Dansen als protest tegen de arrestatie van Iraanse tiener
09/07/2018 Bron: BBC, The Guardian
Iraanse jongeren delen massaal filmpjes van zichzelf waarin ze aan het dansen zijn, als steun voor een Iraanse tiener die om dezelfde reden werd gearresteerd.
De 19-jarige Maedeh Hojabri danst graag, en deelt die video’s met haar duizenden volgers op sociale media via verschillende accounts. De filmpjes werden opgenomen bij haar thuis in Teheran. Meestal draagt ze geen hoofddoek, ook al is die in Iran verplicht wanneer vrouwen in het openbaar verschijnen. Bovendien mogen vrouwen in Iran niet dansen in het bijzijn van mannen die geen naaste familie van hen zijn.
De Iraanse regering is dan ook geen fan van de dansfilmpjes: de tiener werd vrijdag opgepakt voor een inbreuk op de openbare kuisheid. De staatszender zond vrijdag haar gedwongen bekentenis uit. ‘Ik deed het niet om aandacht te trekken. Ik heb deze video’s gemaakt voor mijn volgers, maar wilde hen niet aanmoedigen om hetzelfde te doen’, aldus Hojabri, wier gezicht werd geblurd.
Hojabri zou overigens niet de enige danser zijn die de voorbije weken werd gearresteerd. De arrestaties lokken heel wat protest uit: op sociale media worden de dansfilmpjes van Hojabri massaal gedeeld om haar te steunen. Heel wat jongeren maken ook zelf video’s waarin ze aan het dansen zijn, vergezeld van de hashtag #dancing_isn’t_a_crime.
‘Als je eenieder ter wereld vertelt dat hier tienermeisjes worden gearresteerd omdat ze gelukkig zijn en dansen, en worden beschuldigd van het verspreiden van onzedelijkheden, terwijl kinderverkrachters en anderen vrij rondlopen, zullen ze in lachen uitbarsten. Het is gewoon niet te geloven’, schrijft blogger en activist Hossein Ronaghi.
Niet de eerste keer
Vorige zomer werden ook al zes Iraanse jongeren gearresteerd omdat ze anderen enkele ‘westerse’ dansen hadden aangeleerd, waaronder zumba. In 2014 werden ook drie jongens en drie meisjes gearresteerd omdat ze Pharrel Williams’ megahit ‘Happy’ hadden geplaybackt en de video hadden verspreid via Youtube. Zij werden veroordeeld tot een celstraf van een jaar en negentig zweepslagen.
Gevreesd wordt dat de autoriteiten Instagram in de nabije toekomst zullen verbieden. De inhoud van Facebook en Twitter wordt bijvoorbeeld al sterk gefilterd.
Niet schreeuwen, vechten of vernielen, maar dansen of raven als protest
Wat is de macht van de dansende massa? Kunstenaar Bogomir Doringer weet alles over de rave als protestvorm.
Haroon Ali16 oktober 2018 VOLKSKRANT
Bogomir Doringer: ‘De non-verbale communicatie van dansen zorgt dat je close kunt worden met iemand buiten je comfortzone.’
Voor de hoge zuilen van het Georgische parlement in Tbilisi staat een kolkende massa, in een walm van roze rook, waar vlaggen en neonlichtjes doorheen prikken. Duizenden jongeren protesteren – niet door te schreeuwen, te vechten of te vernielen, maar door vreedzaam te dansen. Een dag eerder, in mei van dit jaar, was de oproerpolitie Bassiani en Café Gallery binnen gevallen. Deze twee clubs staan bekend als liberale, homovriendelijke bolwerken in het conservatieve, streng christelijke Georgië. Feestgangers werden in het pikkedonker overdonderd door tientallen mannen met machinegeweren. Volgens de autoriteiten was het een actie tegen drugshandel, maar de actievoerders zagen het als een aanval op hun vrijheid, in een land waar je jaren de bak ingaat voor één pil of joint, en waar lhbt’ers geregeld in het nauw worden gedreven.
De indrukwekkende beelden gingen de wereld over en zetten de clubs in Tbilisi op de kaart als een broeinest van progressieven in Oost-Europa. Het was de aanleiding om donderdag tijdens Amsterdam Dance Event een bijeenkomst te organiseren over dancefeesten (ook wel raves) als protestvorm, gecureerd door de Servische kunstenaar Bogomir Doringer, die vanuit Amsterdam al jaren de clubcultuur bestudeert, en Arad Inbar, danser bij gezelschap ICK Amsterdam (en geboren in Israël). De hoofdvraag van de bijeenkomst is: waar dans je voor en hoe gebruik je je lichaam? De treffende titel Body in Revolt (Lichaam in opstand) is geleend van dansgezelschap ICK.
