Nu we iets meer weten over sporen is het tijd om er eentje nader te gaan bekijken: namelijk DNA.
DNA is een molecuul dat in alle cellen, de 'bouwsteentjes' van ons lichaam, zit. Net zoals de blauwdruk van een huis vertelt hoe een huis eruit ziet, doet DNA hetzelfde voor ons lichaam*.
Bron afbeelding: https://biology.stackexchange.com/questions/16120/dna-of-the-human-body (geraadpleegd op 3/5/2022).
*Ook de omgeving bepaalt een deel van wie je bent en hoe je eruit ziet. Soms spelen zowel de omgeving als DNA een rol. Je DNA kan je aanleg geven om lang te worden, maar als je niet genoeg eet of slaapt, wordt je dat alsnog niet.
In biologietaal: Al je waarneembare eigenschappen samen noem je je fenotype. Dat wordt dus bepaald door je genotype (je DNA) en je omgeving.
Opdracht 3 a) In welk van de volgende type cellen kun je DNA vinden? In huidcellen, botcellen, zenuwcellen, spermacellen en/of spiercellen? b) Noem 3 eigenschappen die ten minste helemaal door je genotype bepaald worden (helaas mag je lengte niet meer gebruiken, want dat is het voorbeeld hierboven). c) Noem een eigenschap die helemaal door je omgeving bepaald wordt. d) Noem een eigenschap die deels door genotype en deels door je omgeving bepaald wordt.
Je DNA is niet 1 lange sliert. Het zijn een aantal korte slierten, ook wel chromosomen genoemd. Wij mensen hebben 23 verschillende soorten chromosomen. Deze komen elk 2x in iedere cel voor, dit noemen we chromosomenparen.
Opdracht 4 a) Je krijgt je DNA van je ouders. Hoeveel chromosomen van ieder chromosomenpaar heb je van je vader gekregen? b) En hoeveel van je moeder? Bekijk de afbeelding onderaan deze opdracht. Hierin staan de chromosomen van 2 mensen. Zoals je kan zien hebben de chromosomen van alle chromosomenparen ongeveer een gelijke lengte. Ze bevatten dan ook informatie voor dezelfde erfelijke eigenschappen. Echter, bij sommige mensen wijkt 1 paar qua lengte af. c) Hoe heet dat chromosomenpaar? d) Bij welke mensen wijkt dat paar af? Even terug naar chromosomen die wel even lang zijn en dus informatie voor dezelfde eigenschappen bevatten. Je hebt dus 2x een stukje DNA per eigenschap. Dat noemen we ook wel 2 genen. e) Hoe heet het als je 2x hetzelfde gen hebt voor een eigenschap? f) En als je 2 verschillende genen hebt? Elena heeft 2 verschillende genen voor haarkleur (1 voor rood en 1 voor bruin) en e heeft bruin haar. h) Beschrijf in je eigen woorden hoe dat kan. Gebruik in je beschrijving de woorden 'dominant' en 'recessief'. Bron afbeelding: https://maken.wikiwijs.nl/88782/Mitose_en_meiose#!page-2582753 (geraadpleegd op 3/5/2022).
Je kan door delen van het DNA zichtbaar te maken een soort DNA-fingerprint maken. Omdat de kans klein is dat iemand hetzelfde patroon heeft, kun je dit gebruiken als bewijsmateriaal in een rechtzaak (de kans is niet 0, dus er moet ook ander bewijs aanwezig zijn).
Opdracht 5 (5b is een HAVO/VWO-vraag) a) Bekijk het plaatje hieronder. Wie is waarschijnlijk de dader geweest? Leg je antwoord uit.Bron afbeelding: https://nl.vwr.com/store/product/23041404/dna-fingerprinting-kit (geraadpleegd op 3/5/2022). b) HAVO/VWO: Bekijk het plaatje hieronder. Wie is waarschijnlijk de vader van dit kind? Leg je antwoord uit.
Bron afbeelding: https://www.chegg.com/homework-help/traditional-dna-fingerprints-five-people-child-mother-three-chapter-26-problem-12eq-solution-9780073525341-exc (geraadpleegd op 3/5/2022).
Er bestaat een DNA-database. Natuurlijk staat niet iedereen daar in, maar in theorie zou dat wel kunnen.
Opdracht 6 a) Noem een voordeel van het hebben van de DNA-fingerprints van alle mensen. b) Noem een nadeel van het hebben van de DNA-fingerprints van alle mensen. c) Hoe sta jij hier zelf in? Zou de overheid het DNA van iedereen in een database moeten opslaan? Leg je antwoord uit.