Nuttige links
Stercollectie Europese ontdekkingsreizigers
Thema Ontdekkingsreizigers Jeugdbibliotheek
Musea
Columbus ziet land https://youtu.be/o9W1G3Tn31A
In augustus 1492 vertrok Christoffel Columbus met drie schepen vanuit Spanje op ontdekkingsreis. Zijn eindbestemming moest Azië zijn. Columbus dacht door westwaarts te varen ook Azië te kunnen bereiken, in plaats van de gebruikelijke lange route te varen langs de kust van Afrika. Mocht hem dit lukken, dan had hij iets gedaan wat nog nooit iemand eerder was gelukt! Na zeventig dagen varen kreeg hij land in zicht. Columbus en zijn gezelschap gingen aan land, plantten de Spaanse vlag en maakten kennis met een nieuwsgierige bevolking. Het was Columbus niet duidelijk of hij in India of China was beland. Na de tocht van Columbus zouden nog vele andere ontdekkingsreizigers volgen, waaronder Amerigo Vespucci. Het was deze ontdekkingsreiziger die beweerde – en de rest van Europa overtuigde – dat Columbus een heel nieuw continent had ontdekt. Aan Amerigo Vespucci ontlenen de continenten Noord- en Zuid-Amerika hun naam.
Columbus verliet Palos de la Frontera in Spanje op 3 augustus 1492 met drie schepen (de Nina, de Pinta en de Santa Maria) en proviand voor een jaar. Bewust misleidde hij de bemanning over de afstanden die zij zeilden, om hen de indruk te geven dat zij dichter bij huis voeren dan in werkelijkheid. Na verscheidene weken varen, waarvan al enige tijd letterlijk van de kaart, ontstond er onrust onder de bemanning. De mannen waren bang dat ze nooit meer thuis zouden komen. Slechts enkele dagen voordat ze land zouden bereiken, brak muiterij uit.
Helaas voor Columbus ontdekte hij niet de westelijke route naar ‘De Oost’. Noch vond hij goud op het eiland van ‘Hispaniola’. Toen hij terugkeerde naar Castilië (Spanje) gaf koningin Isabella hem alle koninklijke titels die hij bij zijn vertrek had gevraagd in geval van succes. Columbus bleef pogingen ondernemen om een westelijke route te vinden. Hij maakte vier reizen waarin hij de kolonisatie van Amerika door de Spanjaarden verder vormgaf. Ondertussen was het iedereen, behalve Columbus zelf, duidelijk dat Spanje niet ‘De Oost’ had bereikt maar een ‘nieuwe wereld’ had ontdekt.
Er zijn veel verschillende ontdekkingsreizigers op pad gegaan naar veel verschillende bestemmingen. De ontdekkingsreizigers die aan bod komen in dit tijdvak zijn:
- Marco Polo
- Hendrik de Zeevaarder
- Cristoffel Columbus
- Bartholomeus Diaz
- Vasco da Gama
- Ferdinand Magelhaes
- Amerigo Vespucci
- Willem Barentsz
De ontdekkingsreizen werden ondernomen om routes naar nieuwe handelsgebieden te ontdekken.
Een route vinden naar Azië was het belangrijkste doel. Het was onduidelijk of zo'n route wel bestond.
Door de reizen naar het zuiden ontdekte men de kortste route: eerst voer men naar het uiterste puntje van Afrika en daarna weer 'omhoog'.
![]() |
Vasco da Gama (1469-1524) Vasco da Gama was een Portugese ontdekkingsreiziger die als eerste Europeaan over zee naar India voer. Daar legde hij de eerste handelscontacten. Er werd een Portugese kolonie gesticht. |
![]() |
Christoffel Columbus (1451-1506) Columbus kwam uit Genua in Italië. Hij vestigde zich enkele jaren in Portugal. Hij zag daar de schepen vertrekken die op zoek gingen naar een zeeweg naar Indië (Zuid- en Zuidoost Azië). Columbus dacht dat Indië sneller te bereiken was via een westelijke zeeroute. Van de Spaanse koning mocht hij op expeditie om dat te ontdekken. Toen hij op zijn eerste reis na drie maanden land bereikte, dacht hij dat hij in Indië was aangekomen. Dat was niet zo. Columbus had Amerika ontdekt! Maar dat heeft hij zelf nooit geweten. |
![]() |
Fernão de Magalhães (1480-1521) Magelhães, in het Nederlands vaak Magellaan genoemd, was een Portugese ontdekkingsreiziger. De Spaanse koning betaalde zijn expeditie over zee naar de Aziatische Molukken. In 1519 verliet hij met vijf schepen de Zuid-Spaanse kust. Slechts één schip kwam in Spanje terug na de reis rond de wereld. Magelhães was toen zelf onderweg al overleden. |
![]() |
Bartholomeus Diaz (1450-1500) Diaz was een Portugese ontdekkingsreiziger. In 1487 kreeg hij van de Portugese koning een opdracht. Hij moest langs de Afrikaanse kust naar het zuiden varen om een handelsroute naar Indië (Azië) te vinden. In 1488 ontdekte hij de zuidelijke punt van Afrika, later Kaap de Goede Hoop genoemd. Het was een belangrijke ontdekking. Vanaf daar kon men verder op zoek gaan naar een route naar Indië. |
![]() |
Willem Barentsz (1550-1597) De Terschellinger Willem Barentsz probeerde in 1596 een noordoostelijke doorvaart naar Indië te vinden. Het schip liep vast op het ijs van de Noordpool, bij Nova Zembla. Hij overwinterde daar met zijn bemanning in het Behouden Huys. Dat was een hut, gemaakt van hout van het schip. Na de winter konden ze in sloepen(roeiboten) wegvaren van Nova Zembla. Tijdens die tocht overleed Barentsz. Zijn manschappen keerden wel terug. |
Vanaf de tijd van de kruistochten gingen Europese landen vaak handelen met de Arabieren om specerijen zoals peper, nootmuskaat en kruidnagel te halen. De specerijen waren allemaal afkomstig uit Indië, een gebied in Zuidoost-Azie. Natuurlijk was het makkelijker geweest voor de Europeanen om direct de specerijen te halen, in plaats van via de Arabieren. En dat is precies wat ze hebben geprobeerd om te doen.
