Stap 1: Vergrijzing wat is het probleem?

Lees de volgende tekst.

Vergrijzing wat is het probleem?

De vergrijzing wordt vooral gezien als een financieel probleem: de oudedagsvoorzieningen en de uitgaven voor zorg worden onbetaalbaar. Oudedagsvoorzieningen bestaan in ons land grofweg uit twee pijlers: De AOW en inkomensvoorzieningen waarvoor de werknemer zelf tijdens zijn werkzame leven gezorgd heeft. Onder dat laatste vallen lijfrentes en het pensioen waarvoor via het pensioenfonds gespaard wordt. De AOW, en dat vergeten veel mensen nogal eens, is echter een omslagstelsel: de werkenden van nu betalen premies voor de AOW van de gepensioneerden van nu. En daar zit 'm de kneep. Op dit moment staan tegenover elke AOW-er vier tot vijf werkenden. In 2040 is die verhouding 2,5 werkende tegenover een AOW-er. In 2050 moet elke werkende een gepensioneerde onderhouden. Je hoeft geen economie gestudeerd te hebben om te beseffen dat daar iets wringt. Daarnaast doen ouderen in de laatste fase van hun leven een groter beroep op zorg. En die kosten voor medische zorg zijn de laatste jaren al de pan uit gerezen. De zorg dreigt daarom onbetaalbaar te worden.
De oplossingen zijn divers, maar hebben allemaal verschillende inkomenseffecten voor verschillende groepen of zijn niet zo makkelijk te realiseren. Grofweg zijn er drie manieren: meer mensen aan het werk krijgen, een deel van de lasten bij de gepensioneerden leggen en een grotere bijdrage van de overheid.

Dat klinkt logisch, meer mensen aan het werk krijgen. Dat is het ook. Hoe meer mensen werken, hoe meer de premiedruk verdeeld wordt. Nederland is echter kampioen deeltijdwerken. Vooral onder vrouwen is nog een groot onbenut arbeidspotentieel. Veel vrouwen, ook hogeropgeleiden, werken in een deeltijdbaantje en zorgen de rest van de tijd voor de kinderen. In de Scandinavische landen is de arbeidsparticipatie van vrouwen veel hoger. Dat ligt niet alleen aan de betere voorzieningen voor kinderopvang. Nederlandse vrouwen blijken liever zelf voor de kinderen te zorgen, vond het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) uit. Maar er stoppen toch heel veel mensen voor hun 65ste met werken? Klopt, eerder stoppen met werken kan nog wel, maar is door het kabinet zo moeilijk gemaakt, dat het financieel erg onaantrekkelijk is geworden. Onder druk van de vakbonden en de betogingen op het Museumplein heeft het kabinet het echter niet aangedurfd om op dit punt echt door te pakken. Daardoor kunnen 55-plussers nog steeds massaal eerder stoppen met werken. En het Centraal Bureau voor de Statistiek meldde onlangs dat de arbeidsdeelname van ouderen weliswaar stijgt, maar dat slechts twintig procent van de zestig- tot 64-jarigen een baan heeft. Daar valt dus nog een wereld te winnen.


Bestudeer ook de volgende drie maatregelen.

Maatregel 1
Later met pensioen dan maar?
Ja, dat zou kunnen helpen om de arbeidsparticipatie te verhogen. De huidige pensioenleeftijd van 65 jaar werd ingevoerd in een tijd dat veel werknemers bij lange na nog niet eens de zeventig haalden. In 2005 was de gemiddelde leeftijdsverwachting voor mannen gestegen naar 80,2 en die voor vrouwen naar 83,9 jaar. Je zou er dus voor kunnen kiezen om de AOW-leeftijd steeds verdre te verhogen. Daardoor stijgt het aantal werkenden dat AOW-premie betaalt. Tegelijkertijd sparen werknemers langer door voor hun eigen pensioen, waardoor later hun pensioenuitkering omhoog kan.
Klinkt goed. Waarom doen we dat dan niet? Met pensioen gaan wordt door velen gezien als een grondrecht. Een politicus die verhoging van de pensioenleeftijd voorstelt, wordt met pek en veren het land uit gejaagd en verliest in elk geval bij de volgende verkiezingen een deel van z'n Kamerzetel. Alleen jongerenafdelingen van politieke partijen en vertegenwoordigers van denktanks als het Centraal Planbureau (CPB) durven zo'n maatregel openlijk voor te stellen. Maar zij zijn dan ook niet afhankelijk van de luimen van de kiezer.

Maatregel 2
Meer immigranten toelaten.
Niet-westerse immigranten krijgen meer kinderen dan autochtonen. Daardoor zijn er op termijn meer handjes beschikbaar om premies te betalen en voor de ouderen te zorgen, luidt de redenering van voorstanders van meer immigratie. Maar het Centraal Planbureau concludeerde al in 2003 dat meer immigratie niet helpt tegen de vergrijzing. "Over de levensloop bezien zijn de kosten voor onder meer extra belasting- en premie-inkomsten", zo rekende het CPB uit. Alleen voor hoogopgeleide kenniswerkers valt dat beeld gunstiger uit. Veel immigranten belanden in laagbetaalde baantjes en hebben vaker een uitkering. Bovendien gaan die immigranten op zeker moment ook weer met pensioen, waardoor nog meer immigranten nodig zijn die ook weer met pensioen gaan.

Maatregel 3
Meer werklozen en arbeidsongeschikten aan werk helpen?
Ja, dat zou ook helpen. Maar de werkloosheid daalt al hard en in sommige sectoren zijn al weer tekorten. Veel gemeenten zijn druk bezig om bijstandsgerechtigden aan het werk te helpen. En veel werkgevers staan niet te trappelen om herintredende ex-arbeidsongeschikten aan te nemen.


Bespreek samen de inhoud van de tekst en de genoemde maatregelen.
Bedenk per maatregel argumenten voóór en argumenten tegen de maatregel.