4a. Lezen

In dit hoofdstuk gaan we kijken naar verschillende uitdagingen, problemen en dilemma’s rondom democratie. Wereldwijd merken we dat het verkrijgen van een democratie een lastig en kwetsbaar proces is. Maar als een land eenmaal een democratie is blijkt het ook lastig om dit zo te houden. Hiervoor zijn verschillende redenen welke wij bespreken in dit onderdeel.

Op 6 januari 2021 werd door aanhangers van oud president Trump van de Verenigde Staten het Capitool bestormd, de plek waar de Amerikaanse ‘Eerste en Tweede Kamer’ zetelen. Trump aanhangers waren het niet eens met de verkiezingsuitslag en braken in bij het parlementsgebouw. Het niet erkennen van een verkiezingsuitslag is een verstoring van het democratische proces. Het volk heeft bepaald wie de leiders moeten zijn voor de komende jaren, hier moeten alle partijen zich naar schikken.De bestorming van het Capitool was een spannend moment voor democratieën wereldwijd. Dat dit zover heeft kunnen komen zijn verschillende redenen voor. Hieronder bespreken we een aantal zaken die de democratie in gevaar brengen.

 

Media in de democratie.

In een democratie mogen burgers kiezen wie hun leiders zijn. Wanneer ze na een regeerperiode merken dat ze deze leider toch niet zo goed vinden kunnen burgers een andere keuze maken.
Het maken van een goede keuze vraagt om het hebben van goede informatie over de te kiezen kandidaten. Als burgers hebben wij de media nodig om kritisch te kijken naar de kandidaten waar wij op kunnen stemmen. Wanneer zij zaken goed doen moeten wij hierover kunnen lezen, maar ook als er zaken niet goed gaan moeten de media hierover berichten.
Het is dus belangrijk dat media vrij zijn (geen duidelijke voorkeur hebben voor een kandidaat). Helaas zien we in veel democratieën terug dat de media steeds meer in handen vallen van de leiders. Hierdoor kan een leider bepalen wat er over hem of over zijn medekandidaten gepubliceerd wordt. De informatie die dan tot de burgers komt is niet objectief, maar is er op gericht om het belang van één persoon of groep te dienen. Bijvoorbeeld in het EU-land Hongarije waar Viktor Orban aan de macht is zijn de grootste media volledig in handen van de partij van Viktor Orban. De berichtgeving die de bevolking bereikt is dus zeer eenzijdig en pro Orban, echt een goede keuze kunnen de burgers aan de hand van die informatie dus niet maken.

Ook zijn social media een gevaar voor het voortbestaan van de democratie. In de Netflix documentaire The Social Dilemma wordt goed uitgelegd hoe gebruikers van social media in een filterbubbel terecht komen. Deze video van NOSop3 legt goed uit hoe zo’n filterbubbel werkt. Als jij via YouTube weleens een video hebt gekeken over opwarming van de aarde is de kans groot dat er meer video’s over dit onderwerp worden voorgesteld aan jou. Wanneer je hierop verder klikt krijg je mogelijk ook een video over de klimaatmars te zien en misschien ook wel een video over Jesse Klaver van GroenLinks. Hetzelfde geldt dat wanneer je een video over de Islam aanklikt de kans groot is dat je binnen een paar clicks bij de PVV van Geert Wilders uitkomt en mogelijk zelfs een aantal complottheorieën over de deep state jouw tijdlijn bereiken. Er wordt je dus door het algoritme van YouTube hele specifieke informatie aangeboden, maar er wordt ook vooral een enorme blinde vlek gecreëerd voor andere meningen of visies op de wereld.
Dit is ook massaal gebeurd tijdens de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2020 waar Trump aanhangers via social media en het Twitteraccount van Donald Trump zelf werden gebombardeerd met berichten over fraude tijdens de verkiezingen. Dit vergroot het wantrouwen van Amerikanen in de democratie.

Het belang van juiste, goed gebalanceerde informatie is dus heel groot voor het voortbestaan en functioneren van de democratie.

Kijk- en luistertips over dit onderwerp:
The Social Dilemma (Netflix)
In deze documentaire wordt duidelijk uitgelegd hoe social media werken en welke gevaren hierin schuilen.

The Great Hack (Netflix)
In deze documentaire wordt het verhaal verteld van Cambridge Analytica, dit is het bedrijf dat met behulp van social media en big data veel invloed had in de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016.

 

The Joe Rogan Experience (Spotify)
In deze podcast spreekt Joe Rogan met Tristan Harris en Daniel Schmachtenberger. Beiden werken mee aan de documentaire The Social Dilemma en gaan hier nog wat dieper in op het gevaar en de toekomst van social media. De podcast duurt wel 3 uur en is in het Engels, maar absoluut de moeite waard.

