Uitwerking CIMO en ontwerpeisen

Context

Deze lessenreeks over cyberpesten is ontwikkeld voor leerlingen uit de bovenbouw van het VMBO. Om specifiek te zijn; een VMBO school te Rotterdam Zuid, dichtbij het Zuidplein. De meeste leerlingen zijn  afkomstig uit de directe omgeving. De school heeft ook een afdeling voor de nieuwkomers, een Internationale Schakelklas (ISK). Tijdens de lessen zullen we daarom rekening houden met diverse achtergronden, zowel sociaaleconomisch als cultureel.

Cyberpesten is een fenomeen wat veel voor komt over jongeren en daarmee ook binnen de bovengenoemde doelgroep. In 2015 heeft het CBS uitgezocht dat acht procent van jongeren (elf tot achttien jaar) weleens gepest te zijn op internet.

In de media komt het onderwerp ‘cyberpesten’ ook regelmatig ter sprake. Men noemt het een zelfs een epidemie en het zou gelinkt kunnen worden aan zelfmoord- en zelfmoordpogingen onder jongeren (Van Ouytsel, Vandebosch, Walrave & Ponnet, 2014).

 

Interventies

Als het gaat over interventies tegen cyberpesten, komen er drie typen interventies naar voren (Smits, 2019). Het eerste type interventie richt zich op de omstanders. Het doel van dit type interventie is om bewustzijn te creëren bij omstanders. Wanneer dit bewustzijn aanwezig is zal een omstander sneller ingrijpen en het slachtoffer verdedigen. Het tweede type interventie is gericht op de daders. Dit type interventie wordt ingezet om de mate van empathie en sensitiviteit te verhogen. Ten derde  is er een type interventie dat zich richt op de slachtoffers. Met als doel de veerkracht en zelfregulatie te verhogen.

De lessenreeks bestaat uit 4 lessen van 100 minuten waardoor de leerlingen er gedurende 4 weken mee aan de slag zijn. Een succesvolle interventie vindt plaats gedurende een periode van meerdere weken of maanden (Van Cleemput et al., 2013).

Onze lessenreeks is ontwikkeld aan de hand van deze drie typen interventies. We starten met een introductie les over cyberpesten. De daaropvolgende lessen hebben allemaal hun eigen thema, gekoppeld aan de typen interventies. Les 1 staat in het teken van de omstanders, de tweede les is gericht op de daders en de laatste les gaat over de slachtoffers.

Volgens onderzoekers worden er meerdere elementen, zoals duidelijke regels, posters en klassessies, gecombineerd om een interventie tegen cyberpesten succesvol te laten zijn (Van Ouytsel, Vandebosch, Walrave & Ponnet, 2014). Voor de interventies, in de door ons ontwikkelde lessenreek, hebben we rekening gehouden met de bovenstaande elementen.

 

Mechanisme

Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat jongeren meer kennis nodig hebben over cyberpesten. Ook moeten ze leren hoe ze reactief, preventief en effectief kunnen reageren op cyberpesten en het waarnemen van cyberpesten. (Ang & Goh, 2010; Barlinska, Szuster, & Winiewski, 2013; Patchin & Hinduja, 2011; Tenenbaum, Varjas, Meyers, & Parris, 2011)

Wanneer het bewustzijn toeneemt, kunnen we ons richten op andere factoren die ook belangrijk zijn voor het mogelijk maken van een gedragsverandering. De theorie van gepland gedrag (Icek Ajzen, 1991) is een model dat deze factoren in kaart brengt is. Dit model geeft aan dat gedrag beïnvloed wordt door drie factoren: de attitude ten aanzien van het gedrag, de subjectieve norm en de waargenomen controle over gedrag. In deze lessenreeks zullen we inzoomen op een van deze factoren, namelijk: attitude ten aanzien van gedrag.

De attitude ten aanzien van gedrag houdt in dit geval in dat de leerlingen een positieve houding krijgen ten opzichte van het stoppen van cyberpesten en het helpen van de slachtoffers. De interventie ‘It’s up to you’ van het Nederlands Jeugdinstituut (2021) is onze inspiratie geweest voor het beschreven van de onderstaande mechanisme:

Naar aanleiding van de literatuur die hierboven beschreven staat, hebben we de volgende lesdoelen geformuleerd:

Les 1 – Inleiding cyberpesten

Les 2 – De omstanders

Les 3 –  De pesters

Les 4 – De slachtoffers

 

Outcome

Cyberpesten kan langdurige en ernstige gevolgen hebben voor de jongeren die er mee in aanraking komen (Smits, 2019). Doormiddel van deze lessenreeks willen we bereiken dat de leerlingen kennis krijgen over cyberpesten en inzicht krijgen in de gevolgen van cyberpesten en hun eigen rol hierin. De leerlingen krijgen de opdracht om hun bevindingen en ervaringen vast te leggen in een portfolio.