2c. De heksenwaag van Oudewater

Uitleg

Kijk eens naar de mooie gebouwen hieronder. Deze gebouwen vind je in veel oude steden, ze heten een Waag. Dat was - zoals het woord al een beetje zegt - een gebouw waar werd gewogen. Ook de enorme weegschaal die in dat gebouw stond, heet waag.

Wat wogen ze daar? Vooral handelswaren. Denk maar aan de beroemde kaaswaag van Alkmaar. Dat was nodig om de handel een beetje eerlijk te laten verlopen (krijg je genoeg waar voor je geld?). Daardoor werd het aantal ruzies beperkt.

Het was ook nodig om te bepalen hoeveel belasting moest worden betaald. Voor alle goederen die de stad inkwamen, moest namelijk tol of belasting betaald worden.

Waaggebouw in Haarlem
Haarlem

 

De Waag in Nijmegen
Nijmegen

 

Waag (Leiden)
Leiden

   

Waag (Gouda)
Gouda

 

DE WAAG , Doesburg
Doesburg

   

Waag (Deventer)
Deventer

 

Waag (Leeuwarden)
Leeuwarden

 

Waag (Hoorn)
Hoorn

 

Waaggebouw - Alkmaar
Alkmaar

Filmpje

Maar, soms werden op de Wagen ook heel andere zaken gewogen: heksen. In vroeger tijden had men het idee dat sommige vrouwen - en soms ook mannen - bovennatuurlijke krachten bezaten. Ze konden zieken genezen, maar ook mensen ziek maken. En ze konden vliegen. Dan moesten ze natuurlijk wel heel licht zijn.Om te bepalen of iemand een heks was, werden ze dus aan proeven onderworpen. Bekijk het filmpje hieronder om te kijken op welke manieren ze dat allemaal probeerden.

De waterproef had als nadeel dat de vrouwen meestal ook dood gingen als ze onschuldig waren. Daarom werd de heksenweging ingevoerd. Een vrouw die beschuldigd werd van hekserij kon zich vrijpleiten door op een Waag aan te tonen dat ze een normaal gewicht had. De bekendste heksenwaag was die van Oudewater. Daar kwamen mensen van heinde en verre, zelfs vanuit Duitsland, om zich van hekserij vrij te pleiten. De Waag van Oudewater was namelijk heel betrouwbaar. Of liever, de waagmeester van Oudewater was heel betrouwbaar en niet omkoopbaar. Daarom kreeg de heksenwaag van Oudewater een certificaat van betrouwbaarheid van keizer Karel de Vijfde.

Vind je dit interessant, dan kun je deze wat langere video erover bekijken: https://www.youtube.com/watch?v=I_MYn-yrn-U

 

Waag (Oudewater) in oudewater (utrecht) | Monument - Rijksmonumenten.nl   Heksenwaag Oudewater (Certificaet van Weginghe) | Historiek

De heksenwaag van Oudewater

 

Als van een man of vrouw werd aangetoond dat hij of zij een normaal gewicht had (in vergelijking met de lengte), dan kreeg die persoon een Certificaet van Weginghe. Dat was dus bijna een levensverzekering.  

Proefje

Je gaat nu zelf bepalen of jij volgens de berekening van de heksenwaag in Oudenwater een heks zou zijn of niet.
Hiervoor heb je nodig:

➜ Bepaal met de weegschaal je gewicht in kilogram (dit noemen we G).
➜ Meet je lengte met het meetlint in centimeter (dit noemen we L).
➜ Bereken de volgende som: G-(L-110).
➜ Kom je onder de 0 uit? Dan ben je een heks!!! Hellup!

 

Verwerking

➜ Schrijf het antwoord op de vragen hieronder in je schrift.
  1. Voor welke vier dingen werd een Waag gebruikt?
  2. Wat is het voordeel van een heksenweging boven de waterproef?
  3. Hoe betrouwbaar denk je dat de formule voor de heksenwaag van Oudenwater is? Waarom?