Hoofdstuk XXX.

 Wonderliek zooas het in de wereld toe kan gaon, zooas het kan mitloopen of tegenloopen, vlak veur de wiend gaon of steil d'r tegen in en atmit glad aandersumme ofloopen as ai edacht haren.

 „Zooas het wèzen mut, zoo kompt", was 't gewone gezegde van Oome Luuks Fömmechien van 't Vèène en wie zal kunnen bewiezen, dat det de waorheid niet is? Kleine, zoo op 't ooge toevallige en onbeduudende oorzaken kunt zokke groote gevolgen hebben en alles aanders doen loopen, as 't leek en verwacht wörde. 't Is het wisselvallige van het groote rad van èèvmtuur, dat ronddreeit in de wereld veur groot en klein, veur heuge en leege, veur grootheid en alledaaische boerenmeinschen, dat de nieten anwis en ook de hoge priezen.

 Plannen wördt emaakt en vastesteld, aoverleg en berèkeningen op alderhaande meniere, bedachtzaam, scharpzinnig en sekuur, lochtkastielen ebouwd en ondertusschen dreeit het wisselvallige rad van èèvmtuur, holdt onverwachts stop of goewst deur naor willekeur, beschikt en regelt ondaanks alles het lot van de meinschen, veur de iene dit, veur de aandere dat. Het verloop van de gebeurtenissen uut de geschiedenis en uut het dagelijsch lèven van de meinschen, döt oews wel ies vraogen: Waorumme dit zus, waorumme dat zoo en dan doew nog het beste um mit Oome Luuks Fömmechien te zeggen: Het hef zoo mutten wèzen!

 Hoe veurzichtig en mit hoeveul oaverleg haren Jan Hilbers en Fömmechien heur netten espannen, heur strikken uutezet um Oome Freins daor in te vangen en as hi'j heur now nog ontsnobbelde, dan kun het toch niet aanders of het groote rad van èèvmtuur mus een aandere bestemming veur hum hebben.

 't Was toch zeker gien louter toeval dat net dezèlde dag, dat Jan en Fömmechien de brief elèzen haren van Oome Luuks Fömmechien van 't Vèène en nao besprèking en gezamelijk aoverleg mit heur kiender aoverien ekomen waren um, alveurens naodere maotregelen te nemen, eerst nog ies an te zien, wat Freins doewn zul, dat Freins net op dezèlde dag saoms mit Hillechien an 't vri'jn kwamp! Nee, dat kun gien an mekaar knuppen of samenwèven van toevallige umstandigheden wèzen, dat was op het levenspad van Freins de bestemde plaase, waor het rad van èèvmtuur stille stund um het veur hum beschikte lot an te wiezen, al zu'j zoo oogenschienlijk ook zeggen, dat alles hiel gewoon en natuurlijk in zien wark toe egaone was.

 Want wat waster now meer gewoon en natuurlijk as dat Karst Karsies op eën Donderdag mit de wagen hen Möppelt gunk en het onderknechien de buurte èèvm rondgunk um te vraogen, offer ook iene mit vaarn wol en offer ook iene een bosschop mee haar hèn Möppelt? En toch was dit het begun; de kleine oorzake mit groote gevolgen, ie zullen haoste zeggen de inzet op 't groote rad van èèvmtuur.

 Bi'j Jan Knelis volk, daor haren ze nog een klein kientien en dat sokkelde wat mit de oochies en now vreug Jan Knelis Trientien of Karst een flesschien Meertsni'jwater veur heur wol meebrengen van Möppelt uut 't aptiejk of uut de dreugisteri'je van Booman.

 Dat wol Karst vanzölf mit alle plezier doewn. Dan gunk hi'j niet naor 't aptiejk maar naor Booman, want dat was zoo'n rare kwiebus, zoo'n gekke prootiesmaker, waor ai schik an kunnen hebben en die oe altied an 't lachen maakte.

 Ai rookende bi'j hum in de winkel kwamen en nog haoste een hiele of roem een halve segaare aover haren, dan vreug hi'j zeins: „Wi'j een segaare opstikken?", maar hi'j zul hum wel waren zoks te vraogen an iene, die gien segaare in 't heufd haar.

 Maar dat alles daorelaoten, hi'j wasser goewd achter, een geleerde baos, wus aoveral goeie raod veur en Karst mug graag bi'j hum in de winkel of in 't aptiejk, zoo ai 't nuum'n wilt, komen, want 't mut ezegd worden, Booman haar d'r merakel goewd slag van um mit de boeren umme te lullen.

 „Booman", zèè Karst kortweg, het flesschien op de teunbank zettend: „Meertsni'jwaterl"

 „Hè Karst", zèè Booman, hum een haand gevend aover de teunbank, „ook ies in Möppelt, wat hek oe in lang niet eziene, nog goed gezond?"

 Zoo prootte hi'j nog wat deur aover 't mooie winterweer en zoo, en vreug toe opiens: „Wi'j een segaare opstikken, Karst?"

