Betrouwbaarheid en bruikbaarheid

Betrouwbaarheid zegt of de informatie klopt en volledig is.

Bruikbaarheid zegt of de informatie van toepassing is op jouw zoekvraag.

 

Zo controleer je de betrouwbaarheid:

  1. Wie zegt het?
    Hierbij let je op de rol van de auteur. Is het een gerenomeerde onderzoeker in het vakgebied? Is het een ervaringsdekundige? Is het een journalist? Is het een commerciëel bedrijf? Als je de rol van de auteur in het achterhoofd houdt, dan weet je wat de informatie 'waard' is.
  2. Waarom zegt die het?
    Wat is het belang van de zender? Neem bijvoorbeeld een commercieel bedrijf: Ze hoeven zeker geen leugens te vertellen, maar de vraag is of het in hun belang is om jou alle informatie te geven. Bijvoorbeeld: Als je wilt weten of BMW milieuvriendelijk produceert, zal BMW zijn naam niet graag te grabbel gooien door jou leugens te vertellen. De vraag is wel, of zij alles aan jou gaan vertellen. In zo'n situatie is het handig om eens een organisatie te 'vragen' die juist het milieu voorop stelt, zoals bijvoorbeeld Greenpeace of Milieudefensie. Vinden zij ook dat BMW milieuvriendelijk is? Welke punten benoemen zij, die BMW jou niet verteld heeft?
  3. Is de auteur deskundig?
    Als je een auteur (kan ook een organisatie zijn) niet kent, doe dan onderzoek naar deze auteur! Wat wordt er over de auteur vermeld en wat heeft de auteur nog meer gepubliceerd?Hoe is het taalgebruik? De manier waarop informatie beschreven wordt, zegt veel over de afzender. Zitten er in de tekst veel taalkundige- en spelfouten, dan heeft de afzender in ieder geval weinig moeite gedaan om zorgvuldig te zijn. Ook de manier waarop iets verteld wordt, geeft aan wat het belang is: Teksten als "Je raadt nooit wat er toen gebeurde..." en ander woordgebruik die op emoties werken, zijn vaak bedoeld om jou over een streep te trekken. Het is dan zaak om meer genuanceerde informatie te vinden, waarin alle aspecten 'rustig' naast elkaar gelegd worden.
  4. Is er controle op wat er gezegd wordt?
    Omdat je niet alles kunt weten of controleren, helpt het als je kijkt of er toezicht is op de publicatie. Een redactie controleert de publicaties op taal, positie en vaak ook inhoud, vóór de publicatie. Blijf wel kritisch op de belangen van de redactie.
  5. Wat zegt de tegenpartij?
    Voor een vollediger beeld van een situatie kan het helpen om ook tegengestelde belangen te raadplegen.

Zo controleer je de bruikbaarheid:

  1. Is het actueel en / of geldig?
    Een wet gebruiken die ondertussen vervallen is, mag betrouwbaar zijn, maar helaas niet bruikbaar voor een advies.
  2. Kun je de informatie begrijpen? (te moeilijke tekst of een taal die je niet verstaat)
    Spreekt bijna voor zich: Als je een wetenschappelijke tekst of een taal niet begijpt, dan kan het allemaal vast wel kloppen, maar je hebt er niets aan.
  3. Kun je erbij?
    Als je de tekst niet kunt openen omdat je moet betalen, of een organisatie wil je de informatie niet geven, dan zul je het zonder die informatie moeten doen. Vraag de bibliotheek om hulp, soms lukt het de bibliotheek wel om toegang te krijgen.
  4. Is het een primaire bron?
    Probeer altijd zo dicht mogelijk bij de oorsprong van de informatie te komen. Die oorsprong is de primaire bron. Als in het nieuws staat: "uit onderzoek van het RIVM blijkt...", dan zoek je dat onderzoek op.
  5. Is de context meegenomen?
    Een los bericht of een quote kan uit het verband gerukt zijn. Zorg dat je altijd het volledige artikel / onderzoek leest om te begrijpen wat er aan de hand is.

De tips!

  1. Het beoordelen van betrouwbaarheid en bruikbaarheid van informatie is een menselijke vaardigheid. Als student moet je zelf beslissen of een bron relevant en kwalitatief goed is voor je werk. Je kunt een tool als ChatGPT dan ook niet gebruiken om je informatie te beoordelen. Daarnaast is informatie die je verkrijgt via ChatGPT ook niet altijd up-to-date. Je kunt ChatGPT wel gebruiken om informatie in teksten voor je te verduidelijken, omdat het goed is in het verkorten, samenvatten of herformuleren van een tekst.
  2. Een hulpmiddel voor het beoordelen van informatie is de CRAAP test. Door de gevonden informatie punten te geven op 5 verschillende criteria krijg je een score die een indicatie geeft van de kwaliteit van de informatie.