Hoofdstuk 11: Variabele kostencalculatie

Aan het einde van de theorie:

Omdat een onderneming de constante kosten op korte mij niet kan beïnvloeden, kun je deze kosten bij de variabele kostencalculatie voor een bepaalde periode als gegeven beschouwen. De constante kosten zou je daarom direct ten laste van de winst-en-verliesrekening van die periode kunnen boeken. Bij de kostprijsberekening hou je daar alleen nog rekening met variabele kosten. Deze kosten op korte mijn wel te beïnvloeden. Vandaar de naam variabele kosten calculatie of te wel direct costing (DC). Het gaat hier om de variabele kosten en niet om de directe kosten.

Omdat alleen de variabele kosten naar de kostendragers worden verbijzonderd, noem je dit ook wel de product kosten. Dit in tegenstelling tot de constante kosten, die je voor een bepaalde periode rechtstreeks ten laste van de winst-en-verliesrekening neemt en daarom wel de periode kosten noemt.

Bij de variabele kosten calculatie noem je het verschil tussen de verkoopprijs van een product in de variabele kosten van het product de dekkingsbijdrage. Deze dekkingsbijdrage dient in de eerste instantie ter dekking van de constante kosten. Als in een periode dekkingsbijdrage groter is dan contant kost in die periode, resteert er uiteindelijk een winst.

11.2 Boekingen bij de variabel kostencalculatie (DC)

Bij de variabele kosten calculatie breng je de constante kosten rechtstreeks ten laste van de winst-en-verliesrekening van een periode. Boekhoudkundig betekent dit dat je de kosten van rekening 4 rechtstreeks ten laste van rekening 9 constante kosten brengt. Een rubriek 5 komen nu alleen de variabele indirecte kosten.

Een rubriek 6 komen zoals gebruikelijk de variabele directe grondstof kosten en lonen. Voor de toeslag indirecte fabricagekosten belast je alleen het variabele gedeelte door naar rubriek 5. De voorraad gereed product houd je uitsluitend tegen fabricagekostprijs bij, evenals de rekening 800 kostprijs verkopen. Op de rekening 820 toeslag indirecte kosten komt ook alleen variabele toeslag indirecte kosten.

Dit houdt in dat het verkoopresultaat in rubriek 8 staat en bestaat uit de dekkingsbijdrage. De dekkingsbijdrage dient voor de dekking van de constante kosten, want daarna nog overblijft is de nettowinst.

Journaalposten variabel kostencalculatie

Overboeking directe variabele fabricagekosten naar rubriek 6

Overboeking indirecte variabele kosten naar rubriek 5

Dekking afdeling fabricage en verkoop (het aantal machine uren)

+

Boeken gewerkte arbeidsuren (aantal directe arbeidsuren)

Productie eenheden

Verkoop eenheden

+

Voorbeeld

Industriële onderneming Beuningen nv vervaardigt onder andere product S. Beuningen pas de variabele kosten calculatie toe.

 

De dekkingsbijdrage voor product S is als volgt samengesteld:

 

Verkoopprijs

 

€120

Directe grondstofkosten

€16

 

Directe lonen

€24

 

Variabele indirecte fabricagekosten

€10

 

Variabele indirecte verkoopkosten

€5

 

Totale variabele kosten

 

€55

Dekkingsbijdrage

 

€65

 

 

De volgende gegevens zijn bekend:

 

Directe grondstofkosten (13020 kg x €8)

€104160

Betaalde directe lonen

€157800

Constante indirecte fabricagekosten

€137100

Variabele indirecte fabricagekosten

€65550

Constante indirecte verkoopkosten

€66690

Variabele indirecte verkoopkosten

€29850

Werkelijke aantal arbeidsuren

6525

Werkelijke machine-uren

6450

Normale productie en afzet

6750

Werkelijke productie

6450

Werkelijke afzet

6000

 

 

De volgende rekeningen komen bij de DC-methode aan bod:

499

Overboekingsrekening

550

Variabele kosten afdeling fabricage

553

Dekking variabele kosten afdeling fabricage

560

Variabele kosten afdeling verkoop

563

Dekking variabele kosten afdeling verkoop

599

Overboekingsrekening

600

Directe grondstofkosten

601

Directe lonen

602

Toeslag variabele indirect

610

Standaard directe grondstofkosten

611

Standaard directe lonen

612

Standaard toeslag indirecte fabricagekosten

630

Betaalde directe lonen

631

Verrekende directe lonen

699

Overboekingsrekening

700

Voorraad gereed product

800

Kostprijs verkopen

820

Toeslag variabele indirecte verkoopkosten

899

Overboekingsrekening

910

Efficiencyresultaten

920

Prijsverschillen

930

Afdelingsresultaten

945

Dekkingsbijdrage

990

Constante kosten

 

A: geef een aantal journaalposten op basis van de gegevens over de maand april in 2019 worden gemaakt bij toepassing van de variabele kostencalculatie.

  1. Overboeking van directe fabricagekosten naar rubriek 6

600

€104160

630

€157800

a/499

€261960

 

  1. Overboeking indirecte kosten naar rubriek 5

550

€65550

560

€29850

990

€203790

a/499

€299190

 

  1. Dekking afdelingen fabricage en verkoop

602€64500

a/533€64500

+

820€30000

a/563€30000

 

  1. Arbeidsuren

601

€156600

a/631

€156600

 

  1. Productie van 6450 eenheden S

700€322500

a/610€103200

a/611€154800

a/612€64500

 

  1. Verkoop van 6000 eenheden S

130€871200

a/181€151200

a/840€720000

+

800€300000

a/700  €300000

11.3 Verschil in winstberekening AC en DC

Als je de integrale kostprijsberekening toepast wordt de voorraad gereed product gewaardeerd tegen de integrale kostprijs, of wel AC. Dit is ook wel constante + variabele fabricagekosten. Bij toepassing van DS wordt bij de waardering van de voorraad gereed product slechts rekening gehouden met de variabel fabricagekosten.

Deze andere wijze van waardering van de voorraad gereed product heeft tot gevolg dat de hoogte van de nettowinst die over een bepaalde periode wordt berekend volgens de DC kan afwijken van de netto insprekend volgens AC. Dit verschil in nettowinst ontstaat als de productie en afzet in een periode niet aan elkaar gelijk zijn. Er is dus dan sprake van een voorraadmutatie.

11.4 Variabele kostencalculatie en budgettering

Als je ook de vaste kosten gaat budgetteren, krijg je te maken met een vergelijkbare situatie als bij de toepassing van de gemengde budgetten. De werkelijk vaste kosten worden niet van rekening 499 naar rubriek 9 overgeboekt maar worden per afdeling in rubriek 5 geboekt.

Het evenredige deel van het vaste jaar budget van die afdeling crediteer je op rekening 5. Als tegenrekening voor het vaste kosten budget debiteer je rekening 9, of wel 990 te dekken constante kosten.

Aangezien voor de variabele kosten geldt dat het budget gelijk is aan dekking mag je rekening 5.. dekking afdeling vervangen door de rekening 5.. budget afdeling.