Het oog, lenzen en brillen

Het oog

Wij zien met onze ogen. Toch? Zometeen blijkt dat het wat ingewikkelder is.

Het oog is één van onze zintuigen, net zoals het oor, de neus, de huid (voelen) en de tong. Het oog lijkt een beetje op een fotocamera. Maar een hele bijzondere. Bij biologie heb je er vast al over gehoord.

Zien onder water

Net als een camera bevat het oog een lens. En die lens beeldt wat je voor je ziet af op een 'schermpje' in je oog: het netvlies.

het oog accommodatie - YouTube

Dat netvlies bevat een heleboel lichtgevoelige cellen. Die geven een elektrisch signaaltje af aan een zenuw als er licht op valt. De zenuw transporteert dat naar je hersenen. En je hersenen combineren de signalen van al die lichtgevoelige cellen in je netvlies tot één beeld. Eigenlijk 'zie' je dus uiteindelijk met je hersenen. Het betekent ook dat we eigenlijk geen licht zien, maar de elektrische signaaltjes die vanaf ons netvlies komen. Of zelfs dat nog niet. Eigenlijk zien we alleen maar elektrische signaaltjes zoals die zich in een deel van onze hersenen voordoen. Dat heeft allerlei vreemde gevolgen, zoals we straks zullen zien.

De lens van je oog is een heel bijzondere. Hij is flexibel. Dat wil zeggen dat hij boller en holler kan worden. Accommoderen noemen we dat. Daarmee kun je scherp stellen op dingen die dichterbij of verder weg zijn.

Bovenop de lens ligt een gekleurde ring, die wijder en nauwer kan worden: de iris. Die zorgt ervoor dat er meer of minder licht in je oog valt, zodat je beter ziet of je oog niet kapot gaat van al dat licht. In een fotocamera doet een diafragma hetzelfde.

Binnen de iris zie je een zwart rondje, de pupil. Eigenlijk zie je daar de ooglens. Of eigenlijk kijk je daar door de ooglens het donkere binnenste van het oog in.

Brillen

Soms is de lens in je oog 'van nature' te bol of te plat. Dat laatste kan ook door veroudering komen. Dan kan je oog niet meer goed scherp stellen. Je hebt dan een bril nodig om scherp te zien.

Is je ooglens te bol, dan kun je dingen in de verte niet goed zien. Je bent dan bijziend (myopie) Dan heb je een bril nodig met negatieve lenzen (of negatieve contactlenzen voor op je oog natuurlijk). Die corrigeren voor de sterke bolling van je ooglens.

Is je ooglens te plat, dan kun je juist dingen dichtbij niet goed zien. Je bent dan verziend (hyperopie). Dan heb je een bril met positieve glazen nodig. Die corrigeert dus voor een te platte ooglens.

Bij oude mensen is de ooglens op zichzelf niet per se te bol of te plat, maar kan de ooglens niet meer bol genoeg worden doordat deze niet meer flexibel of elastisch genoeg meer is. Ook dan heb je een bril positieve glazen nodig, maar alleen om dingen dichtbij goed te zien. Om te lezen bijvoorbeeld. Daarom noemen we een dergelijke bril ook wel een leesbril.

Verziendheid

Een bril zorgt ervoor dat het brandpunt van stralen die uit één punt komen weer netjes op het netvlies ligt en niet ervoor of erachter.

 

Voor 3 vmbo en mavo met een NOVA-licentie: bestudeer paragraaf 5.4 van NOVA NASK1 kgt 3 en maak de opgaven.

(Voor H/V-leerlingen met een NOVA-licentie die deze quest doen: ...)