Zooas gewoonlijk op de Oldejaorsaovend leup de karke staampvol. Partie die ai d'r aanders nooit zagen, waren d'r now present. Verhuurde en onverhuurde baanken, alles zat vol, ja en enkelde mus hum tevrèène stellen mit en staonplaasse in de gaank.
Zoo mus het now vrogger op en gewone Zeundag ook wel ewest hebben, wussen heur Luuks Hilbers jonges nog wel te harinneren uut gesprekken mit heur moewder en toe wasser nog wel twi'jmaol op iene Zeundag prèèke. Wat een verschil, wat een veraandering! Maar hoe slim 't karkgaon dan ook in de leste jaoren achteruutegaone was, op Oldejaorsaomt dan mus en dan wol now ienmaol 'n iedereniene hèn de karke en dat zul ook wel zoo blieven ook!
Toe 't goewd zes uure was, höld 't luun op en kwamp de domeneer de karke in; ook doomeneers juffrouw kwamper glieke mit in en as ze vrendelijk hier en daor de meinschen toenikkend naor heur baanke gunk, dan trokken uut belèèfdheid alle manlui, die op de baanken zatten, waor ze veurbi'j gunk, even an de klappe van de pette. Allennig en dood-enkelde kun det niet doewn, want die haar hum al van die deftige verwaande en ni'jmoedsche menieren annewend um net as de grooteluu en stadsche meneeren de pette in de karke of te zetten, onder de prèèke net zoo wel as onder 't bidden, net of ze zoo best wussen, hoe of 't mus en hoe of 't heurde.
Jan en Freins hold heur mit die deftigheid nog niet op. As die eerst èven achter de pette eloerd hebt, zet ze hum weer op en komp hi'j niet weer van 't heufd, veurdet de domeneer zien gebed döt.
De olde domeneer mit zien spierwitte haor liekt zölf ook wel onder de indrok van de plechtigheid van dizze aovend. Hoe eenvoudig, maar arnstig klinkt zien stemme töt in alle hoewken van de karke, hoe stille en andachtig zit daor in het schemerachtige gèle licht van al die laampen het volk te lustern as de domeneer mit heldere, klaankvolle stemme ofkondigt: „De gemeente vindt mijn tekstwoord in den negentigsten Psalm en daarvan het vierde vers. Ik noem u als mijn tekstwoord Psalm negentig vers vier, waar we lezen deze woorden: Want duizend jaren zijn in uwe oogen als de dag van gisteren, als hij voorbijgegaan is en als eene nachtwake".
Dan uutgaonde van dizze woorden wès de domeneer zien gemiente d'r op, hoe onbestendig alles op dizze wereld is, hoe alles as 'n droom, as 'n gedachte veurbi'jvlög, een jagen en jachten vaak van de meinschen naor het bezit van geld en goewd, bouwen en steunen op verworven schatten, streven naor macht en hoogheid, eer of anzien en och, wat komp er van terechte, hoe onbestendig is hier alles.
„Soo is hij wijs, die niet en wil betrouwen |
„d' Ontrou van 't volck, van 't geldt, daar elck om kijft |
„Het moet hier al den Noodwet Godes houwen |
„Niets is ghemaakt, dat hier bestendich blijft. |
„De dagen des menschen zijn als het gras, gelijk eene bloem des velds alzoo bloeit hij, als de wind daarover gegaan is, zoo is zij niet meer en hare plaats kent haar niet meer".
Hoe nietig, hoe klein, hoe broos, hoe zwak! Ja, as een nachtwake is in de oneindigheid der eeuwen het kortstondig bestaon van 's meinschen lèven!
Maar bi'j alle zwakheid en nietigheid, bi'j alle vergaankelijkheid en onbestendigheid, bi'j al wat wisselt en vergiejt is daor veur ieder geleuvig mensen de troost van Hem, die is en was en wèzen zal.
„d' Oude eeuwen, die voor 't menschdom gansch verdwijnen |
„En zij, die zullen zijn in later tijdsgewricht, |
„O God! die roept Ge en zij verschijnen |
„Tezamen voor Uw aangezicht. |
„Gij ziet hen voor Uw zetel henendrijven |
„Als kielen langs de zee, genoopt door wind en vloed, |
„De eene is bekroond met vrede-olijven |
„En de andere bevlekt met bloed. |
Wat vindt Freins het toch mooi en plechtig op zoo'n oldejaorsaomt in die schemerachtig verlichte staampvolle karke, hoe gevûulvol zeg de domeneer die mooie varzen op, wat en wondere geheimzinnige bekoring giejt daor van uut. Freins zul 't mit gien meuglijkheid in woorden kunnen weergeven, maar hi'j wördt er hielemaole aanders van, is veur en oogenblik mit zien gedachten verplaatst uut de aalledaagsche beuzelingen en beslommeringen. Een beste domeneer hebt ze toch, die 't zoo mooi zeggen kan, die zoo mitlèèft mit zien gemiente en alles nogies weer naogiejt op dizze aovend wat er in 't hiele jaor gebeurd is en die alle leen van zien gemiente en bemoewdigend woord töt besluut meegef.
