Definitie en waarom deze stap?

Hieronder vind je de volgende informatie:
1. Waarom een gedeelde doorleefde visie?
2. Wat is een gedeelde doorleefde visie? En wat is het vooral NIET!
3. Wat en waarom een visie vertalen in kwaliteitseisen?
    3a. Wat zijn kwaliteitseisen in het onderwijs?
    3b. Waarom kwalitatieve kwaliteitseisen in het onderwijs?
    3c. Wat is het risico van kwaliteitseisen in feiten en cijfers?
    3d. Kwalitatieve kwaliteitseisen opstellen
    3e. Voorbeelden van kwalitatieve kwaliteitseisen

4. VIDEO Het belang van een visie bij een VISIEtatie.

 

1. Waarom een gedeelde doorleefde visie?

De belangrijkste voorwaarde voor kwalitatief goed onderwijs is een gedeelde doorleefde visie (Onderwijsraad, 2015). Dit houdt in dat er een gedeeld beeld is van de stip aan de horizon waar we naartoe willen en dat iedere medewerker deze gedeelde stip in eigen woorden uit kan leggen. Dit zorgt voor:

Een gedeelde doorleefde visie biedt de mogelijkheid om ieder team/opleiding een vertaling te laten maken naar hun context: als dit het kader is waarbinnen we werken hoe ziet dat er dan bij ons uit? Dit zorgt voor de verbinding van de individuele waarden met de waarden van de organisatie. Dit is voorwaardelijk voor intrinsieke motivatie en eigenaarschap. Op deze manier is een gedeelde doorleefde visie ook een sturingsinstrument om je strategische doelen te realiseren en de productiviteit te verhogen.

De gedeelde doorleefde visie maakt het mogelijk om de expertise, denk en innovatiekracht van medewerkers en teams optimaal te benutten: het geeft hen een kader waarbinnen ze mee kunnen denken over hoe binnen hun opleiding de visie te realiseren. Hierdoor kun je als organisatie, na het vertragen om te komen tot een gedeelde doorleefde visie, juist versnellen. Daarmee is een gedeelde doorleefde visie ook een van de belangrijkste voorwaarden voor zelforganisatie en werk van betekenis.

Samengevat: een gedeelde doorleefde visie is voorwaardelijk voor effectief teamwerk in het hoger onderwijs, de basis voor het benutten van talenten, voorwaardelijk om meningsverschillen uit te spreken en de basis om te komen tot 1+1 = 3.

 

2. Wat is een gedeelde doorleefde visie? En wat is het vooral NIET!

Een gedeelde doorleefde visie die bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs én teamwerk heeft de volgende kenmerken:

Met name dat laatste punt zorgt er voor dat de visie direct toegepast kan worden. Pas daardoor op voor een visie die hoofdzakelijk bestaat uit uitspraken als:

Dat is op iedere onderwijsorganisatie van toepassing (dus niet onderscheidend) en het is zo algemeen dat het niets zegt over wat het concreet van mij als docent verwacht.
Het gevolg? Dat merk je veel in het onderwijs "moeten we weer zo een visie maken, we doen daar toch nooit iets mee".

 

3.  Wat en waarom een visie vertalen in kwaliteitseisen?

Eerder hebben we uitgelegd bij stap 1 dat de context van het hoger onderwijs complexer is om onderwijs te ontwikkelen in vergelijking met het VO en MBO. Dit omdat er heel veel vrijheid is voor opleidingen over wat je aanbiedt*. We hebben immers niet een landelijk centraal examen waar we naartoe werken. Dat maakt dat het lastig is om te definieren wanneer wij ons werk goed doen. In de praktijk merk je dat bijvoorbeeld aan:

LET OP: Sommige opleidingen zijn hierin een uitzondering omdat de beroepsgroep zeer gedetailleerd heeft vastgelegd (soms zelfs in de wet) wat er in de HBO-opleiding aan bodt moet komen en op welk niveau. Dit geldt bijvoorbeeld voor de lerarenopleidingen.

3a. Wat zijn kwaliteitseisen in het onderwijs?
Een oplossing om dit te voorkomen en om samen successen te kunnen vieren is het opstellen van kwaliteitseisen o.b.v. de gedeelde doorleefde visie. Deze kwaliteitseisen beschrijven op de korte termijn (doelen voor dit jaar) én op de lange termijn (onze visie) wanneer we tevreden zijn. Deze doelen zijn hoofdzakelijk kwalitatief en beschrijven "wat we zien...", "wat we ervaren..", "wat studenten ervaren...", "wat het werkveld ervaart...".

3b. Waarom kwalitatieve kwaliteitseisen in het onderwijs?
Met de formuleringen hierboven zie je dat kwaliteitseisen in het onderwijs kwalitatief van aard zijn: ze beschrijven de waarden waar wij voor staan. Het voelt daarmee misschien subjectief. Maar het feit is dat we in het onderwijs immers geen thermometer in een patient kunnen steken en met 100% zekerheid constateren of de patient koort heeft.

3c. Het risico van feiten en cijfers als kwaliteitseisen
De "feiten en cijfers" die we nu vaak gebruiken hebben zelfs risico's:

3d. Kwalitatieve kwaliteitseisen opstellen
Uit onderzoek (Van Kemenade et. al. 2007) blijkt dat waarden ons gedrag sturen. Dat is niet het geval bij feiten en cijfers. Samen de visie vertalen in wat we willen zien aan het einde van het jaar en op lange termijn heeft de volgende voordelen:

  1. Het zorgt dat we onze beelden en doelen op elkaar afstemmen, dat voorkomt telleurstelling.
  2. Na het afstemmen kun je elkaar als dat nodig is aanspreken. Je hebt immers samen iets besproken en afgesproken. De grap is dat door het te bespreken en af te spreken, aanspreken veel minder nodig is.
  3. Je hebt een basis die het eenvoudig maakt om het onderwijs te evalueren. Namelijk:

3e. Voorbeelden van kwalitatieve kwaliteitseisen
Voorbeelden van kwaliteitseisen zijn wat lastig te geven zonder context. Uitgaande van de onderwijsvisie van de AVD voor een denkbeeldige opleiding zouden kwaliteitseisen kunnen zijn:

Blended leren:
Op de korte termijn van een jaar willen we in al ons onderwijs het aanbieden van kennis via kennisclips of via een opgenomen college online ter beschikking stellen. Dit met als doel dat de student op dit aspect tijd- en plaatsonafhankelijk kan leren.

Op de langere termijn van 3 jaar willen we ons onderwijs ontworpen hebben en aanbieden in een optimale blend waarbij online leren, contacttijd en werkplekleren. Dit maakt het mogelijk dat de student zelf een optimale planning kan maken en uitvoeren om zijn werk, gezin en studie te combineren.

 

4. Het belang van een visie bij een VISIEtatie

Na het lezen van bovenstaande tekst kun je je voorstellen waarom bij een visitatie in het HBO alles draait om de visie. In onderstaande video wordt dit nog eens toegelicht.