introductie verhaal:
De engel Apollion keert terug van de aarde met een verontrustende boodschap: God heeft de mens in het paradijs op de plaats der engelen gesteld. Gabriël bevestigt dat: de engelen zullen het menselijk geslacht moeten eren.
De engelen Belzebub en Belial stoken hun leider Lucifer op om deze vernedering niet te accepteren. Belzebub doet net of hij de rust herstelt, maar intussen vraagt hij Lucifer de opstand tegen God te leiden. Onder druk neemt Lucifer deze taak op zich. Rafael probeert nog Lucifer tot rede te brengen, maar Lucifer zegt dat het al te laat is. Gods getrouwe engelen winnen de strijd en de Luciferisten worden veranderd in monsters en uit de hemel gesmeten. Voortaan zullen ze alleen nog macht op aarde hebben. Ze nemen wraak door op aarde te zorgen voor de zondeval van Adam en Eva.
Inhoud (via dbnl:)
LUcifer, d'Aertsëngel, opperste, en doorluchtighste boven alle Engelen, hoovaerdigh en staetzuchtigh, uit blinde liefde tot zijn eige, benijde Godts onbepaelde grootheit, oock den mensch, naer Godts beelt geschapen, en in het weeligh Paradijs met de heerschappye des aerdtbodems begiftight. Hy benijde Godt en den mensch te meer, toen Gabriël, Godts Herout, alle Engelen voor dienstbare Geesten verklaerde, en de geheimenissen van Godts toekomende menschworden hun ontdeckte; waer door het Engelsdom voorbygegaen, de waerachtige menschelijcke natuur, met de Godtheit vereenight, een gelijcke maght en Majesteit te verwachten stont: waerom de hoovaerdige en nijdige Geest, poogende zich zelven Gode gelijck te stellen, en den mensch buiten den hemel te houden, door zijne medestanders, ontelbaere Engelen oprockende, wapende, en tegens Michaël, 's hemels Veltheer, en zijne heirkrachten, onaengezien Rafaëls waerschuwinge, aenvoerde; en afgestreden, na de neêrlaegh, uit wraecke den eersten mensch, en in hem alle zijne nakomelingen, ten val broght, en hy self met zijne weerspannelingen ter helle gestort, en eeuwigh verdoemt wert.
Het toneel is in den hemel.
volledige samenvatting:
Samenvatting
Apollion is naar aarde gestuurd om te kijken hoe het daar is. Hij keert terug en hij doet verslag aan Belzebub over het Hof van Eden. Hij vertelt over de schoonheid en het leven van Adam en Eva. Belzebub hoort het aan en wordt jaloers. Dan komt Gabriël en hij vertelt dat God besloten heeft om de mens boven de engelen te verheffen. Aan de engelen wordt dienstbaarheid gevraagd met Lucifer aan het hoofd.
Lucifer gaat klagen bij Gabriël over de nieuwe positie van de engelen. Lucifer besluit in verzet te gaan. Het plan is om de mens voor eeuwig uit de Hemel te sluiten.
Apollion en Belial proberen de Rey (de goede engelen) over te halen om hen te volgen, dat lukt niet. Michael probeert de ruzie te stoppen en vraagt om gehoorzaamheid. Dat is echter tevergeefs. Er zijn nu twee partijen namelijk de Luciferisten en de Rey.
Michael geeft zijn veldheer Gabriël met zijn schildknaap Uriël de opdracht om de opstand neer te slaan. Rafael probeert vrede te stichten, maar dat lukt niet. Hij bidt met de Rey samen tot God dat Hij de opstandige engelen genadig mag zijn.
Uriël vertelt het verloop van de slag aan Rafael. Lucifer heeft de slag verloren en stort ter aarde. Daar verandert hij in een mengeling van zeven dieren die de hoofdzonden symboliseren. Gabriël meldt aan Michael dat Adam gevallen is omdat Eva gegeten heeft van de verboden vrucht. Ze had daarvan gegeten omdat Belial haar verleidde met een slang als tussenpersoon. Dat is de wraak van de Luciferisten. De duivels worden opgesloten door Uriël en de zwavelpoel wordt ontgestoken om de gevallen engelen voor eeuwig te straffen.
samenvatting in bedrijven:
Samenvatting Apollion is naar aarde gestuurd om te kijken hoe het daar is. Hij keert terug en hij doet verslag aan Belzebub over het Hof van Eden. Hij vertelt over de schoonheid en het leven van Adam en Eva. Belzebub hoort het aan en wordt jaloers. Dan komt Gabriël en hij vertelt dat God besloten heeft om de mens boven de engelen te verheffen. Aan de engelen wordt dienstbaarheid gevraagd met Lucifer aan het hoofd.
