DNA Een lange keten van genen waar erfelijke eigenschappen zijn opgeslagen.
Gen Een klein stukje DNA die staat voor één eigenschap.
Genoom Al het erfelijke materiaal bij elkaar.
Verschil geno- en fenotype
Genotype Erfelijke kenmerken opgeslagen in het DNA.
Fenotype Uiterlijke kenmerken, kan afkomstig zijn vanuit het DNA maar het kan ook door invloeden van buitenaf veranderen.
Stel je verft als bruinharige je haar zwart. Dan is je genotype bruin en je fenotype zwart.
Tip voor het examen-> Een bloem is rood (Genotype AA) en plant zich voort met een witte bloem (Genotype aa). Rood is dominant wat is het fenotype?
Wat ik heel veel zag op jullie toetsen is dat jullie dit kruisingstabel hadden gemaakt:
Vervolgens staat er als antwoord: Aa
Je hebt nu het genotype opgeschreven, en niet het fenotype waar naar gevraagd was. Dus je krijgt nul punten voor de vraag. Let daarom goed op of er gevraagd wordt naar het geno of fenotype. Schrijf dan op: de nakomelingen van de bloemen worden rood.
Chromosomen Een chromosoom is een opgerolde DNA streng met nog wat eiwitten om hem in vorm te houden. De mens heeft 23 paar chromosomen. Dus 46 chromosomen totaal!
Geslachtschromosomen Aan het laatste chromosomenpaar op een chromosomenkaart kan je zien of het een man of vrouw is.
X chromosomale aandoening
Het Y chromosoom is een stuk korter en bevat daarom ook een stuk minder genen, er ontbreken dus ook een aantal genen die voor een aandoening kunnen zorgen. Bij een X chromosomale aandoening komt het gen voor deze aandoening alleen voor op het X chromosoom.
Tip voor het examen-> De aandoening kleurenblindheid is X chromosomaal en recessief. Komt deze aandoening vaker bij mannen of bij vrouwen voor?
Omdat het een recessieve aandoening is moet je het gen in de meerderheid hebben om kleurenblind te worden. Vrouwen hebben twee keer een X chromosoom dus hebben ze het gen twee keer nodig.
Mannen hebben maar één X chromosoom. Hierdoor hoeven ze het gen dus ook maar 1 keer te hebben. Dus wie zijn er vaker kleurenblind mannen of vrouwen? Mannen!
De kans dat je 1 gen erft is namelijk groter dan dat je twee genen erft.
Intermediaire genen
Er bestaan ook intermediaire genen. Deze genen zijn even sterk. Denk maar aan huidskleur. Als een blanke vrouw en een donkere man een kind krijgen is deze bruin, een gemiddelde tint dus.
Tip voor het examen-> Een tulp is rood (RR) en wordt gekruist met een blauwe tulp (BB). Deze eigenschappen zijn intermediair. Wat is het fenotype en genotype van deze nakomelingen?
Als je rood en blauw mengt krijg je paars dus het fenotype is paars.
Je krijgt van elke tulp één letter dus het genotype is RB of BR.
Mutatie
Een fout in het DNA. Mutaties kunnen plotseling voorkomen en kunnen grote gevolgen hebben zoals een aandoening die is ontstaan. Vaak hebben mutaties geen (grote) gevolgen. Mutaties ontstaan tijdens de celdeling.
Tip voor het examen-> Er is een mutatie ontstaan in de eicel van een vrouw en een in een huidcel. Welke mutaties worden doorgegeven als de vrouw zwanger wordt? Alleen de mutatie in de eicel kan worden doorgegeven je plant je immers niet met je huid voor.
Mitose en Meiose https://youtu.be/IZs4MIr_Hpw