Het behaviorisme benadrukt de overeenkomsten tussen mensen en (andere) dieren als het gaat om leren. Cognitivisme, de volgende leertheorie die we zullen behandelen, benadrukt vooral de overeenkomst tussen mensen en computers. Het is lastig om een precieze definitie van 'cognitivisme' te geven, mede omdat niet iedereen het begrip 'cognitivisme' op dezelfde manier gebruikt. We kunnen echter wel een aantal aannames geven die door veel cognitivisten gedeeld zullen worden:
Sommige leerprocessen kunnen uniek voor mensen zijn: mensen verschillen op een aantal punten van dieren. Dergelijke verschillen, en dan met name ons gebruik van complexe taal, zijn van invloed op hoe (anders) mensen leren, dan (andere) dieren.
Leren is het vormen van ideëen en overtuigingen die niet altijd zichtbaar hoeven zijn in gedrag: Volgens het behaviorisme zal leren, voor zover het psychologen interesseert, altijd de vorm aannemen van een gedragsverandering. Cognitivisten zijn van mening dat mensen nieuwe ideëen en overtuigingen op kunnen doen die niet altijd zichtbaar zijn in gedrag en dat er in dat geval geleerd is. Misschien denkt een leerling bijvoorbeeld wel dat Kopenhagen de hoofdstad van Denemarken is als gevolg van de topografielessen, maar laat hij dit niet op de aardrijkskundetoets zien.
Mensen zijn actief betrokken bij hun eigen leren: Binnen het behaviorisme lijkt het er vooral om te gaan welke prikkels van buiten de lerende aan hem toegediend worden. Wat er vanbinnen gebeurt is slechts onderdeel van de black box. Het cognitivisme denkt juist dat er zich binnen die black box allerlei zaken afspelen die voor de psycholoog relevant zijn. Eén ding dat speelt is dat een lerende zijn aandacht en gedrag kan sturen en zo bepaalde zaken wel of juist niet kan leren. De cognitivist is er ook in geïnteresseerd wat ervoor nodig is om mensen hun kennisverwerving te laten sturen.
Kennis is georganiseerd: Zoals je in de eerste les hebt geleerd is kennis georganiseerd of gestructureerd in kennisschema's. De cognitivist zal hieraan toevoegen dat er verschillende soorten kennis zijn die allemaal op elkaar inwerken (Ormrod, 2018, pp. 145-146).