Een boom die je heel veel ziet op de Hoornsedijk is de zwarte els. De zwarte els is gemakkelijk te herkennen aan de katjes en de proppen. Het is een boom of struik uit de Berkenfamilie. De plant groeit op alle gronden, maar verkiest nattere plaatsen zoals waterkanten. Vandaar dat je ze langs het Hoornsediep en Paterswoldsemeer, veel tegen komt.
Hij wordt vaak aangeplant om slechte grond te verbeteren. Dit omdat hij in symbiose leeft met de stikstofbindende wortelbacterie. Ook voorkomt hij erosie van rivieroevers.
Elzen in de bloei
De zwarte els is eenslachtig en eenhuizig, d.w.z. hij heeft zowel mannelijke als vrouwelijke bloeiwijzen (eenslachtig) op dezelfde boom (eenhuizig). Hun bloeiwijzen worden katjes genoemd. De mannelijke katjes zijn langwerpig en hangen. Ze bloeien geel in het vroege voorjaar voordat het blad aan de boom zit. Het stuifmeel wordt verspreid door de wind.
De vrouwelijke katjes zijn eivormig tot langwerpig-eivormig en staan min of meer rechtop. Er zitten meestal een paar vrouwelijke bloempropjes bijeen. Bij de bloei in het vroege voorjaar worden ze prachtig donkerrood.
Na de bevruchting groeien de vrouwelijke katjes uit tot groene, ribbelige kegeltjes. Deze rijpen in de herfst tot de zogenoemde elzenproppen (kegels zonder zaad), die nog wel een jaar aan de boom kunnen blijven zitten. Aan de zwarte els zijn tot wel drie generaties vrouwelijke katjes te ontdekken. Eerst de opvallende sterk verhoute zwarte katjes van vorig jaar waaruit de zaden zich verspreid hebben. Dan de onrijpe groene katjes van dit jaar en tenslotte de kleine vrouwelijke katjes voor volgend jaar.
Voor sijsjes zijn de proppen in de winter een belangrijk voedsel. Ze zijn dan ook vaak in de elzen te vinden.
De zaadjes zijn plat en hebben kleine vleugeltjes. De buitenste laag bevat veel lucht. Daardoor waaien de zaden gemakkelijk met de wind mee. Het is de bedoeling van de boom dat de zaadjes op het water terecht komen en door de vele lucht die ze bevatten blijven ze drijven en gaan met de stroom mee. Waar ze weer aan land komen zullen ze gaan ontkiemen. Zo kunnen er in natte gebieden overal elzen komen.
Ronde gaten, worden vaak veroorzaakt door de vraat van een, voor deze boom typische, keversoort: het elzenhaantje. Het elzenhaantje is een vaste bewoner van veel elzen.
Klik hier voor een determinatievideo van de zwarte els