In vroeger tijden, zeker vanaf de Middeleeuwen, had zo'n beetje elke stad met stadsrechten een Waag. Dat was - zoals het woord al een beetje zegt - een gebouw waar werd gewogen. Ook de enorme weegschaal die in dat gebouw stond, heet waag. Wat wogen ze daar? Vooral handelswaren. Denk maar aan de beroemde kaaswaag van Alkmaar. Dat was nodig om de handel een beetje eerlijk te laten verlopen (krijg je genoeg waar voor je geld?). Daardoor werd het aantal ruzies beperkt. En het was nodig om te bepalen hoeveel belasting moest worden betaald. Voor alle goederen die de stad inkwamen, moest namelijk tol of belasting betaald worden. De Waaggebouwen waren dan ook bijna altijd heel fraaie, rijke bouwwerken.
De Waag van Amsterdam ... Haarlem ... en Nijmegen
De Waag van Leiden ... Gouda ... Doesburg .... en Deventer
De Waag van Leeuwarden ... Hoorn ... en Alkmaar
Nu werden op de Wagen soms ook heel andere zaken gewogen: heksen. In vroeger tijden - de Middeleeuwen en tot in de 18e eeuw - had men het idee dat sommige vrouwen - en soms ook mannen - bovennatuurlijke krachten bezaten. Ze konden zieken genezen, maar ook mensen ziek maken. En ze konden vliegen. Dan moesten ze natuurlijk wel heel licht zijn.Om te bepalen of iemand een heks was, werden ze dus aan proeven onderworpen. Een bekende proef was de waterproef. Als een vrouw met stenen verzwaard bleef drijven, was ze een heks en werd ze gedood. Bleef ze niet drijven, dan verdronk ze meestal en ging ze dus ook dood. Niet zo'n goeie test dus. Datzelfde gold voor de vuurproef. Als een vrouw op de brandstapel niet door vuur werd verteerd, moest ze wel een heks zijn en werd ze gedood. Werd ze wel door vuur verteerd ... dan ging ze natuurlijk ook dood. Om deze ongelukkige testen te vermijden, werd de heksenweging ingevoerd. Een vrouw die beschuldigd werd van hekserij kon zich vrijpleiten door op een Waag aan te tonen dat ze een normaal gewicht had. De bekendste heksenwaag was die van Oudewater. Daar kwamen mensen van heinde en verre, zelfs vanuit Duitsland, om zich van hekserij vrij te pleiten. De Waag van Oudewater was namelijk heel betrouwbaar. Of liever, de waagmeester van Oudewater was heel betrouwbaar en niet omkoopbaar. Daarom kreeg de heksenwaag van Oudewater een certificaat van betrouwbaarheid van keizer Karel de Vijfde.
In deze video wordt dit verhaal nog eens duidelijk uit de doeken gedaan: https://www.youtube.com/watch?v=I_MYn-yrn-U
De heksenwaag van Oudewater
Als van een man of vrouw werd aangetoond dat hij of zij een normaal gewicht had (in vergelijking met de lengte), dan kreeg die persoon een Certificaet van Weginghe. Dat was dus bijna een levensverzekering.