde, biologie, scheikunde, ICT, fotografie en culturele antropologie. Door de vele invalshoeken is archeologie uitermate geschikt om verbanden te leggen met en tussen de verschillende vakken in het onderwijs.