Oome Luuks Fömmechien van 't Vèène daorentegen dèènkt er glad aandersumme aover. Nee heur, die domeneer, das niks, vuus te sloksch, vuus te sloppe kost! Een domeneer die mutter bèter mit de zweepe achteran zitten. Ja, bezeker, maar net doen of we gien groote zondaars bint, die enkelt deur de genaode beholden kunt worden, dat wil 't volk wel, maar ie kriegt op zoo'n meniere hoe langer hoe meer ni'jlichters, die nar'ns an geleuft. En dan die varsies! Hm, gewone varsies uut 'n gewoon boewkien, hi'j mut hum an de biebel hollen en gien varsies opzeggen uut 'n gewoon boewkien. Nee heur, weinig bezunders van domeneer, gien wonder dat ‘t karkgaon zoo begunde te verloopen.
Jan Hilbers, dat wete wi'j al, oordielde guunstiger aover domeneer, maar och jong, die kreeg weer zoo'n last van slaoperigheid. Nao het twi'jde zingen begunde hi'j weer te knikkebollen en vief menuten later, mis was 't weer, hi'j sleup as 'n osse.
Amen! zèè de domeneer en.... „Oewze volk, hi'j blif staon!" schrowde Jan Hilbers, die net droomde dat de klokke ophöld te tikken, hardop!
Jan Lamers, die naost hum zat en wel wus dat Jan hardop droomde, kneep hum ies flink in 't gat um hum wakker te maken en Jan zul net begunnen te vluuken en te raozen, toe ie gelokkig nog net mit en paar verwilderde oogen verschrikt in het ronde keek en markte dattie in de karke zat. Zoo leup het dizze keer nogal goewd af, want deur het geschoewvel mit de voewten en 't gekuch en gehoest van de meinschen, dadelijk naodat de domeneer „Amen" zeer, haren d'r maar weinig Jan heuren schrown van „Oewze volk, hi'j blif staon!"
's Aoms innuus volgder nog 'n soort naoprèèke, toe Fömmechien van Jan vreug, hoe 't in de karke ewest was en of 't de domeneer nog wat mooi ezegd had.
„Ja Fömmechien, merakelsche mooi!" zèè Jan voordalek. „Ik zegge maar zoo, aw now allemaole is deen zooas de domeneer 't oews veurzeg, dan zulter hiel wat bèter uutzien in de wereld, maar wi'j koomt er nog zoo'n bult an te korte!"
„Hm, hm!" kuchte Oome Luuks Fömmechien van 't Vèène ies 'n paar maol achtermenaar en Jan höld onmiddellijk op te schroeten aover oewze domeneer.
„Hm, hm! as ik now ies wat zeggen magge", zèè Fömmechien toe, „hej hum now ien enkelt woord heuren zeggen aover de genaode?" En daor murre wi'j, groote zondaars, het toch maar enkelt en allennig van hebben!"
Mit de mond wied lös stunnen ze mit zien allen opiens Oome Luuks Fömmechien an te gapen. Groote zondaars? „Maar Fömmechien dan toch, Fömmechien dan toch", reupen ze in koor: „Ie bint jao zoo slim godsdienstig, ie bedoelt oe zölf toch niet mee?"
Al maar schuddekoppend mit heur heufd aover zooveel domheid op 't gebied van de leere, vervolgde Oome Luuks Fömmechien: „Bezeker, wi'j groote zondaars allemaole, ikke net zoo goewd as ieje en van de genaode daor murre wi'j 't van hebben!" Ze had heur net zoo goewd stille kunnen hollen, want bi'j Luuks Hilbers jonges waster gien iene, die d'r eigenlijk wat van begreep. Allennig Fömmechien van Jan, die dachte in 't leste, dat dit zoo bi'j 't geloove van heur nichte heurde en dat ze daorumme dèè net of ze 't zoo miende.
Freins, die wel wus dat Fömmechien van 't Vèène vuule geleerder in de biebel was as hi'j, Freins, die ook wel wus, dat hi'j en heiden was, vargeleken bi'j Fömmechien, Freins, die dachte d'r niet an um heur tegen te prooten. Hi'j gunk èven hèn butendeure en nog onder de indrok van de prèèke van de domeneer keek hi'j op met eerbied en ontzag naor de steernheldere locht. Hoeveul millioenen steerns zullen d'r wel niet zitten, iedere steern weer 'n wereld op hum zölf, waor weer aandere werelden nog grooter as oewze aarde om toe dreeit, och wat is de schepping groot! Freins peinst, en zucht en dèènkt an die millioenen werelden, an „d' oude eeuwen en zij die zullen zijn in later tijdsgewricht", an de kleinheid van de mensch en an de grootheid van den Schepper en als en bede koomt prevelend aover zien lippen de woorden waormee zingend de oldejaoraomtprèèke besleuten is:
Vliedt dan jaren, snelt vrij henen |
Aan geen tijdperk hangt mijn lot, |
Gij, Gij blijft mij, Eeuwig Wezen, |
Gij mijn Schepper, Gij, mijn God. |
Waar ik ooit verand'ring schouwe |
Gij, o God, houdt eeuwig stand, |
Ook mijn stof rust op Uw trouwe, |
Sluimert in Uw Vaderhand. |