Vanaf de 15e eeuw zijn de Europeanen op zoek gegaan naar zeeroutes die direct naar Indië zouden leiden. De Europeanen mochten de routes via het Midden-Oosten niet gebruiken. De Portugezen probeerden daarom de zeeroute te nemen naar Indië via de oostkust van Afrika. Het is Vasco de Gama, de eerste Europeaan, in 1498 gelukt om te doen.
De Portugezen hadden handelsposten (= een plaats waar gehandeld werd) gesticht aan de kusten van Afrika en Azie om makkelijker handel te drijven met de inheemse bevolking (= mensen die origineel uit het gebied komen).
De Portugezen bracht de gehandelde producten terug naar Lissabon waar ze heel goed verkocht werden. Zo begon het verhaal van de Europese expansie (= de uitbreiding van activiteiten buiten Europa vanaf 1500).
In 1497 besloot Vasco da Gama, die uit Portugal vertrok, via de andere kant naar het oosten te gaan, om de onderkant van Afrika heen. Dat plan was veel hachelijker dan het klinkt. Doordat een schip op weg naar het zuiden de staande wind en de stroom tegen had, kon het niet gewoon de kust volgen, zoals de logica zou voorschrijven. In plaats daarvan moest Da Gama ver de Atlantische Oceaan op varen – bijna tot Brazilië, hoewel hij dat niet wist – om de westenwind te pakken te krijgen die zijn vloot snel om de zuidelijke kaap heen zou blazen. Daardoor werd het werkelijk een heroïsche reis. Europeanen hadden nog nooit zo ver gevaren. Da Gama’s schepen hadden drie maanden achter elkaar geen land in zicht. Tijdens deze reis werd scheurbuik pas echt ontdekt. Eerdere zeereizen waren nooit zo lang geweest dat de verschijnselen van scheurbuik de kop hadden kunnen opsteken.
In 1519 vertrok Fernão Magalhães met vijf lekkende schepen voor de dappere onderneming, waar echter veel te weinig geld in was gestoken, om een westelijke route te vinden. Hij ontdekte dat tussen Amerika en Azië zo’n grote leegte lag dat niemand zich ooit had kunnen voorstellen dat daar op aarde ruimte voor was: de Stille Oceaan. Geen mens heeft ooit zo geleden tijdens een expeditie om rijk te worden als Fernão Magalhães en zijn bemanning terwijl ze in 1521 in groeiend ongeloof de Stille Oceaan overstaken. Toen hun voorraden nagenoeg op waren, bedachten ze wellicht hun onappetijtelijkste gerecht dat ooit is opgediend: rattenkeutel met houtkrullen. ‘We aten beschuit die geen beschuit meer was maar beschuitkruim, waarin het wemelde van de wormen’, noteerde een bemanningslid. ‘Het spul stonk vreselijk naar de urine van ratten. We dronken geel water dat al dagen bedorven was. We hebben ook enkele ossenhuiden opgegeten die de bovenkant van de grote ra bedekten… en vaak aten we zaagsel van de planken.’ Ze moesten het drie maanden en twintig dagen zonder vers voedsel of water stellen voor ze redding en de kust van Guam vonden – en dat allemaal met het doel de scheepsruimen te vullen met gedroogde bloemknoppen, stukjes boomschors en ander geurig schaafsel dat op eten werd gestrooid of in pomanders werd gebruikt.
Uiteindelijk hebben maar achttien van de tweehonderd zestig mannen de reis overleefd. Magalhães zelf is gedood tijdens een schermutseling met inboorlingen op de Filipijnen. De achttien overlevenden hebben echter behoorlijk winst gemaakt op de reis. Op de specerijeilanden laadden ze de schepen vol met 24 ton kruidnagelen, die ze in Europa verkochten met een winst van 2500 procent; en passant werden ze bijna toevallig de eerste mensen die de wereld rondvoeren. Het werkelijke belang van Magalhães’ reis was niet dat hij als eerste de wereld had rondgevaren, maar dat hij als eerste had beseft hoe groot die wereld was.
