Beelden en lenzen

Breking

We zagen al eerder dat lichtstralen altijd rechtdoor gaan, een rechte lijn vormen. Ze gaan dus nooit de bocht om of het hoekje om. Daardoor kunnen we ook nooit om een hoekje kijken (denk daar maar eens over na). Altijd?

Nee, er zijn een paar situaties waarin lichtstralen niet meer rechtdoor gaan. Een daarvan hebben we al gezien: bij een spiegel. Dan kaatsen lichtstralen immers terug en maken ze wel een hoek. Met een spiegel kun je dus wel om een hoekje kijken.

Er is nog een situatie dat lichtstralen een hoek maken: als ze door een doorzichtig materiaal gaan. Glas bijvoorbeeld. Of water. Als een lichtstraal vanuit de lucht het glas of het water binnenkomt, maakt deze plotseling een hoek. We zeggen dan dat de lichtstraal gebroken wordt. Ofwel: er is sprake van breking van het licht. Als de lichtstraal het glas of het water aan de andere kant weer verlaat, wordt hij weer terug gebroken. Dan loopt de straal weer rechtdoor, parallel aan het begin, maar nu een stukje verschoven. Tenminste als beide oppervlakken van het glas ook evenwijdig zijn.

Wetenschapsschool: natuurkunde voor de middelbare school   bol.com | 10cm Optisch Glas Kristal Drievoudig Driehoekig Prisma Fotografie Natuurkunde...

Dat wordt anders als de oppervlakken van het glas schuin staan t.o.v. elkaar. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de prisma die we al eerder zagen. En bij glazen die ene beetje bol of hol zijn. Dat noemen we lenzen. Brilleglazen zijn er een voorbeeld van.

De werking van het oog - Mijn site   Sciencespace - Lenzen

Een bolle lens noemen we positief. Die maakt van een evenwijdige lichtbundel een convergerende lichtbundel, die samenkomt in een brandpunt. Een holle lens noemen we negatief, die maakt van een evenwijdige lichtbundel een divergerende lichtbundel, die uit een (virtueel) brandpunt lijkt te komen.

Dit zorgt er bijvoorbeeld voor dat we dingen door een glas met water helemaal vervormd zien. Of dat het lijkt alsof een rietje dat in een glas water staat gebroken is. Of dat het heel moeilijk is om een vis die we in het water zien te vangen. Dat laatste komt doordat de vis op een andere plek in het water is dan waar we hem zien (zie de plaatjes hierboven en hieronder).

Lichtbreking - Wikipedia      ➂ Lichtbreking  

lichtbreking | licht en lezen   

Zoeken | Wezooz Academy   Fotolinie - Almere - Categorie: Februari 2013 - Experimentele Fotografie - Afbeelding: Lichtbreking

 

We kwamen deze lichtbreking ook al eerder tegen, namelijk bij het prisma dat wit licht 'uiteenrafelt' in alle kleuren. Dat komt doordat licht van de ene kleur een beetje meer gebroken wordt dan licht van een andere kleur.

 

Beeldvorming

Met een positieve lens, kun je beelden maken op een scherm. Dat gebeurt bijvoorbeeld met een beamer. Maar ook een fotocamera doet dat. Die beeldt wat hij voor zich 'ziet' af op een 'schermpje' in de camera. Dat is bij de moderne digitale camera's een chip. Vroeger was dat een filmpje van kunststof met een lichtgevoelige stof erop. En nog vroeger waren dat glazen plaatjes met een een lichtgevoelige stof erop. Die plaatjes en filmpjes moest je dan 'ontwikkelen' door ze even in een bak met chemische stofjes te houden.

Zo'n bolle lens zit ook in je oog. Ook die lens maakt een afbeelding van wat je ziet op een schermpje: het netvlies in je oog.

 

Voor 3 vmbo en mavo met een NOVA-licentie: bestudeer paragraaf 5.3 van NOVA NASK1 kgt 3 en maak de opgaven.

(Voor H/V-leerlingen met een NOVA-licentie die deze quest doen: bestudeer deze paragraaf 6.1-3 van NOVA natuurkunde havo 4 of vwo 4 en maak de opgaven)