Beschrijving drivers
Bij economie doorloop je altijd 3 stappen: kiezen, samenwerken en verdelen. Dit doe je voor jezelf (individueel), dit doet een bedrijf en de overheid volgt dezelfde stappen. En zoals altijd bij economie bestaan jouw verwerkingen uit inhoudelijke tekst, cijfermateriaal en grafieken over het onderwerp om jouw expertise hierover aan te tonen.
De eerste stap is balans. Verstandig kiezen draait om balans tussen verschillende doelen en goed samenwerken om balans tussen belangen. Samenwerken kan meer opleveren dan de som van de delen: jouw winst is niet noodzakelijkerwijs mijn verlies. Er zijn twee voorwaarden voor dit wonder. De eerste voorwaarde is diversiteit. Hoe meer mensen verschillen in voorkeuren of talenten, hoe groter de potentiële meerwaarde van samenwerken. De tweede voorwaarde is het eerlijk delen van de opbrengst. Als alle betrokkenen profiteren, zullen ze zich allemaal inzetten.
Als grondlegger van de moderne economische wetenschap doorgrondde Adam Smith de grote betekenis van wederzijds belang. Sociale relaties hoeven niet gebaseerd te zijn op filantropie of roof. Er is een derde weg naast geven óf nemen: geven én nemen. Abraham Lincoln zei ooit: ‘vernietig je vijanden door ze vrienden te maken.’ Dat is het hart van economie: conflicterende belangen over de verdeling van schaarste omzetten in parallelle belangen over het overwinnen van beperkingen. Het win-win principe – de ander behandelen zoals je zelf behandeld zou willen worden – is ook de gouden regel uit de ethiek. Economie en ethiek zijn twee kanten van dezelfde medaille.
Een befaamde uitspraak van Adam Smith is “Nobody ever saw a dog make a fair and deliberate exchange of one bone for another with another dog.” De mens heeft de wereld veroverd vanwege zijn verstand (deliberate) en moraliteit (fair). Maar deze capaciteiten zijn beperkt. Mensen handelen lang niet altijd in hun eigen of andermans belang. Hun beperkte blikveld resulteert in onbalans – de tweede stap in het verhaal. Sommige doelen blijven op de achtergrond met ongebalanceerde keuzes als gevolg. Verder schaadt de angst voor hebzucht de welvaart; als belangen niet in balans zijn, haken partijen af wier belang onvoldoende geborgd wordt.
De laatste stap is meer balans. Drie bestuursvormen helpen mensen rekening te houden met kwetsbare doelen en belangen. Het zijn de verkeersregels die voorkomen dat mensen zichzelf of anderen beschadigen als gevolg van hun rationele en morele beperkingen.
De eerste bestuursvorm is hiërarchie of dwang. Denk aan ouders die hun kinderen verbieden een gevaarlijke weg over te steken. Maar ook de overheid kan door wetten en regels voorkomen dat mensen zichzelf of elkaar beschadigen. Nadeel van hiërarchie is dat autoriteiten hun macht kunnen misbruiken of over onvoldoende informatie beschikken.
De tweede bestuursvorm is concurrentie of vrije inwisselbaarheid. De dreiging van hun inwisselbaarheid zal partijen stimuleren de belangen van de wederpartij te behartigen om zo hun reputatie als betrouwbare partij te koesteren. Denk bijvoorbeeld aan een ondernemer die goed voor zijn klanten zorgt omdat hij zich realiseert dat zijn klanten ook naar een concurrent kunnen gaan.
Vrijwillige binding neemt als derde bestuursvorm een middenpositie in tussen dwang en vrije inwisselbaarheid. We binden ons vrijwillig aan waarden en normen en zetten ons in voor anderen, zeker als we ons met hen verbonden voelen. Dat geeft ons leven betekenis en vormt onze identiteit. Denk bijvoorbeeld aan een leraar die houdt van zijn of haar vak en zich met hart en ziel inzet voor school en leerlingen.
Alle drie de bestuursvormen hebben hun beperkingen. Daarom is het vaak verstandig om de drie bestuursvormen naast elkaar in te zetten. Maar kiezen en samenwerken gaat onvermijdelijk gepaard met risico’s van fouten en misverstanden. Onze morele en rationele vermogens zijn nu eenmaal beperkt. Samenwerken vraagt niet alleen zelfbeperking maar ook moed gebaseerd op hoop.
Maak een tegeltje aan in jouw Egodact questmonitor en deel jouw gedachte over de volgende vragen in je eerste logboekpost:
Wat weet jij al over reizen, toerisme en economie? Maak een post bijv. in de vorm van een mindmap!