DNA onderzoek

Bron: erfelijkheid.nl

DNA is opgebouwd uit moleculen en zit in elke cel van je lichaam. Elke cel heeft dezelfde hoeveelheid DNA. Je moet DNA zien als een verzamelpakket van al je erfelijke eigenschappen zoals bijvoorbeeld haarkleur, oogkleur, lengte of je gewicht. Dit is ook zo bij dieren. Deze eigenschappen bestaan bijvoorbeeld uit vachtkleur, kwaliteit van de melk, kwaliteit van het vlees en bijvoorbeeld gewicht.

Belang van DNA-onderzoek van botten

We hebben allemaal weleens gehoord van DNA-onderzoek. Ook in de archeologie wordt DNA-onderzoek ingezet voor diverse vraagstellingen zoals over geslacht, verwantschap, uiterlijke kenmerken zoals vachtkleur en grootte.

Wat we ook kunnen zien is waar deze dieren vandaan komen. We weten dat de eerste gedomesticeerde dieren Europa binnen trokken vanuit het verre oosten. Wat we dan met oud DNA kunnen doen is, met specifiek nieuwe technieken, kijken of deze gedomesticeerde dieren gefokt hebben met wilde dieren uit Europa. We kunnen ook naar specifieke plekken op het chromosoom kijken om bijvoorbeeld vachtkleur van koeien of varkens te zien of de grootte en het gewicht. Dat is gelinkt aan vleeskwaliteit en melkkwaliteit. En daarmee kunnen we bekijken waar deze mensen op geselecteerd hebben in hun kudde.

De mogelijkheden zijn afhankelijk van het beschikbare materiaal, de kwaliteit van het DNA en de gekozen onderzoeksmethode.

 © Jolijn Erven

Uitvoering onderzoek

Voordat het DNA van een monster geanalyseerd kan worden, moet er een aantal stappen worden genomen. Ten eerste moet het DNA uit het monster gehaald worden. Voordat dit gebeurt, wordt het monster schoongemaakt om eventuele contaminatie( vermenging met ander DNA ) zoveel mogelijk te verwijderen. Vervolgens moet het monster zo bewerkt worden dat het DNA er zo effectief mogelijk uit gehaald kan worden. Botweefsel is bijvoorbeeld zo compact dat het eerst tot poeder vergruisd moet worden voor het DNA eruit gehaald kan worden. Om het DNA uit de cellen te krijgen worden er aan de monsters specifieke vloeistoffen toegevoegd die ervoor zorgen dat de cellen openbreken waardoor het DNA vrij kan komen. Hierna volgen nog een aantal ‘wasstappen’ waarbij het DNA gescheiden wordt van het restmateriaal. Dit hele proces wordt extractie of isolatie genoemd. Het vrijgekomen DNA wordt bewaard in een vloeistof en is nu klaar voor het echte DNA onderzoek.

gehoorbeentje. © RUG/GIA

Gehoor- of rotsbeentje meest geschikt voor DNA-analyse

Het gehoor- of rotsbeentje, dat alleen bij zoogdieren voorkomt, is een van de meest compacte botten van het skelet. Door die compactheid is het DNA erin goed bewaard en dat maakt dit botje heel geschikt voor analyse. 

DNA onderzoek. ©️Trinity College Dublin, Smurfit Institute of Genetics

Modern DNA vervuilt makkelijk het oude DNA

Voor onderzoek van oud DNA is het essentieel dat er gewerkt wordt in een laboratorium dat alleen voor dat doel gebruikt wordt. Dit is omdat modern DNA van koeien, varkens en mensen het oude DNA kan vervuilen. Dit wordt contaminatie genoemd. Dit betekent dat je gemengde resultaten krijgt, met oude en moderne kenmerken. Onderzoekers dragen daarom een zogenaamd Hazmat-pak, om contaminatie met hun eigen DNA te vermijden.

Uitgebreide kennis over moderne en historische landbouwdieren

Bij de analyse wordt gebruik gemaakt van de uitgebreide kennis die we tegenwoordig hebben over moderne en historische landbouwdieren en van de genenbank van de Universiteit van Wageningen. Met DNA kunnen we bijvoorbeeld aantonen of de gedomesticeerde dieren van een vindplaats erg verwant aan elkaar waren en dus uit een kleine populatie bestaan, of dat ze juist een grotere kudde vormden. Ook kunnen we onderzoeken hoeveel en in welke mate het DNA veranderde tijdens de domesticatie én of deze eerste boeren hun dieren fokten op specifieke uiterlijke kenmerken of toevallige eigenschappen die we nu zien als fokwaarden, zoals de hoeveelheid melk.

DNA-onderzoek wordt ingezet ingezet voor verschillende vraagstellingen. Zoals over geslacht, verwantschap en uiterlijke kenmerken. https://youtu.be/DK2F2FB71Xw