Theorie

En? Had je alle vijf de woorden goed geschreven? Zo ja? Goed zo! Lekker bezig. Zoniet? Dat geeft niet, er is ruimte vandaag om te herhalen.

Dit was de opfrisser. Lees nu de theorie rondom de regels van het schrijven van verkleinwoorden vanuit zelfstandige naamwoorden. Ga pas na het lezen van de theorie verder naar de opdracht.

 

THEORIE IN HET BOEK

Hoe maak je verkleinwoorden in het Nederlands, zoals karretje, bloempje en kettinkje? Zijn daar vaste regels voor?

Verkleinwoorden worden gevormd met het achtervoegsel -tje en met zijn varianten -etje, -pje, -kje en -je. De slotklank van het eraan voorafgaande woord bepaalt meestal de vorm van het achtervoegsel. Soms is (ook) de klemtoon van invloed. Hieronder staan de belangrijkste categorieën.

 

Het type gummetje, kinnetje, gangetje, balletje
Als een woord eindigt op een nasale klank (m, n, ng) of op een l, én er gaat een korte klank (maar geen sjwa/‘toonloze e’) aan vooraf, dan komt er -etje achter. Voorbeelden: bommetje, cd-rommetje, inhammetje, accordeonnetje, lampionnetje, nonnetje, slangetje, tangetje, tongetje, kringetje, stringetje, parasolletje, forelletje, spelletje, tabelletje. Staat er voor -etje één medeklinker na een klinker, dan moet die medeklinker wel verdubbeld worden.

Het type leerlingetje, oefeningetje
Als een woord eindigt op -ing en er gaat een onbeklemtoonde lettergreep aan vooraf, wordt ook -etje toegevoegd. Voorbeelden: buitelingetje, lievelingetje, krakelingetje, tekeningetje, vergaderingetje, versnaperingetje, verstekelingetje, verzamelingetje, wandelingetje.

 

Het type karretje
Als een woord uit één lettergreep bestaat, een korte klank bevat én op een r eindigt, wordt ook -etje toegevoegd. Voorbeelden: barretje, porretje, sterretje. Dat geldt ook voor woorden die zijn samengesteld met zo’n eenlettergrepig woord: minibarretje, hangsnorretje, filmsterretje, enz.

 

Het type bezempje, filmpje, wormpje
Als een woord eindigt op een m met daaraan voorafgaand een lange klank of sjwa, of als een woord eindigt op -lm of -rm, wordt -pje toegevoegd. Voorbeelden: albumpje, bodempje, geheimpje, kostuumpje, lichaampje, museumpje, pluimpje, probleempje, referendumpje; filmpje, riempje, psalmpje, zalmpje, schermpje, uniformpje, wormpje. Het is ook columnpje: de n valt weg in de uitspraak, maar moet wel worden opgeschreven.

 

Het type puddinkje
Als een woord meer dan één lettergreep heeft, eindigt op -ing én de hoofdklemtoon ligt op de lettergreep vóór -ing, wordt -kje toegevoegd. De g valt dan weg. Voorbeelden: beloninkje, bestellinkje, buiginkje, campinkje, harinkje, kettinkje, koninkje, meninkje, ontploffinkje, ontstekinkje, puddinkje, sluitinkje, verfrissinkje, vertellinkje, woninkje. Dat geldt ook voor samenstellingen die op zo’n woord eindigen: halskettinkje, winterkoninkje, ritssluitinkje, enz.

 

Het type streepje, taartje, hoekje, eendje, baasje, boefje
Na woorden die (in de uitspraak, niet per se in de spelling) eindigen op de medeklinkers p, t, k, d, s en f wordt -je toegevoegd. Voorbeelden: popje, potje, websiteje bakje, cakeje, smaakje, kladje, stadje, hemdje, mesje, busje, pluisje, neusje, briefje, hofje, kalfje.

 

Overige gevallen: -tje

 

!!! Bijzondere gevallen

 

A4’tje en sms’je

In verkleinvormen als A4’tje, A5’je, mp3’tje en 6’je is een apostrof nodig tussen het cijfer en het achtervoegsel tje/je. Dat geldt ook voor verkleinvormen van afkortingen: in bv’tje, dvd’tje en sms’je komt er een apostrof voor het achtervoegsel tje/je (geen streepje, zie ook dit advies).

 

Maak nu de oefenopgave hieronder.

EXTRA KENNISCLIP

Is de theorie je nog niet helemaal duidelijk? Had je de veel fouten in de oefenopgave? Bekijk dit filmpje dan even. Dit filmpje gaat ook over het maken van verkleinwoorden. Hierin worden nog eens kort alle regels even uitgelegd.

Het schrijven van verkleinwoorden https://youtu.be/UkGb_PAYn0c