Boek 7 - havo 5

Marga minkel een leeg huis

 

Samenvatting

 

Donderdag 28 juni 1945

 

Aan het einde van de oorlog wordt Sepha, een jonge joodse vrouw, naar een onderduikadres aan de Kloveniersburgwal in Amsterdam gebracht. Daar ontmoet ze een aantal andere onderduikers, onder wie Mark; met hem begint ze een verhouding. Na de bevrijding gaat ze op zijn advies enkele weken naar Friesland om er eens helemaal uit te zijn.

Na vier weken komt ze terug naar Amsterdam. Hoewel ze pas de volgende dag verwacht wordt, vertrekt ze al op donderdag 28 juni. Ze houdt het in Friesland niet langer uit, ze wil naar huis. Daarom neemt ze de kans op een moeizame terugreis voorlief. Ze wil proberen nog deze dag liftend de hoofdstad te bereiken.

De eerste lift krijgt ze van de groenteboer, die haar met zijn paard-en-wagen naar Sneek brengt. Daarvandaan neemt een chauffeur van een vee-auto haar mee tot Steenwijk, maar na de vierde lift, die haar tot voorbij Zwolle brengt. Lijkt de reis vast te lopen.

Terwijl ze in de berm wat ligt te dommelen, staat er ineens een meisje naast haar. Ze vertelt dat ze Yona heet en dat ze in Aalten ondergedoken heeft gezeten. Zonder dat ze daar prijs op stelt, krijgt Sepha Yona’s hele levensgeschiedenis te horen. Intussen trekken ze samen verder.

Als ze tenslotte in de vooravond in Amsterdam aankomen, gaat Yona op de Ceintuurbaan haar eigen weg. Sepha stapt uit op het Rokin,waar ze middenin de feestdrukte belandt: het is de laatste avond van de bevrijdingsfeesten. Ze haast zich tussen de uitgelaten mensen door naar huis, maar daar vindt ze niemand. Ze wordt ook pas de volgende dag verwacht en op de vloer valt ze tenslotte in slaap.

Ze wordt gewekt wanneer een agent bij haar aanbelt, die haar vraagt met hem mee te komen naar het Weesperpleinziekenhuis. Daar is een meisje binnengebracht dat háár adres bij zich droeg. Het blijkt Yona te zijn, die er behoorlijk toegetakeld bijligt. Ze verstelt Sepha over het weerzien met haar oude buurt: van haar ouderlijk huis is alleen nog de gevel over, evenals van haar tantes hui. Toen ze daarop ontgoocheld aan het dwalen ging, moet ze gestruikeld zijn en is ze in de gracht gevallen, vertelt ze.

 

Als Sepha weer thuis komt, blijkt Mark daar intussen ook geweest te zijn. Hij is echter al weer vertrokken en heeft een briefje achtergelaten met de woorden: ‘ Ik zie dat je thuisgekomen bent, had je vandaag nog niet verwacht. Ik ben naar Karel, daar is een feest. Kom ook als je nog zin hebt.’ Maar bij Karel is hij ook al weer weg en daarom gaat Sepha maar weer naar huis. Even steekt ze nog haar hand door de brievenbus van het huis naast het hunne, maar het enige wat ze voelt is de kilte van een groot gat waar de wind doorheen blaast.

 

 

 

Dinsdag 25 maart 1947

 

Al snel na de bevrijding ontstaat er een verwijdering tussen Sepha en Mark. Hij gaat van het ene feest naar het andere, zij trekt zich meer en meer in zichzelf terug. Toch trouwen ze in augustus van dat jaar. Van het Rode Kruis krijt Sepha bericht dat er van haar familie niemand meer in leven is.

 

Voorjaar 1946 ontmoet ze Yona weer, die zich redelijk door het leven lijkt te slaan. Ze heeft enkele tekenopdrachten en werkt halve dagen bij de Stichting ’40-’45. Een jaar later komt Karel, een vriend van Sepha en Mark, die ziet dat het met hun huwelijk steeds slechter gaat, met het idee naar het Zuidfranse Collioure te gaan; zo’n reisje zou hen goed doen. Sepha heeft er meteen oren naar; Mark wijst het voorstel echter pertinent van de hand, mogelijk vanwege de verhouding die hij inmiddels heeft met een andere vrouw, Tinka. Sepha besluit dan alleen te gaan.

 

In Collioure vindt ze onderdak bij de familie Ponsailler. Al snel trekt ze de aandacht van Gilbert, met wie ze een verhouding begint. Na een tijdje kondigt ook Mark zich aan. Hij vraagt haar voor hem een kamer apart te huren, want hij wil voornamelijk komen om te werken. Wanneer hij op 25 maart arriveert, blijkt echter al snel dat hij ook een poging wil doen hun vastgelopen huwelijk nieuw leven in te blazen. Als ze ’s avonds terugkomen van een etentje, treffen ze onverwacht Tinka voor het huis van de Ponsaillers aan die haar (ex-)vriend is nagereisd. Mark brengt haar echter resoluut naar het dorpshotel, waarna hij bij Sepha terugkomt.

 

 

 

 

 

Vrijdag 21 april 1950

 

Na hun terugkeer uit Frankrijk hervat Mark zijn werk bij de krant. Sepha kost het echter veel moeite iets te vinden en tenslotte staakt ze het zoeken naar werk helemaal. Tijdens haar dwaaltochten door de stad ontmoet ze in een bioscoop de kunstschilder Thomas, met wie ze een vluchtige relatie heeft. Met haar huwelijk gaat het intussen weer snel bergafwaarts.