Samen één
Raves worden vaak gezien als oppervlakkig, alsof het alleen draait om extase (en drugs). ‘Al sinds mensenheugenis gebruiken we ons lichaam om frustraties van ons af te schudden’, zegt curator Doringer (35). ‘Het kan een catharsis zijn. Maar dansende massa’s – van dionysische rituelen in het Romeinse Rijk tot politiek getinte festivals als Woodstock – zenden tevens een duidelijk signaal naar de gevestigde orde: wij hebben ook macht.’ Natuurlijk zijn er veel commerciële feesten waarbij het draait om een beroemde dj, die op een voetstuk wordt uitgelicht om door duizenden te worden vereerd. Maar de buitenrave in Tbilisi had urgentie, zegt Doringer (die geregeld naar Georgië afreist). ‘Zonder iets te zeggen liet deze massa zien: wij zijn één en niemand kan ons verdelen.’
Het doet Doringer denken aan zijn jeugd in Belgrado, toen de Navo in 1999 delen van de stad bombardeerde (tijdens de oorlog in het voormalige Joegoslavië). ‘Dat was heel intens. Toen ik de sirenes en gevechtsvliegtuigen hoorde, vluchtte ik naar de toenmalige technoclub Industrija, omdat ik wist dat al mijn vrienden daar zouden zijn. We maakten grapjes over onze naderende dood en dansten onze angst weg. Als er iets zou gebeuren, waren we tenminste samen.’
Tijdens zijn tienerjaren hadden raves altijd een politieke lading. ‘Ik ontmoette clubgangers met dezelfde opvattingen als ik, maar ook mensen die president Milosevic steunden. De non-verbale communicatie van dansen zorgt dat je close kunt worden met iemand buiten je comfortzone. Een goede club daagt je uit.’
Des te groter was de cultuurshock toen Doringer in 2004 naar Nederland kwam om aan de Rietveld Academie te studeren. ‘Iemand zei tegen me: jij houdt toch van grote raves? Dan moet je naar Sensation White. Ik verwachtte duizenden flippende mensen die energiebollen de lucht in lanceerden – maar niemand bewoog. Ik zag alleen vrienden die in kringetjes stonden te hangen.’
Daar ontstond het idee voor zijn langlopende kunstproject I Dance Alone, waarbij Doringer volle dansvloeren in binnen- en buitenland van bovenaf fotografeert, als een soort alziende god. ‘Mensen zeggen vaak over een feest: de sfeer was episch, we waren echt één. Maar is dat gevoel ook te documenteren, kun je de geest vangen die de mensen op de dansvloer verenigt?’
Doringer leerde veel door dansvloeren te bestuderen. ‘Ten eerste kijk ik hoe lichamen bewegen. Jongeren van nu nemen meer ruimte in dan mensen van mijn generatie. Ze bewegen wild om zich heen, als ninja’s – wat lef vereist.’ Hij vindt clubdansers vaak interessanter dan professionele dansers op een podium, omdat iedereen een ‘eigen signatuur’ heeft. ‘Verder kijk ik hoe de crowd reageert op het verloop van een dj-set: is de sfeer optimistisch of juist duister en confronterend?’ Clubgangers doorlopen fasen, zegt Doringer. ‘Als je 12, 24 of 48 uur doorgaat, al dan niet met drugs, ga je van trots naar kwetsbaarheid. Je ontdekt de grenzen van je uithoudingsvermogen, maar ook hoe ver je wilskracht reikt. Raves kunnen spiritueel zijn, of een statement, of puur hedonisme.’
In de veilige, ruimdenkende zone die een club hoort te zijn, kun je ook volop experimenteren, zegt Doringer. ‘Je leert hoeveel contact en ruimte je nodig hebt. Je leert flirten en de grenzen van je seksualiteit verkennen.’ Hij doelt dan vooral op undergroundclubs als Berghain in Berlijn en De School in Amsterdam, waar donkere hoekjes en darkrooms zijn. ‘Het gaat niet alleen om seksuele vrijheid, maar ook om de mogelijkheid om je raar en grotesk te gedragen. Een dansvloer kan zo een plek worden voor zelfreflectie, maar dan moet de raver het wel zelf zo benaderen.’