 Karst dachte: „Wacht ies lilkerd, now zak oe te loek of wèzen!", höld zien pas opgesteuken segaare in de haand achter de rogge en zèè: „Now Booman, asteblief, ik slao niks of as vliegen".

 Booman keek ies wat in 't ronde asof hi'j wat zöchte en zèè toe opiens: „O, pardon, neem mi'j met kwaolijk, ik ziej daj net een varsche segaare oppesteuken hebt", en op dezèlde toon deurgaonde, asof „een segaare opstikken" nooit ter spraoke komen was, vervolgde hi'j: „Meertsni'jwater hei ezegd, hè? Nat of dreuge hoe woi 't hebben?"

 Karst begunde te lachen um die gekke kwiebus en Booman zölf lachte hardop mee en dee intusschen 't flesschien vol. „Is 't atmit veur de oogen?" vreug hi'j en zonder antwoord of te wachten gaf hi'j de raod: Een schoon linnen lappien goed nat maken en daor mit uutwasschen of wat betten, das arg best! Kost maar twi'j dubbeltjes, daor wördt zoo'n rieke boer van 't Wold niet arm van!

 Karst gaf een kwartien en Booman telde hum vief centen toe: Een, twee, drie, vier, vijf ! Wan, toe, srie, foor, faif! zeg de Engelschman. Un, deu, troewah, katter, sèènk, zeg de Fransoos, Ains, swai, drai vier, funf, zegt oewze Oostelijke buren in het Poepenlaand. Wat al een geleerdheid giet er in zoo'n meinschenheufd, hè Karst?" Mit stak hi'j hum de haand weer aover de teunbaank toe en zèè: „Dag Karst!" „Dag Booman", zèè Karst en gunk fut. Hi'j haar wel gien segaare kregen, maar mus er toch ummelachen, dattie d'r die gekke kwiebus een oogenblikkien tusschen ehad haar en nog meer um de meniere dat die gladde veugel hum weer uut de verlègenheid ered haar.

 En wie now mit verwondering mug vraogen, wat dit flesschien mit Meertsni'jwater hef te maken mit 't vri'jen van Freins en Hillechien, die mut bedèènken, dat de hiele wereld samenhangt van kleine oorzaken mit groote gevolgen en dat al die kleinigheden, zooas in 't verloop van het verhaal nog duudlijker zal blieken, mit mekaar het groote rad van èèvmtuur doet rondgoewzen of stillestaon, de iene zal mit Oome Luuks Fömmechien van 't Vèène zeggen: „'t Hef zoo mutten wèzen!" een ander zal dèènken: „Onder de negen of boven de twaalf, 't is alles toeval", maar in dizze geschiedenis mut ieder het maar veur humzölf uutmaken of alles toevalligheden ewest bint of dat het zoo mus wèzen.

 Donderdesaoms zèè Zwaane van Karst: „Och Hillechien, hier stiet nog altied dat flesschien mit Meertsni'jwater, willie det èèvm hèn Jan Knelis Trientien brengen?"

 Hillechien op stap, komp de keuken in en wie sit daor bi'j Jan Knelis volk ook in de kringe um de plaate bi'j 't vuur? Freins! En hoe die daor zoo was, det kwamp zoo! Bi'j Luuks Hilbers jonges haren ze slim ongelokkig ewest mit de kalfde koewn. Twi'je hadden d'r 't kalf offezet en de rest nochtern kalver die d'r ekomen waren, waren allenmieter bollen. Bi'j Jan Knelis volk daorentegen haren ze allemaole veerskalver en now haar Freins daor een veerskalvien ekocht en bleef er mitiene een poossien prooten.

 Hillechien keek de keuken ies rond en zag er maar iene. Die iene was Freins. En vrömd, op 't zelde oogenblik dat ze hum ankeek sleug hi'j zölm ook zien oogen op naor heur toe en gunk er ien en dezelde gedachte deur beide heufden. Zunder een stom woord te zeggen, haren ze menaars gedachten begrepen.

 Freins kwamp in de bienen, wol op huus an en Hillechien gunk mitiene ook weer fut.

 Was het de eeuwige natuurwet, dat gelieknamige polen menaar ofstoot en ongelieknamige polen menaar an trekt, de natuurwet, die de aovermacht hef oaver meinschelijke berekening, die een gelieksoordg meinsche as Oome Luuks Fömmechien töt een gelieknamige pool maakte? Joost mag 't weten, maar kraampan waren ze butendeure en heur oogen nog niet an 't duustern ewend of de ongelieknamige polen waren op menaar annetrokken, Hillechien en Freins haren menaar te pakken en smokten menaar in welige wellust van wondere liefde, Freins zien krachtige narms um heur toe eslagen, Hillechien heur veilig vuulend in zien bescharmende macht, beide betooverd deur een wondere niet te beschrieven vervoering, wellustdronkent en in droomenweelde van ongesteurd gelok en schoone toekomstidealen.

  „Daer soo de liefde viel
  „Smolt liefde ziel met ziel
  „En hart met hart te gader".

 
zul Joost van de Vondel zeggen.