 

Op de morgen van de eenentwintigste april, wanneer ze op het punt staat te vertrekken naar de nieuwe woning die zij en Mark hebben toegewezen gekregen, kondigt Yona zich weer aan. Ze vraagt Sepha met klem thuis te blijven en maakt, als ze binnen is, een ontmoedigde indruk. Ze ziet het niet meer zitten, vertelt ze, en al gauw noemt ze de oorzaak van haar depressie: Leo is terug, de vriend die voor de oorlog naar Amerika is gegaan. Hij is nu met zijn Amerikaanse vrouw in Amsterdam, ‘doing Europe in three weeks’; hij stond ineens voor haar. Hoewel ze elkaar vroeger iedere dag zagen en vier jaar lang met elkaar optrokken, blijkt hij nu haast een vreemde voor haar geworden te zijn.

 

Het gesprek komt weer op de jaren voor de oorlog, op de vraag of het nog wel zin heeft te proberen iets van je leven te maken na alles wat er gebeurd is, maar dat is iets waarover Sepha juist niet wil praten. Haar reactie is Yona duidelijk. Ze voelt zich afgescheept en vertrekt.

 

Wanneer Sepha dan toch vertrekt om naar het nieuwe huis te gaan, raakt ze opnieuw aan het dwalen. Tenslotte komt ze weer bij Thomas terecht, met wie ze opnieuw naar bed gaat. Uren later komt ze weer thuis, waar Mark al op haar wacht. Hij vertelt dat er die middag over de telex een bericht gekomen is met de mededeling dat Yona onder onduidelijke omstandigheden uit de trein is gevallen en verongelukt. Sepha gat dan naar Yona’s zolderappartement, waar ze een half-afgemaakt zelfportret vindt, wat oude foto’s en een dagboek, dat ze bewust niet inkijkt. Dan staat Mark achter haar, die haar met zachte dwang meeneemt naar buiten waar juist in de donkere straat de lantaarns aangaan.

 

Informatie Marga Minco

 

Marga Minco, pseudoniem van Sara Voeten-Menco (Ginneken, 31 maart 1920), is een Nederlandse schrijfster van 'humoristische en absurdistische verhalen en suggestieve, sobere vertellingen'.[1] Haar veel vertaalde oorlogskroniek Het bittere kruid (1957) is een klassieker uit de Europese literatuur over de Tweede Wereldoorlog.[2] Voor haar gehele oeuvre ontving zij in 2005 de Constantijn Huygensprijs en in 2019 de P.C. Hooftprijs.

 

Minco wordt vooral bewonderd om haar zuivere en sobere taalgebruik. 'Haar proza,' aldus criticus Michiel Krielaars in 2015, 'leest bijna alsof het gisteren werd geschreven, zo helder en indringend is het, zo goed van sfeer en zo vol verdiepende waarnemingen.

 

Verhaalanalyse:

Thema

Een leeg huis gaat over de vervreemding die de twee hoofdpersonen in de naoorlogse wereld ervaren, niet alleen in hun huizen maar ook in henzelf. De huizen waar ze in opgegroeid zijn, staan symbool voor hun innerlijk. Voor Yona is dat puin, voor Sepha is dat een andere identiteit. Sepha´s nog nieuwe lege huis staat voor het nieuwe begin dat zij wil maken. Het zoeken naar een houding ten opzichte van het verleden en de toekomst staat centraal in het boek. Gebeurtenissen uit het verleden moeten worden weggeschoven om verder te leven, Yona kan dat niet. Ook de onmacht van de mensen om tot werkelijke communicatie te komen, wordt behandeld. Voor Sepha gloeit aan het einde een sprankje hoop.

Tijd

 

Door dat het tijdverloop van ieder hoofdstuk niet groter is dan één dag, wordt een sterke concentratie op de beleving van dat heden bereikt. De totale vertelde tijd van het verhaal laat zich echter niet zo gemakkelijk bepalen. De oudste flashbacks dateren nog van enkele jaren voor de oorlog. (flashback op blz 140/141: Sepha ziet hier op de kamer van haar ouders een kalender hangen met het (joodse) jaartal 5697 erop, dat is in onze jaartelling 1936. Sepha moet op dat moment 13 zijn. Later komt er nog een flashback waaruit je kunt opmaken dat Sepha een jaar of 10 is.) De totale vertelde tijd kan dus in ieder geval niet meer zijn dan zo’n 20 jaar.

Ruimte

 

Er zijn drie belangrijke plaatsen waar het verhaal zich afspeelt. Het verhaal speelt zich in het eerste deel af op weg naar Amsterdam. In het tweede deel speelt het verhaal zich af in een pension in Frankrijk en in het derde deel in Amsterdam.

Het verhaal speelt zich af tussen Amsterdamse Joodse meisjes. Ik denk dat de ruimte wel belangrijk is voor de sfeer in het verhaal, want dat herinnert Sepha aan vroegere gebeurtenissen. Bijv. als ze op bezoek gaat bij haar minnaar Thomas. Ze ziet de divan en dat herinnert haar aan een keer, dat ze daar met Thomas heeft gevreeën, terwijl de kinderen van de buren door een dakraam keken.

 

 

Beoordeling

Ik vond Een leeg huis van Marga Minco een leuk boek om te lezen. Ik kon mij heel goed in het verhaal inleven. Dat komt omdat we bij geschiedenis veel gebeurtenissen in dit boek hebben geleerd zoals onderduiken. Hierdoor kon ik mijn beter inleven omdat het situaties waar gebeurd zijn.

Het boek was wel irritant te lezen omdat er de hele tijd gewisseld werd tussen flashbacks van 1945 ,1947 en 1950 waardoor het boek soms best wel moeilijk te volgen. Verder was het een leuk boek. Ik vind boeken die over de tweede wereld oorlog gaan omdat ik mij daar beter kan inleven