 

 

Belang van de trias politica

Jullie hebben al gemerkt dat het bij maatschappijleer veel over de trias politica gaat. In dit systeem is de macht gescheiden. Dit is van groot belang voor de . De 3 machten (wetgevend, uitvoerend, rechtsprekend) zijn van elkaar gescheiden of in ieder geval (zoals in Nederland) gespreid. In het Nederlandse systeem zie je dat politici, maar ook rechters de trias politica meestal respecteren. In andere landen, de EU-lidstaat Polen is hiervan een goed voorbeeld, wordt de trias politica langzaam afgebouwd. Rechters worden (meestal) benoemd door de uitvoerende macht (de regering). Deze rechters bepalen of men zich aan de wet houdt en beoordelen vaak ook of de wetten niet tegen elkaar indruisen. In Polen, maar ook bijvoorbeeld in de VS, benoemt de regering rechters die meestemmen met de leiders. Dit zorgt ervoor dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht kleiner wordt. De regering vergroot zo haar macht en breekt zo de machtsbalans van de trias politica af. Dit maakt het makkelijker voor een regeringspartij of president om wetten ongeldig te laten verklaren, terwijl dit volgens de trias politica absoluut niet de taak is van de uitvoerende macht.

 

Representativiteit vs. representatie

In een democratie moet een deel van de macht bij de burgers liggen. De volksvertegenwoordigers in de Eerste Kamer en Tweede Kamer worden gekozen door het volk en moeten dus ook de mening van hun achterban vertolken. Aan de hand van de stemmen wordt de zetelverdeling in het parlement gemaakt. Je kunt dus stellen dat de parlementariërs representatief zijn voor de stemmen van het volk. Echter is het representeren van deze stemmen lastiger. Een politicus doet in de aanloop naar de verkiezingen harde en duidelijke uitspraken, maar zal moeten samenwerken en dus niet altijd waar kunnen maken wat hij of zij beweert in aanloop naar de verkiezingen. Zo zei Geert Wilders in 2012 dat de PVV absoluut de AOW-leeftijd niet wilde verhogen naar 67, maar gaf hij deze harde eis na de verkiezingen op.
Ook wilde Jesse Klaver van GroenLinks in de aanloop naar de verkiezingen van 2020 alle jongeren 10.000 euro startkapitaal geven, maar is het ook maar zeer de vraag of hij dit waar zou kunnen maken. Toch zijn er mensen die echt op Geert Wilders of Jesse Klaver stemmen vanwege deze beloftes, maar ze kunnen de belofte uiteindelijk niet inlossen. Wanneer politici gekozen zijn in het parlement maken ze dus veel meer hun eigen afwegingen en representeren ze niet per se 4 jaar lang de mening van hun kiezers. De invloed van burgers kan je daardoor dus in sommige gevallen ook gering noemen.

Participatie

Deelname van burgers aan de democratie is van belang. In Nederland kan iedereen stemmen of zich verkiesbaar stellen. In sommige landen is het zelfs verplicht om te gaan stemmen. In België kan je een boete krijgen wanneer je niet komt stemmen. In Nederland verplichten we het niet, en komt tussen de 75 en 80 procent van de mensen stemmen bij Tweede Kamer verkiezingen. Bij andere verkiezingen is de opkomst vaak een stuk lager.

Participatie in de democratie kan veel verder gaan dan alleen stemmen op de volksvertegenwoordigers. Zo kunnen er ook referenda worden gehouden of burgers zelfs nog actiever worden betrokken bij de besluitvorming. Tegenstanders van meer participatie opperen dat burgers vooral vanuit eigen belang zullen kiezen en niet het algemeen belang centraal zullen stellen. Ook zeggen tegenstanders dat veel van de problemen waarover politici moeten besluiten te complex zijn voor burgers om te begrijpen, hier moet je volgens hen voltijd mee bezig zijn, zoals Tweede Kamerleden.
Voorstanders opperen op hun beurt dat ook bestuurders (gekozen politici) vaak vanuit eigen belang redeneren. Ze denken ook dat burgers beter kunnen accepteren dat zaken anders lopen dan zij willen wanneer ze hier zelf over mee hebben gesproken en onderdeel zijn van de besluitvorming.

Participatie is vanzelfsprekend belangrijk in een democratie. De mensen die niet gaan stemmen in een democratie worden ook niet gehoord, hun mening is dan niet vertegenwoordigd in de politiek. De vraag, hoe ver men moet gaan met de participatie van burgers, zal onderdeel van discussie blijven.