De titel van zijn kunstproject I Dance Alone zet je eigenlijk op het verkeerde been. ‘Tijdens mijn jeugd in Joegoslavië vierde het collectivisme hoogtij. Dansen in je eentje, in je eigen bubbel, was dan een opgestoken middelvinger. Maar je gaat natuurlijk uit om mensen te ontmoeten, dus de massa beïnvloedt altijd het individu en vice versa.’ Grappig dat de actievoerders in Tbilisi juist de slogan We Dance Together gebruikten. Doringer: ‘I Dance Alone is wat filosofischer – wie ben ik? We Dance Together benadrukt een collectieve opstand. Het is inspirerend dat mensen in Tbilisi zich zo snel wisten te verenigen en 48 uur doorgingen. Daar kan het individualistische Westen wat van leren. Een week na de demonstraties in Tbilisi organiseerden clubs in Berlijn ook een vergelijkbaar protest tegen fascisme.’
Maar wat is de werkelijke politieke invloed van een groep ravers, behalve dat ze het drugsbeleid proberen te sturen? ‘Het gaat niet alleen om high worden’, zegt Doringer. ‘Mensen willen niet in angst leven en voor één joint zes jaar de bak ingaan, zoals in Georgië. Clubs zijn plekken waar de progressieven zich verenigen. Door die clubs proberen te sluiten, voorkom je ook dat deze mensen elkaar kunnen treffen. Stel je eens een samenleving voor waar niet meer mag worden gedanst?’
Raven kan dus zeker politiek zijn, wil Doringer benadrukken. ‘Zaken die nu het maatschappelijke debat bepalen – zoals discriminatie bij het deurbeleid, veiligheid van seksuele minderheden en wangedrag tegen vrouwen – kwamen voor het eerst aan de orde in het uitgaansleven.’
https://youtu.be/gGT-jv2U68s
De Graham-danser moet de grond niet loslaten, maar juist cultiveren.
door Sander Hiskemuller 3 augustus 2006 TROUW
Martha Graham (1894-1991): jetsetfiguur, vriendin van sterren als Liza Minnelli, Andy Warhol, Jackie Onassis en Gregory Peck, in 1998 door Time Magazine uitgeroepen tot ’danseres van de eeuw, passend in het rijtje artistieke giganten als Pablo Picasso en James Joyce’.
Graham dicteerde de ontwikkeling van de moderne dans in de twintigste eeuw en ontketende met haar danstechnische principes een revolutie die afrekende met de ijzeren wetten van de academische dans. Alle toonaangevende dansmakers zijn in meer of mindere mate schatplichtig aan haar werk: choreografen als Merce Cunningham en Paul Taylor waren direct aan de Martha Graham Dance Company verbonden, naast sterren als Rudolf Noerejev en Margot Fonteyn die er hebben gegasteerd.
Toch heeft het er lang naar uitgezien dat het legendarische gezelschap aan interne strijd ten onder zou gaan. „Maar we zijn uit de impasse opgekrabbeld”, zegt Janet Eilber, sinds een jaar de nieuwe artistiek directeur van Grahams New- yorkse dansgezelschap.
De ellende begon toen Martha Graham, achtervolgd door depressies, een alcoholverslaving en artritis, het leiderschapsstokje van het gezelschap overdroeg aan haar protégé en erfgenaam Ron Protas. Onder zijn leiding werd het gezelschap naar de financiële en artistieke afgrond geleid. Toen alle donaties ten spijt – zo begunstigde popdiva Madonna Graham ooit met 150.000 dollar om uit de schulden te komen – de fameuze dansstudio aan de East 63rd Street moest worden verkocht, maakte het bestuur pas tien jaar na Grahams overlijden een eind aan Protas’ mismanagement.
Protas werd uit zijn functie ontzet, waarop zich een jarenlang juridisch gebakkelei over de artistieke nalatenschap van de ’godmother’ van de moderne dans voltrok. Janet Eilber: „In afwachting van de uitspraak hebben we twee jaar stilgelegen. Maar nu de rechten op Grahams choreografieën bijna in zijn geheel aan het aan het gezelschap gelieerde Martha Graham Centre zijn toegewezen, tonen we de wereld wat we waard zijn.”
In het jaar dat de Martha Graham Dance Company haar tachtigste verjaardag viert, brengt het ’opgekrabbelde’ gezelschap het komend weekend een bezoek aan Nederland. In een programma met drie Graham-werken, krijgt het publiek een proeve van de Graham-dans uit de eerste hand. Eilber: „Het programma biedt een chronologisch overzicht van belangrijke werken uit Grahams oeuvre die elk een bepaalde artistieke periode kenmerken. Vaak wordt de vergelijking met Picasso getrokken; net als in zijn werk evolueren ook Grahams choreografieën fasegewijs in reactie op nieuwe artistieke inzichten of maatschappelijke ontwikkelingen.”
