Slaapstoornissen komen veel voor. Er zijn in Nederland speciale slaapcentra die zich bezighouden met onderzoek en diagnose vaan slaapstoornissen. Deze centra brengen de slaapproblemen in beeld en proberen de oorzaak hiervan te zoeken. Het is niet altijd zo dat mensen te weinig slapen; ze kunnen ook te veel slapen. Deze slaapcentra kijken samen met de persoon die slaapproblemen heeft wat een goede behandeling kan zijn, bijvoorbeeld gedragstherapie voor mensen die psychische problemen of piekertherapie voor mensen die niet kunnen stoppen met piekeren. Met diverse oefeningen leren mensen om de gedachten te stoppen. Soms wordt lichttherapie voorgeschreven om depressie te behandelen, want daardoor kan uiteindelijk een slaapprobleem verholpen worden. Deze therapieën worden individueel en in groepsverband gegeven.
Oorzaken van slaapstoornissen
De oorzaken van slaapstoornissen zijn zeer divers. Slaapstoornissen zijn te onderscheiden in stoornissen naar tijd en oorzaak.
Slaapstoornissen naar tijd (primaire slaapstoornissen)
Slaapstoornissen naar tijd zijn de volgende:
Inslaapstoornissen. In de meeste gevallen spelen hierbij emoties als angst, zorgen en verdriet een grote rol. Omgevingslawaai kan ook inslaapstoornissen tot gevolg hebben.
Doorslaapstoornissen. Mensen die depressief zijn, hebben hier vaak last van. Ze slapen niet door, maar hebben ‘hazenslaapjes’ (even wegzakken en weer wakker worden). Vaak is het gevolg hiervan dat mensen het gevoel hebben moe wakker te worden.
Zeer vroeg wakker worden. Vooral oudere mensen hebben hier last van. Ze worden zeer vroeg wakker (4:30-5:00 uur) en kunnen dan de slaap niet meer vatten. Het gevolg is vaak dat ze onvoldoende uitgerust zijn als ze opstaan. Een oorzaak kan zijn dat oudere mensen soms te veel overdag slapen. Diverse slaapmomenten op een dag kan ervoor zorgen dat het lichaam niet goed is uitgerust. Omdat de periode van slaap te kort is.
Slaapapneu. Iedereen snurkt wel eens, ook de mensen die zeggen dat ze nooit snurken. De oorzaak van snurken heeft te maken met de luchtwegen die achter in de keel vernauwen. De lucht passeert met enige moeite langs de vernauwing, wat het snurkende geluid veroorzaakt. De persoon die snurkt merkt het vaak zelf niet, zijn omgeving echter wel. Soms wordt het snurken wel een probleem voor de slaper zelf. Het kan gebeuren dat de vernauwing zo klein wordt, dat er helemaal geen lucht meer in de logen kan komen. Het zuurstofgebrek in de hersenen zorgt ervoor dat de slaper met een schok en vaak een harde snurk wakker schrikt en weer verder kan ademen. Als hier sprake van is, dan heeft deze persoon apneu. Degene die dit heeft wordt apneulijder genoemd. Een apneu kan tientallen keren per nacht voorkomen, waardoor de apneulijder niet voldoende is uitgerust en niet goed kan functioneren. De oplossing die het meest gebruik wordt is een zogenoemd CPAP-masker (CPAP= continuous positive air pressure). Door het masker wordt onder lichte druk lucht in de neus geblazen. De luchtdruk zorgt ervoor dat de luchtweg niet kan vernauwen.
Narcolepsie. Het belangrijkste symptoom van mensen met narcolepsie is slaperigheid en haast onbedwingbare slaapaanvallen overdag. Ook als mensen voldoende nachtrust hebben gekregen, hebben zij dagelijks last van slaapaanvallen. Mensen met narcolepsie kunnen overdag geheugenstoornissen en concentratiestoornissen hebben, omdat zij niet goed zijn uitgerust. Narcolepsie is niet te genezen. Mensen moeten ermee leren leven.
Nachtmerries. Dit zijn extreem angstige dromen met negatieve emoties waaruit de dromer meestal wakker schrikt. De nachtmerries kunnen variëren van een achtervolging, vallen, verdrinken, anderen zien overlijden, herhalen van een vervelende gebeurtenis, tot eigenlijk alles wat een mens angst kan aanjagen. Nadat de persoon wakker wordt, is het snel duidelijk dat het maar een droom was.
Slaapwandelen. Dit is het wandelen tijdens de slaap. Als anderen dit zien, denken ze dat de persoon wakker is. De persoon die slaapwandelt, weet er zelfs niet van. Erfelijkheid speelt een rol bij slaapwandelen en het komt vaker voor bij kinderen dan bij volwassen. Belangrijk is dat er gekeken wordt naar de oorzaak. De omgeving moet zo veilig mogelijk gemaakt worden. Mensen die slaapwandelen hebben vaak een slechte coördinatie en hebben niet altijd controle over hun handelen. Hierdoor kunnen ze vreemde dingen doen en zichzelf in gevaar brengen. Voor mensen die vaak slaapwandelen en zichzelf hiermee in de problemen brengen, zijn er sensormatten die een alarm geven als ze hier op gaan staan. Soms wordt geadviseerd om iets aan de deur te bevestigen dat een geluid geeft als deze in de nacht opengaat, bijvoorbeeld een windgong.
Slaapstoornissen naar oorzaak (secundaire slaapstoornissen)
Slaapstoornissen naar oorzaak zijn de volgende:
Psychogene slaapstoornissen. Hieraan lijden mensen die overspannen zijn, in een acute psychische shock raken, of een angststoornis hebben
Organische slaapstoornissen. De oorzaak hiervan is vaak een ziekte of ongeval van de hersenen
Symptomatische slaapstoornissen. Pijn is een symptoom. Mensen die door wat voor oorzaak dan ook (ziekte, operatie, ongeval) pijn hebben, slaap vaak slecht
Toxische slaapstoornissen. Deze worden veroorzaakt door vergiftigingen (toxisch betekent giftig). Bepaalde medicijnen (zoals peppillen, maar ook koffie) zijn hiervan de oorzaak
De bovenstaande stoornissen zijn zeer divers en complex. Soms komen primaire slaapstoornissen ook voort uit secundaire slaapstoornissen. Zo kan een toxische slaapstoornis (door koffie bijvoorbeeld0 een inslaapstoornis tot gevolg hebben.