2a. Onderzoek

Structuralisme in gebouw Centraal Beheer Apeldoorn van architect Herman Hertzberger https://youtu.be/kPfUsVjnV6U

Uitgangspunten Structuralisme

Esthetica van het aantal

In visueel opzicht kent het structuralisme twee verschillende verschijningsvormen, de "esthetica van het aantal" en "structuur en invulling", die soms in combinatie optreden. Het begrip "Aesthetics of Number" (esthetica van het aantal)introduceerde Aldo van Eyck in het tijdschrift Forum 7/1959. Deze architectuur is vergelijkbaar met celstructuren en wordt ook "configuratieve architectuur" genoemd. De verschijningsvorm aan de buitenkant van deze architectuur is onveranderlijk.

Structuur en invulling

In 1961 introduceerde John Habraken de thema's "structuur en invulling" en "architectuur van de montere veelvormigheid"[14] voor de participatie in de woningbouw. In de jaren 1960 ontstonden ook veel bekende utopie-projecten, die gebaseerd zijn op het principe "structuur en invulling". Het Tokyo-Bay-Plan van Kenzo Tange uit 1960 is een van de meest bekende projecten. Architectuur en stedenbouw van deze richting zijn interpreteerbaar, aanpasbaar en uitbreidbaar. Verdere begrippen zijn "open structuren" en "twee-componenten-bouwwijze".

Humane architectuur

De volgende aspecten hebben minder betrekking tot de visuele kant van de architectuur en worden vaak als ideologische uitgangspunten omschreven:

Het principe Structuur en invulling is tot nu toe actueel gebleven, zowel in de architectuur van de woningbouw als ook bij de stedenbouw. Bij de participatie in de woningbouw zijn invloedrijke voorbeelden: de perspectieftekening van het project "Fort l'Empereur" in Algiers van Le Corbusier (1934), de isometrietekening van de Diagoonwoningen in Delft van Herman Hertzberger (1971) en de woningbouwprojecten met "half-huizen" van Alejandro Aravena in de 21ste eeuw. Bekende projecten van "structuur en invulling" op het niveau van de stad zijn: het Tokyo-Bay-Plan van Kenzo Tange (1960) en de fascinerende maquettefoto's van de Vrije Universiteit Berlijn van Candilis Josic & Woods (1963-73). Verder zijn de utopieprojecten van onder meer Archigram en Yona Friedman te noemen. In het algemeen wordt bij de stedenbouw met de volgende structuurmiddelen gewerkt: verkeerslijnen (onder andere gridironplannen), symmetrieën, pleinen, opvallende gebouwen, rivieren, zeeoevers, groenzones, heuvels enzovoort. Dit is ook bij vroegere stadsstructuren het geval.

Bij het principe Esthetica van het aantal is gebleken, dat het voor de structurering en geleding van een hele stad minder bruikbaar is. Maar zowel in de architectuur als ook bij woonwijken zijn voorbeeldig gelede gebouwen en configuraties ontstaan. De eerste invloedrijke illustraties voor deze richting leverde Aldo van Eyck met luchtfoto's van zijn weeshuis in Amsterdam (1961). Het weeshuis en de latere configuratie bij het ruimtevaartcentrum Estec in Noordwijk (1989) horen bij de mooiste "ikonen" van het structuralisme.