1. Energie en zijn bronnen

Wat is energie?

Energie is "iets" waarmee je dingen kunt laten werken. Jouw lichaam werkt op energie die je haalt uit je voeding, maar een lamp werkt op elektrische energie. Energie komt in verschillende vormen voor en kan ook omgezet worden van de ene vorm naar de andere vorm.

Er zijn verschillende soorten energie die je moet kennen:

- Chemische energie (bijvoorbeeld de energie in een suikermolecuul in je eten)

- Elektrische energie

- Kinetische energie (kinetisch betekent beweging)

- Thermische energie (warmte)

- Stralingsenergie (bijvoorbeeld zonlicht)

Al deze vormen van energie komen voor op aarde en worden door mensen gebruikt of opgewekt. Het is belangrijk dat je onthoudt dat energie nooit verloren gaat. Energie raakt nooit "op", maar wordt omgezet in een andere vorm van energie. Bijvoorbeeld: de batterij van je Ipad gaat leeg, niet omdat de energie verdwijnt, maar omdat het is omgezet in licht (stralingsenergie) en warmte (thermische energie).

Wat is een energiebron?
Alles wat een bruikbare soort energie kan leveren, noem je een energiebron. In een energiebron is een soort energie opgeslagen. Deze energie kan door een energieomzetter omgezet worden in een voor ons bruikbare vorm van energie:


De vijf energiebronnen
Er zijn veel energiebronnen. Hieronder staan de vijf energiebronnen die in Nederland het meeste gebruikt worden. We hopen dat in de toekomst de ‘alternatieve’ energiebronnen, zoals zon- of windenergie, meer gebruikt gaan worden dan bijvoorbeeld fossiele brandstoffen. Waarom, dat lees je hieronder!

Fossiele brandstoffen ​
Fossiele brandstoffen zijn aardolie, aardgas en steenkool, die jaren geleden zijn ontstaan uit resten van dode planten en dieren. Ze leveren voor ons chemische energie. Aardolie wordt veel gebruikt in de scheepvaart en bij het wegvervoer (denk bijvoorbeeld aan benzine en diesel). Aardgas wordt gebruikt voor het verwarmen van huizen en andere gebouwen. Steenkool wordt in
Nederland gebruikt in een aantal elektriciteitscentrales.
Zie de afbeelding hiernaast.

Je hebt geleerd dat planten bij de fotosynthese de energie uit zonlicht gebruiken om glucose te maken. Hierbij nemen planten koolstofdioxide uit de lucht op. De energie in de dode plantenresten (en dus ook die in fossiele brandstoffen) is dus uiteindelijk afkomstig van de zon. Bij de verbranding van de fossiele brandstoffen komt deze energie weer vrij. Daarnaast komt er ook koolstofdioxide bij de verbranding vrij, wat een van de oorzaken is van de opwarming van de aarde. Een ander nadeel is dat bij de verbranding van steenkool en aardolie stoffen ontstaan die luchtverontreiniging veroorzaken.

Biomassa
Een andere energiebron is biomassa. Dit is materiaal dat van planten en dieren afkomstig is. Je kunt denken aan bijvoorbeeld plantenresten, koeienmest of gewassen zoals maïs. De centrale verbrandt deze producten, waardoor er een gas ontstaat, genaamd biogas. Dit gas lijkt erg op aardgas (zie het stukje over fossiele brandstoffen) en kan voor dezelfde doelen gebruikt worden.

Zonlicht
Zonlicht is een vorm van stralingsenergie. Deze energie kan door bijvoorbeeld een zonnecel omgezet worden in elektrische energie. Steeds meer mensen laten tegenwoordig zonnepanelen op hun dak of schuur aanbrengen. Deze zonnepanelen bevatten veel zonnecellen. Zie de afbeelding hiernaast.

Aardwarmte
Hoe dieper je in de aarde komt, des te hoger is de temperatuur.
Het is mogelijk om warmte die afkomstig is uit de aarde, naar de
oppervlakte te halen. Om deze aardwarmte te verkrijgen, worden
twee putten gebruikt.
Via de eerste put wordt water uit de diepte omhoog gepompt. Dit hete water wordt door een warmtewisselaar geleid, waar het een deel van zijn warmte afgeeft. Daarna wordt het via een tweede pomp weer teruggepompt in de bodem.

Wind
Vroeger stonden in Nederland meer dan 9000 windmolens. Tegenwoordig is wind opnieuw een belangrijke energiebron. Je ziet steeds meer grote windturbines in het landschap verschijnen. Zo’n windturbine drijft een generator aan die in de molen is gebouwd. Op die manier wordt de bewegingsenergie van de wind omgezet in elektrische energie.

 

De elektrische energie die je thuis gebruikt, wordt opgewekt door onder andere de energiebronnen die we hebben besproken.
Ook kan het worden opgewekt in een elektriciteitscentrale, die werkt als volgt:

  1. Door de branders wordt aardgas, steenkool of een andere brandstof verbrand. Met de vrijkomende warmte wordt het water in de ketel verhit. Hierdoor ontstaat stoom (hete waterdamp) met een hoge temperatuur en druk.
  2. De stoom spuit met grote snelheid tegen de schoepen van een turbine, waardoor de as van de turbine gaat ronddraaien.
  3. Aan de as van de turbine zit een generator (een soort grote dynamo) gekoppeld. Als de as van de turbine draait, wordt er in de generator elektrische energie opgewekt.
  4. De 'afgewerkte' stoom die intussen een veel lagere temperatuur en druk heeft gekregen, wordt naar een condensor geleid. Daar condenseert de stoom weer tot water. Dit water wordt vervolgens naar de ketel teruggepompt.