De Lutjegaster Abel Tasman is bekend tot in de verste uithoeken van onze wereld. Van het eiland Tasmanië en de Tasman Zee tot aan hotels, golfclubs, bedrijven en natuurparken: de naam Tasman duikt steeds weer op. Wie was deze 17e eeuwse ontdekkingsreiziger en hoe belandde hij zo ver van huis?
Abel Tasman (1603-1659) kwam ter wereld in het dorp Lutjegast in de provincie Groningen. In die tijd lag Lutjegast niet ver van zee. Het kwam regelmatig voor de boeren in het rustige zomerseizoen naar zee gingen. Boerenzonen werkten vaak in hun jonge jaren als zeevarende, om zich later als boer aan land te vestigen. Maar Tasman nam zijn carrière op zee serieus en studeerde navigatie. In 1633 kwam hij in dienst van de VOC. Hij woonde toen al niet meer in Groningen, maar was verhuisd naar Amsterdam. In 1636 emigreerde hij met zijn vrouw en dochter naar Batavia, waar hij als schipper een goede reputatie opbouwde.
Dit schilderij stamt uit 1637, toen Tasman al kapitein bij de VOC was, maar nog geen bekende ontdekkingsreiziger. De opstelling is symbolisch: Tasman bij de wereldbol, afgebeeld als kundig navigator. Zijn vrouw geeft een appel aan hun dochter. Dit symboliseert de overdracht van kennis aan de jeugd.
Uit Amsterdamse archieven weten we dat Abel Tasman in 1632 trouwde met Jannetje Tjaers. Hij was toen al weduwnaar van Claesgen Heyndrix en had uit dit huwelijk een dochter, die ook Claesgen heette. Op dit portret lijken (stief)moeder en dochter sprekend op elkaar... Toeval of symboliek?
Het was de meest ambitieuze ontdekkingsreis die de VOC ooit voorbereidde. De expeditie van Tasman moest de kusten van het Zuidland in kaart brengen waarbij het vooral om het Onbekende Zuidland ging: de VOC dacht dat daar veel goud en zilver te vinden was. Letterlijk luidde zijn opdracht om, net als Christoffel Columnus en Amerigo Vespucci, een nieuw werelddeel te ontdekken. Dat moest de Republiek van goud en zilver voorzien, gelijk Peru, Chili en andere zuid Amerikaanse koloniën dat voor het Spaanse rijk deden.
Bovendien hoopten de opdrachtgevers van de VOC dat deze expeditie een veilige zeeweg naar Zuid-Amerika zou openleggen. De Nederlanden waren in 1642 nog altijd in oorlog met Spanje en Portugal.
https://www.deverhalenvangroningen.nl/alle-verhalen/wie-was-abel-tasman
Naar navigatie springenNaar zoeken springen
Vrouwelijke ontdekkingsreizigers en wereldreizigers hebben vele ontdekkingsreizen en wereldreizen gemaakt.
Middeleeuwen - t/m 18e eeuw
19e eeuw
De negentiende eeuw was de tijd van de grote ontdekkingsreizen in Azië, Afrika, Australië en Amerika. Veelvuldig werd verhaald over de reizen en ontdekkingen van Henry Morton Stanley, David Livingstone, Samuel White Baker en John Hanning Speke. In deze tijd werden in West-Europa het huis en het gezin als de geëigende plek en taak gezien voor een vrouw die niet tot de laagste (arbeiders)klasse behoorde. Zo werden vrouwen vooral geacht te wachten op een geschikte huwelijkskandidaat; echtscheiding was gedurende een groot deel van de negentiende eeuw voor veel vrouwen verboden en overspel was strafbaar. De vrouwen die in deze Victoriaanse tijd op ontdekkingsreis gingen, gingen op pad met andere verwachtingen en doelstellingen dan de mannen[1]. Anders dan mannen — die vaak voor hun reizen werden betaald door wetenschappelijke instellingen of regeringen — moesten vrouwelijke ontdekkingsreizigers hun reizen over het algemeen zelf bekostigen. Hierdoor waren de vrouwelijke ontdekkingsreizigers ook vaker dan mannen afkomstig uit het "gegoede milieu". Door hun goede opvoeding hadden ze ook vaak een of meer andere talen geleerd. Doordat de expedities van de mannen meestal werden bekostigd door opdrachtgevers waren zij meestal in staat om op reis te gaan met expeditieleden en bijvoorbeeld dragers en gewapende escortes. Vrouwelijke ontdekkingsreizigers gingen meer dan eens alleen of met een heel klein gezelschap op pad.
Bekende vrouwelijke ontdekkings- en wereldreizigers in de negentiende eeuw waren onder andere:
The map is not the territory. Dat is een uitspraak van de Franse filosoof Gilles Deleuze en het wil zoveel zeggen dat een representatie van de werkelijkheid niet de werkelijkheid is. Alles wat je opschrijft en tekent is een interpretatie, het is niet dé realiteit. Niet de enige althans.