Uit protest tegen het opkomende fascisme in Europa, sloeg Graham in 1936 de uitnodiging af om op te treden tijdens de Olympische Spelen in Berlijn. Eilber: „’Sketches from Chronicle’ uit datzelfde jaar is Grahams anti-oorlogspamflet dat de verschrikkingen van oorlog aan de kaak stelt. Bovendien wordt ’Sketches’ gedanst door louter vrouwen, wat tekenend is voor het vroege werk van Graham, analoog aan de jaren dertig waarin de maatschappelijke positie van vrouwen sterker wordt.”
Na Grahams ’Griekse periode’ met werken als ’Cave of the Hart’ (1946) naar de mythe van Medea en ’Night Journey’ (1947) over de incestueuze verhouding tussen Iocaste en haar zoon Oedipus, verlegt Graham de focus in de jaren vijftig naar het persoonlijke relatiedrama. Eilber: „Het was de tijd van de babyboom. Mensen werden welvarend, er kwam meer vrije tijd en meer aandacht voor persoonlijke ontwikkeling en relaties.
In ’Embattled Garden’ (1958) stelt Graham de verhouding tussen Adam en Eva, tenslotte de ’oudste relatie’ van de mensheid, op de proef als hun hof van Eden wordt verstoord.”
’Acts of Light’ uit 1986, evenals ’Embattled Garden’ ook op het repertoire van Het Nationale Ballet, is Grahams reflectie op haar carrière: een soort dansante snelkookpan waarin vijftig jaar Graham-dans de revue passeert. Eilber: „Een werk dat duidelijk maakt waar haar dans voor staat, zowel in specifieke Graham-thema’s als in Graham-techniek.”
’Dance is a song of the body. Either of joy or pain’, zei Martha Graham en in dit citaat ligt het hele stelsel van haar vernieuwende ideeën en de door haar ontwikkelde techniek verscholen. Janet Eilber: „Met de Graham-techniek, gebaseerd op ’contraction’ en ’release’, ofwel het spannen en het daaropvolgend loslaten van borst- en buikspieren, is het lichaam in de eerste plaats een vehikel voor het uitbeelden van driften en emoties.”
De nadruk ligt op het contact van de voeten met de aarde omdat, zoals Graham stelde: ’de danser de grond niet moet loslaten, maar juist cultiveren, want het is zijn eigen landschap’. Hiermee rekende Graham af met de strikte voorschriften van het academische ballet, waarbij juist het loskomen van de aarde centraal staat. Eilber: „Door de ademhaling gedreven lijkt het bij de Graham-danser alsof het lichaam wordt voortgestuwd door innerlijke impulsen, wat de dans een grote dramatische geladenheid geeft.”
Grahams nalatenschap bestaat uit meer dan 170 dansstukken die alle een diepe psychologische gelaagdheid tonen. Als dochter van een psychiater was Graham gefascineerd door de opkomende psychoanalyse, wat tot uiting kwam in thema’s als (seksuele) passie en frustratie waarvoor zij Freud bestudeerde, en religieuze en mythologische motieven uit Jungs theorieën over het collectieve bewustzijn.
Eilber: „In combinatie met haar techniek bracht Graham een perfect huwelijk tussen het fysieke en het emotionele tot stand. Het was voor de danser geen kwestie meer van hoe je een houding van arm of been er zo perfect mogelijk uit moest laten zien; het ging om het vinden van de emotionele motivatie om tot die beweging te komen. Bij Graham-dans is het noodzakelijk dat een danser doet aan ’soul searching’.”
Nu de Martha Graham Dance Company na jaren van teloorgang weer (Eilbers:) ’Back on track’ is, wordt alle aandacht gericht op het cultiveren van Martha Grahams artistieke erfgoed. „Daarbij is het noodzakelijk dat we zoeken naar nieuwe invalshoeken om het oeuvre voor een immer veranderend publiek blijvend fris te houden.”
Educatie blijkt ook hier het sleutelwoord. Zo wordt het programma in het Rotterdamse Nieuwe Luxortheater geïntroduceerd door een danser met een amusante toelichting op de getoonde choreografieën. „Ook kijken we voor de toekomst naar de aanpak die musea voor moderne kunst steeds meer hanteren. Die weten met multimediale middelen als audio- en videobegeleiding de schatkamer van de moderne kunst voor iedereen te ontsluiten. Ons gezelschap moet die functie ook krijgen. Maar dan als schatkamer van de moderne dans, gevuld met Grahams pronkstukken.”