In dit hoofdstuk bestuderen we wat sociale cohesie is en wat de rol van de pluriforme samenleving is op de sociale cohesie in Nederland.
Sociale cohesie is de mate van samenhang en verbondenheid tussen een bepaalde groep mensen. Je kan bijvoorbeeld spreken over de sociale cohesie in een klas of op een school, maar je kan ook spreken over de sociale cohesie in een dorp of in een stad of op landelijk niveau. Sociale cohesie is ook goed zichtbaar op Europees niveau. Wanneer wij in de media veel horen dat er in de Europese Unie vooral gediscussieerd wordt en dat de leiders het niet eens kunnen worden is het gevoel van verbondenheid, het Europeaan zijn, klein. Wanneer er echter eensgezind afspraken gemaakt worden over bijvoorbeeld het klimaat of over steun aan Oekraïne in de oorlog tegen Rusland neemt de sociale cohesie enorm toe in Europa. In dit hoofdstuk kijken wij vooral naar de sociale cohesie op landelijk niveau.
Culturen vergelijken: Geert Hofstede
Migratie is ook van invloed op de sociale cohesie in een land. Soms in positieve zin: mensen zijn moedwillig om met elkaar Oekraïners op te vangen die vluchten voor de oorlog in hun land. De acties die hierbij horen leiden tot een gevoel van saamhorigheid onder Nederlanders en leiden dus tot een sterkere sociale cohesie. Migratie kan ook in negatieve zin van invloed zijn op de sociale cohesie. Een belangrijke reden hiervoor leidt terug tot de verschillen in culturen. De Nederlandse socioloog Geert Hofstede heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar cultuurverschillen en kwam uit op vijf dimensies waarop culturen kunnen verschillen. Dit onderzoek deed hij binnen afdelingen bij werknemers van hetzelfde bedrijf in verschillende landen. De verschillen in culturen zien we in verschillende dominante culturen, maar we zien ze ook binnen samenlevingen, tussen de dominante cultuur en verschillende subculturen. We bespreken de vijf dimensies waarop culturen van elkaar verschillen hieronder:
Deze vijf dimensies geven een beeld dat verwachtingen van mensen ontzettend uiteen lopen. Duitsers gaan bijvoorbeeld anders om met regels dan Nederlanders. Door deze verschillen inzichtelijk te maken is het bijvoorbeeld beter te verklaren waarom Chinezen in Nederland een andere werkhouding hebben veel autochtone Nederlanders.
de Spaghettirellen (1961)
De spanningen tussen autochtone Nederlanders en nieuwkomers leiden vaak tot vooroordelen, maar soms ook tot confrontaties. Een voorbeeld daarvan zijn de zogenaamde Spaghettirellen die in 1961 in verschillende plaatsen in Twente voorkwamen. Italiaanse gastarbeiders raakten slaags met de lokale bevolking. Aanleiding voor de rellen was de omgang van de Italianen met vrouwen in het Twentse uitgaansleven. Dit leidde tot onbegrip en uiteindelijk agressie bij de lokale bevolking. Een mogelijke verklaring ligt in een andere benadering van man-vrouw verhoudingen tussen Italianen en Twentenaren in de jaren ’60. De komst van de Italiaanse gastarbeiders en vooral het onbegrip en wantrouwen van de twee groepen naar elkaar was van invloed op de sociale cohesie in Twente in de jaren '60.
De Twentse rellen zijn slechts een voorbeeld van hoe cultuurverschillen kunnen leiden tot afname van de sociale cohesie binnen een wijk, stad of zelfs land. Naarmate migranten langer in de nieuwe samenleving wonen integreren de dominante cultuur en de subcultuur vaak beter met elkaar. Vandaag de dag zie je bijvoorbeeld nog steeds in Twente bovengemiddeld veel Italiaanse restaurants. Dit is nu onderdeel geworden van de dominante cultuur in Twente.