Lucifer gaat klagen bij Gabriël over de nieuwe positie van de engelen. Lucifer besluit in verzet te gaan. Het plan is om de mens voor eeuwig uit de Hemel te sluiten.
Apollion en Belial proberen de Rey (de goede engelen) over te halen om hen te volgen, dat lukt niet. Michael probeert de ruzie te stoppen en vraagt om gehoorzaamheid. Dat is echter tevergeefs. Er zijn nu twee partijen namelijk de Luciferisten en de Rey.
Michael geeft zijn veldheer Gabriël met zijn schildknaap Uriël de opdracht om de opstand neer te slaan. Rafael probeert vrede te stichten, maar dat lukt niet. Hij bidt met de Rey samen tot God dat Hij de opstandige engelen genadig mag zijn.
Uriël vertelt het verloop van de slag aan Rafael. Lucifer heeft de slag verloren en stort ter aarde. Daar verandert hij in een mengeling van zeven dieren die de hoofdzonden symboliseren. Gabriël meldt aan Michael dat Adam gevallen is omdat Eva gegeten heeft van de verboden vrucht. Ze had daarvan gegeten omdat Belial haar verleidde met een slang als tussenpersoon. Dat is de wraak van de Luciferisten. De duivels worden opgesloten door Uriël en de zwavelpoel wordt ontstoken om de gevallen engelen voor eeuwig te straffen.
Het hele verhaal per bedrijf
Eerste bedrijf
Eerste toneel
Belzebub en Belial horen Apollion uit over zijn tocht naar de aarde. Deze zingt de lof van de schoonheid van de aarde, maar waarschuwt voor de macht van de mensen wegens hun mogelijkheid tot voortplanting, terwijl ze (voorlopig nog) de gave van het eeuwige leven hebben.
Tweede toneel
Gabriël kondigt het Godsbevel af dat de engelen zich ten dienste van de mensen moeten stellen.
Derde toneel
De meerderheid der engelen legt zich ootmoedig neer bij het besluit en zingt de lof van De Schepper.
Tweede bedrijf
Eerste toneel
Lucifer is ontevreden over het Godsbevel en wordt hierin bijgetreden door Belzebub.
Tweede toneel
Lucifer stelt Gabriël op de hoogte van zijn bezwaren, maar deze wimpelt ze af omdat men Gods besluiten niet in vraag mag stellen. Lucifer krabbelt dan enigszins terug zodat Gabriël nog geen onraad vermoedt.
Derde toneel
Lucifer zweert zijn slag te slaan. Samen met Belzebub organiseert hij het verzet.
Vierde toneel
Apollion wordt erbij gehaald, maar deze heeft eerst ernstige bezwaren tegen zo’n ongelijke strijd. Uiteindelijk kiest hij toch Lucifers zijde omdat hij een belangrijke functie krijgt.
Vijfde toneel
Apollion spreekt dan af met Belial om door list tweedracht te zaaien tussen de engelen.
Zesde toneel
De rei der engelen ziet dat God vertoornd is wegens de afgunst van sommige engelen ten opzichte van de mens. Zij kiezen partij voor God en zullen trachten het tij te keren.
Derde bedrijf
Eerste toneel
Discussie tussen de Luciferisten en de rei der trouwe engelen. De aanhangers van Lucifer treden als groep op i.p.v. als individuen, dit geeft aan dat er reeds een begin van een opstand is.
Tweede toneel
Belial en Apollion geven tegenover de rei de Luciferisten gelijk. Op het einde zegt Apollion nog dat hij hoopt dat de storm zal over drijven.
Derde toneel
Belzebub tracht het klagen om te buigen tot opstand, precies door te veinzen de opstand te willen indijken. Hij doet zich laf voor en beweert voorstander te zijn van onderhandelingen met God.
