Definitie en waarom deze stap?

Hieronder vind je de volgende informatie?
A. Wat zijn eindkwalificaties en waarom zijn die belangrijk voor de blauwdruk?
B. De uitdaging met eindkwalificaties in het HBO.
C. Wat is een opleidingsprofiel?
D. Wat is een body of knowledge and skills (BoKS)?
E. Moeten we ook iets met de HBO-standaarden en Dublindescriptoren?

 

 

A. Wat zijn eindkwalificaties en waarom zijn die belangrijk voor de blauwdruk?

Eindkwalificaties zijn de "doelen" die je dient aan te tonen/ dient te behalen om een HBO-getuigschrift te behalen. In het voortgezet onderwijs (VO) worden dit eindtermen genoemd en in het MBO het kwalificatiedossier.

De eindkwalificaties in het HBO bestaan uit twee soorten eindkwalificaties, te weten:

  1. De eindkwalificaties die het HBO-niveau beschrijven.
    Deze zijn voor alle opleidingen hetzelfde en zijn zelfs op Europees niveau vastgelegd in het European Qualification Framework (EQF). De niveaus beschrijven kennis, vaardigheden, zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Dit maakt het makkelijker om diploma's binnen de EU te erkennen. De Nederlandse vertaling daarvan heet de NLQF. Niveau 4 van NLQF beschrijft het MBO-niveau, niveau 5 AD-niveau, niveau 6 bachelor niveau en niveau 7 master niveau. Klik hier voor een tekening van alle niveaus.
    Een voorbeeld van deze eindkwalificaties die het verschil laat zien tussen MBO en HBO is dat een HBO-er naast handelen (het toepassen) altijd zijn handelen voor en/of achteraf moet kunnen onderbouwen vanuit de theorie.
  2. De eindkwalificaties die de vakinhoud beschrijven.
    Naast het algemene HBO-niveau dat in de hele Europese Unie wordt gehanteerd, is er voor alle HBO-opleidingen in Nederland beschreven wat de eisen zijn qua vakinhoudelijke kennis en vaardigheden. Denk bijvoorbeeld aan wat je als fysiotherapeut tenminste moet kennen en kunnen. Dit zorgt er voor dat ongeacht waar in Nederland je een diploma HBO fysiotherapie haalt, je tenminste beschikt over een zelfde basis. Deze eindkwalificaties zijn (meestal!) beschreven in het landelijke opleidingsprofiel, zie punt 3 hieronder en eventueel aangevuld met een Body of Knowledge and Skills (BoKS), zie punt 4.

 

B. De uitdaging met eindkwalificaties in het HBO

Het bijzondere aan het HBO, in vergelijking met het VO en MBO, is dat onze eindkwalificaties globaal zijn geformuleerd. Er wordt niet exact beschreven in welke mate je Franse grammatica moet toepassen (VO) of hoe je als timmerman (MBO) in de praktijk met een lineaal moet kunnen werken. Dit biedt voordelen, namelijk als opleiding heb je veel ruimte om dit zelf te interpreteren en invulling te geven. Dit biedt ook nadelen. Het is namelijk niet zo duidelijk als in het VO en MBO en dát vraagt er om dat je als opleiding (als heel team) hier nog mee aan de slag gaat.

 

C. Wat is een opleidingsprofiel?

Voor iedere opleiding is een landelijk beroeps en/of opleidingsprofiel gemaakt. Hierin worden alle eindkwalificaties van de opleiding beschreven. De manier waarop dit wordt gedaan is nogal verschillend. Wat bij de ene opleiding competenties wordt genoemd, wordt bij de andere opleiding leeruitkomsten genoemd. En nee, dan niet de leeruitkomsten zoals die waar wij als deeltijd-opleidingen mee werken. Dat maakt het dus allemaal niet makkelijker helaas.
De opleidingsprofielen komen tot stand in het landelijk(vak)overleg in samenspraak tussen het werkveld en de opleidingen. Deze profielen zijn vastgesteld door de Vereniging Hogescholen en op hun website te vinden.

Het goede nieuws is dat qua vakinhoud de opleidingsprofielen een betrouwbaar document zijn als basis voor curriculumontwikkeling. LET OP: Een aandachtspunt is dat je als opleiding zelf verantwoordlijk bent, de NLQF (HBO-niveau) er naast te leggen. Dit is namelijk niet in alle profielen even goed verwerkt.

 

D. Wat is een body of knowledge and skills (BoKS)?

De eindkwalificaties van de opleiding zijn vaak redelijk algemeen geformuleerd. In veel gevallen is er aanvullend een Body of Knowledge and Skills (BoKS) uitgewerkt. Dit helpt om concreet te maken welke kennis en vaardigheden nodig zijn om de eindkwalificatie te kunnen realiseren. Deze BoKS helpt je om in beeld te krijgen van wat je moet leren qua kennis en vaardigheden om een startbekwaam beroepsbeoefenaar te worden. Een BoKS zegt helaas zelden iets over het niveau waarop onderdelen behaald moeten worden en de verschillende begrippen in de BoKS hebben vaak een verschillend abstractieniveau. Het is goed om in je opleiding samen te bespreken hoe de onderdelen van de BoKS invulling krijgen in het curriculum.

Als er voor jouw opleiding geen BoKS is, is het sterk aan te raden er zelf een te maken. Dat is niet zo ingewikkeld als het lijkt en gaat jullie in het proces van curriculumontwikkeling ontzettend helpen. Het wordt dan veel makkelijker om keuzes te maken over welke inhoud waar moet komen. Zie werkvormen voor hoe je dit kunt aanpakken.

 

E. Moeten we ook iets met de HBO-standaarden en Dublindescriptoren?

We hebben hiervoor al uitgelegd dat eindkwalificaties in het HBO niet zo eenvoudig zijn te gebruiken als in het VO en MBO. Daar komt nog een uitdaging bij: er worden heel veel verschillende woorden gebruikt voor de eindkwalificaties. Na contact met de NVAO (maart 2021) kunnen we hier laten weten dat we van een aantal begrippen afscheid kunnen nemen, namelijk:

Dublindescriptoren
De Dublindescriptoren beschrijven net als de NLQF de verschillende niveaus van onderwijs. De NVAO laat weten dat deze niet meer officieel gebruikt worden en dat de NLQF leidend is voor de beschrijving van het HBO-niveau.
Het kan dus zijn dat in jullie opleidingsprofiel nog gesproken wordt over de Dublindescriptoren. Daar hoef je niets meer mee te doen. Het is wel van belang dat jullie als opleiding zelf de NLQF raadplegen.

HBO-standaarden
Dit was voorheen een kader vanuit de Vereniging Hogescholen om het opleidingsniveau te beschrijven. De HBO-standaarden overlappen met de Dublindescriptoren en de NLQF. Voor de NVAO hebben de HBO-standaarden geen officiele plek in het accreditatieproces. Zodoende hoef je deze er als opleiding niet meer bij te pakken. Het is wel van belang dat jullie als opleiding zelf de NLQF raadplegen.

 

Deze pagina is voor het laatst bijgewerkt op 17 september door Myrte Legemaate.