Lesdoelen:
Aan het eind van deze les ...:
Theorie
Gedichten rijmen vaak en dit kan op verschillende manieren. In deze les leer je wat een rijmschema is en hoe je dat van een gedicht maakt. Je kan een rijmschema maken door te kijken welke woorden er op elkaar rijmen. Elke nieuwe klank geef je een nieuwe letter. Kijk maar naar het volgende voorbeeld:
Bijen
Zoemend op de bloemen A
Vliegen ze af en aan B
Alles over voor hun koningin. C
Een heel simpel bestaan B
Belangrijk voor mens en natuur D
Hun honing is kostbaar E
Maar niet zo duur D
Zwart met geel F
Klein, maar met veel F
Je ziet bij dit gedicht dat klank B, D en F meerdere keren voorkomen. Vaak valt er een rijmschema te herkennen in gedichten. Denk maar aan Sinterklaas gedicht waarbij vaak twee regels achter elkaar rijmen:
Sint zat te denken A
Wat hij Marietje dit jaar kon schenken A
Ze had heel veel op haar lijstje staan B
Dus heeft hij iets moois voor haar in de zak gedaan B
De rijm zoals je die hierboven ziet, noemen we gepaard rijm.
Nog meer voorbeelden van rijmschema's zijn: gekruist rijm, omarmend rijm, slagrijm en gebroken rijm.
Deze schema's zien er alsvolgt uit:
gepaard rijm ⇒ AABB CCDD ...
gekruist rijm ⇒ ABAB CDCD ...
omarmend rijm ⇒ ABBA CDDC ...
slagrijm ⇒ AAAA BBBB ...
gebroken rijm ⇒ ABCB DEFE of ABAC DEDF (hier wordt als ware een rijmschema 'onderbroken')
Vier regels van ongeveer dezelfde lengte noemen we ook wel een kwatrijn.
Opdracht 1
Klik op onderstaande link, scrol naar beneden tot je bij rijmschema's bent en bekijk dan de voorbeelden! Maak vervolgens de twee oefeningen die daar staan.
https://www.cambiumned.nl/theorie/literatuur/poezie/rijm-en-metrum/
Opdracht 2
Klik op de onderstaande link en beluister drie gedichten. Beantwoord de vragen.
http://candlelight.nl/site/audiogedichten/
1. Welk gedicht sprak jou het meest aan en waarom?
2. Waar ging dat gedicht over?
3. Welke rijmschema's heb jij herkend in de gedichten?
Opdracht 3
Lees onderstaand gedicht en beantwoord de vragen.
Wakker
Ik werd wakker voor de wekker
en potverdorie dat was lekker
want ik voelde al meteen
vandaag wordt er zo één
die mij nog lang zal blijven heugen
dus geniet ik met volle teugen
van elk minuutje van vandaag
zonder gezeur en/of geklaag
vandaag zal niet mislukken
dit fijne dagje ga ik plukken
ik heb een glimlach op mijn bek
want vandaag wordt echt te gek.
- René Oskam
1. Welk rijmschema wordt hier gebruikt?
2. Welke letter krijgt de zesde zin (teugen)?
3. Welke soort rijm wordt er veel gebruikt? Kies uit: gelijk rijm, volrijm en alliteratie. Verklaar je antwoord. Weet je het even niet? Kijk dan in les 6.1 bij klank.
4. Geef een voorbeeld uit het gedicht van halfrijm.
Opdracht 4
Maak een rijmschema van onderstaand gedicht.
Detective
Mijn jas ligt in de koelkast
aan de kapstok hangt een schoen
mijn tas ligt in de oven
onder mijn kussen een citroen
tussen de vissen drijft mijn hamster
en in zijn kooi spartelt een vis
er liggen punaises tussen mijn lenzen
wat meestal niet zo handig is
ik vind mijn tandenborstel terug
daar waar de pleeborstel moet staan
dus soms ruikt mijn mond wat gek
vlak voor en na het slapengaan
vaak voel ik mij een detective
ben altijd ergens naar op zoek
maar ik beschouw het als een zegen
niet als een onaangename vloek
want ik ben niet chaotisch
ik gebruik dat zoeken als tactiek
om mijn grijze massa jong te houden
het is hersengymnastiek.
-René Oskam
De antwoorden van opdracht 3 en 4 vind je hieronder.