Theater

“Alternatieven tonen is een vorm van macht” – theater en politiek activisme

by Robbert | Posted on 11 May, 2014

Kunst en politiek activisme lijken steeds dichter naar elkaar toe te kruipen, vooral in het theater. Dat is niet alleen in Nederland zo. In Italië en Griekenland bezetten kunstenaars zelfs theaters. “Door het theater te bezetten neemt de gemeenschap de cultuur, maar ook de politiek weer in eigen hand.”

Het publiek in het Amsterdamse theater Frascati is kritisch. De Zwitserse kunstenaar Christophe Meierhans krijgt de ene vraag na de andere op hem afgevuurd. Hij pareert elke kritiek als een volleerd politicus en als hij het even niet weet zegt hij: “Daar kom ik later nog op terug”, om er daarna nooit meer op terug te komen.

In zijn performance Some use for your broken claypots presenteert Meierhans een nieuw democratisch systeem. Hij bedacht dat systeem, vertelt hij aan het begin van de presentatie, om een paar fundamentele problemen van het huidige systeem te omzeilen. Zo zijn politici vooral bezig met herkozen te worden, waardoor het hun beleid vooral is afgestemd op de naderende herverkiezing, in plaats van op wat op lange termijn het beste is voor het land. Daarom is Meierhans’ systeem gericht op het wegstemmen van politici in plaats van het verkiezen. Als maar genoeg mensen de politicus zat zijn, dan moet hij het veld ruimen.

Robbert van Heuven, Kritiek en Reflectie

De Verleiders brengen fictie tussen feiten, en dat werkt theatraal erg sterk

De Verleiders: #niksteverbergen is een van de betere afleveringen in de successtory van het politieke, maatschappelijk-geëngageerde theater van De Verleiders. Hein Janssen23 februari 2019

Meteen al aan het begin van de voorstelling maken De Verleiders een grap over hun recente optreden in De Wereld Draait Door dat nogal wat commotie veroorzaakte. Ter promotie van hun nieuwe voorstelling De Verleiders: #niksteverbergen gaven zij een aantal pregnante voorbeelden hoe overheid, bedrijven en inlichtingendiensten de privacy schenden door ons gedrag op internet nauwlettend in de gaten te houden. Allerlei data-experts buitelden – terecht – over de boude stellingen van de heren heen. Zelfs minister Ollongren voelde zich genoodzaakt het voor de AIVD op te nemen.

Maar nu is er dan de voorstelling zelf. Vrijdag was de première in het Amsterdamse Theater Carré. En het moet gezegd: De Verleiders: #niksteverbergen is een van de betere afleveringen in de successtory van het politieke, maatschappelijk-geëngageerde theater van De Verleiders. Zeker, ook nu weer worden met veel verbaal geweld allerlei complottheorieën ontvouwd, waarin George van Houts, Tom de Ket, Victor Löw en Leopold Witte vooral zichzelf spelen. Maar dat alles is ingebed in een raamwerk waarin we het wel en wee volgen van de een door de overheid ingestelde Commissie Privacy. Een wetenschapper/cultuurfilosoof, zakenman, AIVD-manager en een vertegenwoordiger van het gewone volk moeten daarin een advies aan de regering uitbrengen. Fictie dus, tussen alle feitelijke informatie, en dat werkt theatraal erg sterk. Temeer daar de rol van Pip Zaal - de voorzitter van de commissie - gespeeld wordt door Pierre Bokma. Jawel, Bokma speelt een vrouw van zestig, zo’n hardwerkende, uiterst professionele, alleenstaande vrouw die met een stevig aplomb haar motto uitdraagt: first things first. Met ferme hand stuurt zij de mannen aan, maar als een van hen amoureuze avances maakt ontdooit ze, en wankelt haar doortastendheid.

Die vergaderscènes zijn sterk geschreven en worden scherp gespeeld, niet alleen door Bokma (die alleen maar zijn instappertjes hoeft te verwisselen voor een paar hakken om geloofwaardig vrouw te worden), maar ook door Leopold Witte als haar foute amant. Dan wordt De Verleiders: #niksteverbergen echt theater en niet alleen maar een cabareteske variant op een theatercollege. De manier waarop dit soort overheidscommissies te kijk worden gezet – met het gekonkel, de onderlinge chantage, de baantjesjagerij, het gesjoemel met cijfers – mondt uit in messcherpe en grappige satire. Los van al dat datagedoe worden hier ook allerlei actuele thema’s aangesneden –van #MeToo en de rol van Mark Rutte, tot de witte wijnsippende elite. Jammer alleen dat Henk Boels (de gewone man – in dit geval een stukadoor in de WAO) door Victor Löw zo grenzeloos clichématig wordt gespeeld, als een dombo met een grote bek. Dieptepunt is de scène waarin hij verslag doet van de baarmoederoperatie van zijn vrouw. In Carré werd daar overigens hard om gelachen – dus het zal wel een functie hebben.

Een paar keer stappen de acteurs uit hun rol om ons bij te praten over onderwerpen als Syri, PSD2 en The Frightful Five (Amazon, Apple, Google, Facebook, Microsoft). Dan moet je even goed bij de les blijven, maar het is prima te volgen, en zeker niet alleen geschikt voor nerds. Bovendien valt het met het aanwakkeren van angstgevoelens nogal mee. ‘We denken dat we googelen, maar we worden gegoogeld’. Door het publiek vragen te stellen als ‘Wie is van Facebook af gegaan en wie zit er weer op?’ en ‘Wie koopt er nog kunstmest in een moslimwijk?’ wordt ook ons eigen gedrag onderzocht. De smartphone is de sarcofaag van onze ziel – aldus De Verleiders.

In een toneelbeeld dat een kil vergaderlokaal voorstelt, regisseerde Aat Ceelen de voorstelling snel en alert. De slotscène waarin Pip Zaal haar onderzoeksrapport in Nieuwspoort presenteert is indrukwekkend. Te midden van allerlei neerdalende spiegels (we worden van alle kanten bespied), laat Bokma haar gaandeweg transformeren van een professionele vergadertijger tot een intens eenzame vrouw. Haar ‘like me, save me, zweef met mij in the cloud’ verandert dan in een simpel ‘streel me’.

Dat Van Houts na het slotapplaus zijn publiek dan nog drie tips meegeeft om verstandiger met internet om te gaan – ach ja, het is de apostel van de zelfgecreëerde waarheid vergeven.

De Verleiders vormen al sinds 2012 een succesformule in het theater. Met actuele, maatschappelijk-geëngageerde onderwerpen zorgen zij telkens weer voor rumoer, niet alleen in de media, maar zelfs tot in de Tweede Kamer aan toe. Hun onderwerpen waren onder meer de vastgoedfraude, het malafide bankwezen, de zorg en het wel en wee in de politiek. Van Houts en De Ket, vroeger samen een cabaretduo en reclamemakers voor het koffiemerk Kanis & Gunnink, schrijven alle teksten. De Verleiders zijn regelmatig te gast in DWDD. De kaartverkoop vaart daar ongetwijfeld wel bij. Over de onlangs ontstane commotie reageerde De Ket: ‘Wij vervullen als theatermakers de klassieke rol van de nar. Wij provoceren en overdrijven in het aan de kaak stellen van de dingen.’

De Verleiders