Bekijk het volgende filmpje.
Het filmpje gaat over de hoofdgedachte en het onderwerp in een tekst, maar de theorie geldt ook voor de hoofdgedachte en het onderwerp in een video.
Hoofdgedachte en onderwerp
Tips
Geluids- en beeldfragmenten hebben ook een hoofgedachte en een onderwerp.
Op het examen wordt er soms naar gevraagd.
Even een terugblik naar de tekstopbouw en dan kijken we heel goed naar de inhoud van de tekstopbouw.
Zoals ik bij het onderwerp 'Tekstsoort/tekstdoel/doelpubliek' heb uitgelegd, bestaat een tekst als het ware uit bouwstenen. Een tekst begint met woorden, als je die samenvoegt heb je een zin. Als je verschillende zinnen samenvoegt, krijg je een alinea en tot slot als je de alinea's op de juiste manier samenvoegt, krijg je een tekst.
De inhoud van een tekst
Er is een hoofdgedachte, een onderwerp en deelonderwerpen. De hoofdgedachte geeft in één zin weer waar de tekst over gaat. Het onderwerp zegt in één woord waar de tekst over gaat. De deelonderwerpen geven in één woord weer waar iedere alinea over gaat.Boven de tekst staat de titel. Hierin kan je vaak al een beetje het onderwerp van de tekst vinden. Soms staan er boven de verschillende alinea's ook titels, dit noemen we tussenkopjes. In iedere alinea zit een kernzin. De kernzin geeft de hoofdgedachte van de alinea weer. Het is de belangrijkste zin van de alinea en het is vaak (maar let op, niet altijd!) de eerste zin. Een tekst is altijd opgebouwd volgens een vaste structuur. De tekst begint met een inleiding (dit is meestal de eerste alinea, soms zijn het twee alinea's) In de inleiding staat het onderwerp en vaak ook de hoofdgedachte van de tekst. De inleiding is een aandachtstrekker, die de lezer moet overhalen om de hele tekst te lezen. De inleiding eindigt vaak met een vraag, met een mening of met een vooraankondiging.Na de inleiding volgt het middenstuk. In het middenstuk van een tekst worden de verschillende kanten (deelonderwerpen) van het onderwerp besproken. De tekst eindigt met het slot (dit is meestal de laatste alinea). In het slot komt vaak de hoofdgedachte van de tekst terug. Dat kan in de vorm van een mening, aanbeveling, conclusie of een korte samenvatting. Het slot kan beginnen met woorden als 'Kortom....', 'Al met al.....' of 'Dus...'. Het slot heeft als doel dat de boodschap van de tekst goed blijft hangen bij de lezer.
Kernzin per alinea
Als je kijkt naar de inhoud van een alinea zie je dat die altijd een deel van het onderwerp behandelt, het deelonderwerp. Nu ga je kijken hoe een alinea is opgebouwd. Dit helpt je de tekst sneller te begrijpen. Hiervoor ga je nauwkeurig lezen.
Alinea’s hebben altijd een bepaalde opbouw. Ze bestaan altijd uit:
De kernzin is binnen de alinea meestal:
Elke alinea (dus ook bijvoorbeeld de inleiding) heeft een kernzin. Als je alle kernzinnen uit je tekst achter elkaar zet, heb je vaak een goede samenvatting gemaakt!
VOORBEELD
Vraag: Wat is de kernzin in onderstaande alinea’s? (gedeelte uit een tekst over de uit de dierentuin ontsnapte aap Bokito)
1. Alhoewel de verblijven in dierentuinen de afgelopen twintig jaar wat groter en wat natuurlijker zijn geworden, blijven ze toch een slap aftrekstel van de natuurlijke leefomgeving van dieren. Denk maar niet dat een gorilla het verschil niet merkt tussen het Afrikaanse regenwoud en de dierentuin van Rotterdam. Zelf naar voedsel zoeken bijvoorbeeld of zelf een partner uitkiezen, kilometers rondtrekken en interactie met andere wilde dieren: het is allemaal onmogelijk in een dierentuin. En de hele dag aangestaard worden door hordes mensen zonder je terug te kunnen trekken, lijkt ook bepaald geen pretje.
2. Waar halen we het recht vandaan om het leven van een dier van geboorte tot dood te bepalen, zoals in dierentuinen gebeurt? Bovendien is het tegenwoordig ook mogelijk exotische dieren op televisie of dvd te zien. Zelf een verre reis maken, behoort voor de meeste mensen inmiddels ook tot de mogelijkheden. Wij hebben de keuze, dieren helaas niet!
Bron: Sp!ts
Antwoord en uitwerking
De kernzinnen zijn vet, hieronder volgt de uitleg.
1. Alhoewel de verblijven in dierentuinen de afgelopen twintig jaar wat groter en wat natuurlijker zijn geworden, blijven ze toch een slap aftrekstel van de natuurlijke leefomgeving van dieren. Denk maar niet dat een gorilla het verschil niet merkt tussen het Afrikaanse regenwoud en de dierentuin van Rotterdam. Zelf naar voedsel zoeken bijvoorbeeld of zelf een partner uitkiezen, kilometers rondtrekken en interactie met andere wilde dieren: het is allemaal onmogelijk in een dierentuin. En de hele dag aangestaard worden door hordes mensen, zonder je terug te kunnen trekken, lijkt ook bepaald geen pretje.
2. Waar halen we het recht vandaan om het leven van een dier van geboorte tot dood te bepalen, zoals in dierentuinen gebeurt? Bovendien is het tegenwoordig ook mogelijk exotische dieren op televisie of dvd te zien, en zelf een verre reis maken behoort tot de meeste mensen inmiddels ook tot de mogelijkheden. Wij hebben de keuze, dieren helaas niet!
Bron: Sp!ts
Uitleg
Alinea 1
Hier is de eerste zin de kernzin, omdat die kernachtig aangeeft wat de schrijver daarna verder gaat uitleggen. Het belangrijkste van de alinea is namelijk dat dierentuinen alleen maar een slappe nabootsing zijn van de natuurlijke leefwereld van dieren. In de volgende zinnen gaat hij uitleggen wat hij daarmee bedoelt.
Alinea 2
Hier is de laatste zin de kernzin, want het is een conclusie van de eerder in deze alinea genoemde zinnen. In die zinnen geeft de schrijver voorbeelden waarmee hij uitlegt wat de mens doet met weerloze dieren. Deze voorbeelden zijn eigenlijk argumenten die leiden tot zijn conclusie.
Heb jij behoefte aan meer uitleg over kernzinnen? Bekijk onderstaand filmpje:
Kernzinnen