Kenmerken van frustratieagressie (de emmer loopt over):
De reactie is niet in verhouding tot het gebeurde
Uiten van echte emoties
Onvoorspelbaar; kan iedereen overkomen
Zelfbeheersing is weg
Zwart/wit verwijten
Kenmerken van instrumentele agressie (om je zin te krijgen)
Doelgericht, weloverwogen en gecontroleerd
Geen sprake van authentieke (namaak) emoties
Herkenbaar patroon dat telkens opnieuw werkt
Dreigen, manipuleren, bruut of subtiel
De agressor heeft een reputatie
Kenmerken van agressie vanuit machtsverhoudingen (de ander eronder houden)
De agressor legt verantwoordelijkheid voor de schuld bij het slachtoffer; geen eigen schuldbesef
Onderliggende vooroordelen
Machtsverschil
Agressie kent een opbouw; er is een spiraal van geweld
Taboe; probleem wordt niet ernstig genomen
Kenmerken van agressie als gevolg van stoornissen, ziekte of verslaving
Reden agressie is niet duidelijk, geen logische oorzaak; obsessie, wanen, wantrouwen
Voorgeschiedenis: trauma’s, stigma
Bewustzijnsverandering
Let op: het gaat vaak om frustratieagressie en zo moet je het aanpakken, behalve bij verslaving. Daar kan het gaan om instrumentele agressie die uit de straatcultuur afkomstig is en frustratieagressie omdat er sprake is van afkickverschijnselen.
Je zult je realiseren dat mensen niet bij elk van deze bronnen evenveel controle hebben over hun gedrag. Trauma, ziektes of andere psychische aandoeningen kunnen agressief gedrag veroorzaken. Het is belangrijk om dit te weten en te begrijpen als persoonlijk begeleider.
externe escalaties (kort lontje): aanvallen, verdedigen, schreeuwen, willen overtuigen, zwart/wit, willen winnen, van alles erbij halen, exploderen
Het kan ook gebeuren dat spanningen zich intern opbouwen zonder dat je dit ziet. Iemand kan vervolgens toch ineens uitbarsten en dit kan dan onterecht gezien worden als een kort lontje. Zorg er dus voor dat je je cliënt kent, dat je weet hoe de spanning bij je cliënt opbouwt en waardoor dat komt.