Vierde toneel
Michael komt op en spreekt Belzebub onmiddellijk aan als de leider van het verzet. Belzebub verdedigt zich door te zeggen dat hij de zaak in der minne wil regelen. Michael antwoordt nog steeds erg uitdagend (“’t Is u geraden of uw hoofd gaat eraf!”) wat de Luciferisten nog meer ophitst. Zij zeggen dat ze slechts op Lucifer wachten om tot de aanval over te gaan. Michael denkt niet dat Lucifer hen zal leiden.
Vijfde toneel
Belzebub raadt de Luciferisten aan Lucifer tot leider te kiezen, hijzelf is daarvoor niet geschikt, zegt hij. Lucifer tracht hen nog wat in te tomen en herinnert hen aan hun eed van trouw aan God. Belzebub lanceert dan echter een nieuwe eed (“Getrouwigheid aan God en onze Morgenstar”), waarop Lucifer aanvaardt “uit nood en dwang”.
Zesde toneel
De Rei der Engelen betreurt de gang van zaken en duidt “staatzucht” als de dader aan. “Staatzucht” is bij Vondel het streven naar een machtspositie. Hier is het stuk dus op z’n hoogtepunt. Nu volgt de peripetie.
Vierde bedrijf
Eerste toneel
Gabriël komt Michael, die verbaasd is over Lucifer, melden dat hij moet optrekken tegen de opstandelingen. Eerst wilde God nog genade tonen maar Lucifer werd door z’n volgelingen als een afgod bewierookt en dat gaat God veel te ver.
Tweede toneel
Belzebub meldt dat steeds meer engelen afvallig worden. Lucifer houdt een ophitsende toespraak tot zijn troepen.
Derde toneel
Rafaël is door God als bemiddelaar uitgestuurd, ook omwille van zijn persoonlijke vriendschap met Lucifer. Lucifer antwoordt echter dat hij eigenlijk voor God strijdt
Rafaël zegt dan: wees toch niet zo hypocriet, God ziet de waarheid doorheen de schijn; het is staatszucht die u drijft.
Dan geeft Lucifer toe: welja, dat is waar en evenzo is het waar dat ik tegen God niet kan zegevieren, maar we zijn nu reeds te ver, we kunnen niet meer terug.
Vierde toneel
Apollion komt opgewonden op het toneel. Volgens hem is de slag reeds gewonnen. Lucifer relativeert het enigszins maar gaat toch tot de aanval over tegen de troepen van Michael.
Vijfde toneel
Onder leiding van Rafaël bidt de Rei der Engelen om vergiffenis voor Lucifer en zijn volgelingen.
Vijfde bedrijf
Eerste toneel
Uriël verhaalt aan Rafaël en “dus” aan de toeschouwers hoe de slag verlopen is in het voordeel van de troepen van Michael. In hun val veranderen Lucifer en de zijnen in “duivels”, dit zijn wezens die zijn samengesteld uit zeven dieren die de zeven hoofdzonden voorstellen: de leeuw (hovaardigheid), het zwijn (gulzigheid), de ezel (luiheid), de rhinoceros (toorn, woede, agressiviteit), de aap (schaamteloosheid, wulpsheid), de draak (nijd, afgunst) en de wolf (gierigheid).
Tweede toneel
De rei der Engelen zingt een loflied op Michael. Deze geeft het compliment door aan God.
Derde toneel
Gabriël komt de vreugdestemming verstoren met een relaas van de val van Adam en Eva. Lucifer heeft immers gezworen “zoveel mensen, als geen tong vermag te noemen, en al wat Adam teelt in eeuwigheid (te) verdoemen”. Het is Belial die in de huid van de slang is gekropen. Michael geeft dan aan Uriël het bevel Adam en Eva uit het Aards Paradijs te jagen, opdat ze niet meer van de boom van Eeuwig Leven zouden kunnen eten. Andere engelen moet de Hel in gereedheid brengen om Lucifer en de zijnen eeuwig te pijnigen. Het stuk eindigt met een lofzang van de Rei der Engelen op de Verlosser.
Het laatste bedrijf beeldt dus de val van Lucifer uit, maar toont ook zijn macht. Dit was nodig want het Kwaad (de duivel) is bijna zo sterk als het Goede (god) en de mens (die zwak is) kiest dan ook dikwijls voor het verkeerde.